به گزارش خبرگزاری شبستان از اصفهان، لیلا پهلوان‌زاده پیش از ظهر امروز(29 آبان) در نشست تخصصی "بازشناسی هنر معماری مدارس شهر اصفهان" در پژوهشکده هنرهای سنتی اسلامی در مجتمع فرهنگی صائب اصفهان با بیان اینکه معماری اصفهان در زمان سلجوقی و صفوی واجد نمایان‌ترین خصوصیات معماری ایران بوده است گفت: از آنجا که بعد از اسلام حکومت ایران در دور‌ه‌های سلجوقی و صفوی بیشترین قدرت، وسعت و تمرکز خود را داشته می‌توان به این نتیجه رسید که شهر اصفهان دارنده برجسته‌ترین نمونه‌های معماری ایران بعد از اسلام است.
این پژوهشگر بناهای تاریخی با اشاره به فضاهای آموزشی در عهد باستان گفت: در جوامع کهن، نهادها و تأسیسات اداری، مذهبی و بازرگانی و نیازهای آنها به مهارت ها و آموزش های خاص، از مهترین عوامل موثر در شکل گیری فضاهای آموزشی بوده‌اند، به همین جهت، این مراکز اغلب در کنار چنین نهادهایی شکل گرفته و هر کدام از نهادهای مزبور، نیروهای مورد نیاز خود را برای اداره امور مورد نظر، تحت تعلیم قرار می دادند.
پهلوان‌زاده اظهار کرد: به طور کلی محل مدارس در فضاها و میادین باز، در نزدیکی کاخ‌های سلطنتی و بناهای دولتی و به دور از بازار و مراکز تجمع و پر سر و صدا قرار داشت که هر کدام دارای چهار بخش کودکان، جوانان، مردان و سالخوردگان بود و هر بخش زیر نظر دوازده افسر اداره می‌شدند.
وی تصریح کرد: در قسمت اعظم این مدت، خانواده و آتشکده یا آتشگاه و آموزشگاه درباری به پرورش اطفال پرداخته و در عصر ساسانی دبستان و دانشگاه بر آنها افزوده شد.
پهلوان‌زاده تصریح کرد: این گونه آموزش به همین صورت ادامه یافت تا در نهایت مذهب اسلام به عنوان آئینی نو در کشور ایران به منصه ظهور رسید و به همراه خود نهادها و فضاهایی جدید و متناسب با مذهب خود ایجاد نمود، چنانچه مساجد یکی از این گونه فضاهای جدید به شمار می رود که در ابتدای ورود ، به منظور دو عملکرد مذهبی و آموزشی ایجاد گشت و نقش خود را به خوبی ایفاء نمود.
وی با اشاره به اینکه در هنگام ظهور اسلام هیچ نهاد و مؤسسه مستقل آموزشی در عربستان وجود نداشت گفت: نخستین مرکز علمی و فرهنگی این دوره موسوم به "بیت الحکمه" در بغداد تأسیس شد که این مرکز جایگاه تجمع علماء ومترجمان بود ه و احتمالاً رصدخانه‌ای داشت که هزینه آن را دولت تأمین می کرد.
پهلوان زاده در ادامه با اشاره به مسیر و روند شکل گیری مدارس اظهار داشت: به تدریج از اواخر قرن سوم و در پی گسترش تعلیم و تربیت و ازدیاد طلاب و ضرورت ایجاد فضاهای خاص زمینه‌های ایجاد مدارس فراهم گردید و امرا ، سلاطین و اشخاص نیکوکار در شهرهای عمده چون آمل ، نیشابور ، سبزوار ، غرنه ، بلخ و بخارا مدارسی برپا ساختند و برای طلاب حجره هایی جهت سکونت و جهت تامین مخارج مدرسه ، موقوفاتی تعیین نمودند.
وی افزود: اگرچه پاره ای از محققین و مورخین قدمت مدارس ایران و سایر سرزمین های اسلامی را مربوط به اواخر قرن پنجم هجری و هم زمان با تأسیس مدارس نظامیه می دانند ولیکن تحقیقات اخیر نشان می دهد که این نهادها مربوط به اواخر قرن سوم هجری بوده است .
پهلوان‌زاده تصریح کرد: در دوران سلجوقی ، پادشاهان ، وزرا و امرای ایالات از یک سو برای تبلیغ وترویج مذهب خود و از سوی دیگر برای مقابله با تبلیغات مخالفان خود، به ویژه اسماعیلیان، اقدام به تأسیس مدرسه‌های متعددی کردند.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: نهضت احداث مدرسه‌های مذهبی در این عصر چنان قوی بود که تعداد مدرسه‌ها و رباط‌ها و دیگر فضاهای آموزشی، مذهبی و نیز بودجه و هزینه ای که صرف احداث و اداره آنها و پرداخت مستمری و حقوق طلاب، مدرسان وعلما در زمان سلجوقیان می‌شد ، تا آن زمان در جهان اسلام سابقه نداشت .
وی با اشاره به فضاهای آموزشی شهر اصفهان از قرن دهم تا قرن سیزدهم هجری ، دوران استیلای سلسله صفویه گفت: پیش از استیلای سلسله صفویه بر ایران، مذاهب و فرقه‌های مختلفی مربوط به آئین اسلام ، شکل گرفتند که در این میان، گرایش تشیع در سرزمین ایران نقش مهمی را ایفاء می نمود .
پهلوان زاده افزود: این آیین که فقط در دوران آل بویه ، زمینه رشد و نموش فراهم بود در طی قرون هشتم تا دهم دوباره بالنده می شود و باعث شکل گیری حکومت های مختلفی در سراسر ایران می شود و در این میان صفویان با حمایت از مذهب شیعه و ترویج آن به قدرت رسیدند و در سایه آرامش برقرار شده در این دوران خصوصاً در دوره حکمرانی شاه عباس پیشرفت های چشمگیری داشتند.
این محقق و پژوهشگر در ادامه سخنان خود به شهر اصفهان در عصر صفوی نیز اشاره‌ای نمود و اظهار داشت: در اوایل حکمرانی سلسله صفویه ، در شهر اصفهان ، عناصری شهری در پیرامون میدان کهنه ایجاد گشت که از آن جمله می توان به کاروانسراها ، بقعه‌ها ، مدارس و مساجد اشاره نمود.
پایان پیام/
نظر شما