مصطفی عباسی مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان در مورد فاصله گرفتن جامعه زمان امام حسین(ع) از آموزه های وحیانی دینی به خبرنگار شبستان گفت: در مورد رابطه فرهنگ جاهلیت و واقعه عاشورا حرف های گفتنی بسیاری وجود دارد؛ از جمله مطالبی که برای تحلیل قیام عاشورا باید شکافته شود موضوع رابطه و رد پای جاهلیت و فرهنگ جاهلی در اقداماتی است که جبهه مقابل امام حسین(ع) و یارانش انجام دادند.
وی اظهار کرد: جاهلیت، مجموعه ای از نظامات فرهنگی، دینی، اجتماعی است که مبتنی بر خشونت، رقابت، و چشم و هم چشمی قبیله ای و خاندانی و با تکیه بر احساسات شدید است، یعنی آنچه که در عصر جاهلی اهمیت بسیار دارد منطق و تفکر عقلانی نیست، بلکه همه چیز بر محور احساسات تند و هیجانی است و لذا رقابت بین قبایل خیلی زیاد است و همه سعی می کنند در موضوعات دنیوی بر یکدیگر پیشی بگیرند.
وی با بیان اینکه قرآن کریم می فرماید: ««أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ* حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ» تصریح کرد: این اشاره به واقعیتی دارد که حتی قبرهای خود را می شمردند و نام های نام آوران و بزرگان و جنگ آوران خود را به عنوان افتخار خود ذکر می کردند تا از رقبای خود کم نیاورند و عقب نمانند.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: جنبه دیگر این فرهنگ تکیه بر خشونت (گفتاری و کرداری) که تجلی عمده آن در جنگه ای طولانی بود، است که با وجود قلت بضاعت و سلاح و نداشتن امکانات، جنگ های طولانی چند ده ساله انجام می دادند و باعث تباهی و غارت اموال و از بین رفتن جان های بسیاری از آنها می شد.
جاهلیتی که در زندگی اعراب رنگ نباخت
وی ادامه داد: مثلا جزئی از فرهنگ آنها خوشگذرانی در ایام فراغت و صلح بود، همچنین بین افراد مختلف تبعیض قائل می شدند و کم سن و سال ها و جوان ها و غلامان در میان آنها هیچ حقی نداشتند. همچنین زنان از حقوق بسیار کمی برخوردار بودند. بنابراین تبعیض در جامعه آنها موج می زد.
عباسی مقدم با بیان اینکه خودنمایی و خود را در بین افراد و جامعه به هر قیمتی مطرح کردن و نشان دادن جزء رسوم آن زمان بود، ابراز کرد: این یک پدیده عمومی بود و می دانید که اینها عمدتا مبتنی براساس احساسات فردی و خودخواهی ها و خواهش های نفسانی انسان است.
وی تاکید کرد: اسلام در چنین شرایطی ظهور کرده و آنها را به ایمان واخلاق و تقوی و رحمت و مهربانی نسبت به همدیگر دعوت کرده است. در گذشته رسم بود که اگر یک نفر از قبیله ای کشته شد تمام افراد قبیله قاتل باید کشته می شدند، اما اسلام هر چیزی را در مقابله با خودش توصیه کرده است.
نویسنده کتاب «اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان» بیان کرد: یا در آن دوران مثله کردن کشته ها در جنگ یک امر معمولی بود، کشته ده ها و صدها نفر در مقابل یک نفر هم همین طور، حتی در مقابل شتر یک قبیله کشتن ده ها نفر از قبیله دشمن جایز بود. غارت کردن دار و ندار یک قبیله برایشان جایز بود. دفاع از افراد قبیله به هر قیمت ولو اینکه ناحق و یا قاتل باشند هم جزو فرهنگ جاهلی بود.
وی گفت: اما در مقابل اسلام این رسوم را به کنار نهاد اما بعد از چند سال که از رحلت پیامبر(ص) گذاشت و دوران صحابه در انتهای خود بود و یا داشت به پایان می رسید، جامعه اسلامی به وضعیتی می رسد که می توان گفت بسیاری از ارزش های جاهلیت دوباره زنده می شود.
ردپای چشم و هم چشمی ها در کربلا
عباسی مقدم تأکید کرد: ردپای چشم و هم چشمی های قبیله ای در واقعه عاشورا دیده می شود، بسیاری از افراد بودند که تنها به خاطر اینکه با قبیله شان همراهی کنند و به منافع در قبیله برسند در صحنه عاشورا حاضر شدند در حالی که اسلام می گوید هر کس مسئول عمل خود است. باید ببیند کاری که انجام می دهد توجیه شرعی دارد یا نه؟، خشونت به نحو شدید و به بارزترین وجه در نهضت عاشورا علیه خاندان اهل بیت(ع) اعمال شد، در حالی که این در اسلام هیچ وجهی نداشت و جایگاهی نداشت.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از شهدا در میدان جنگ کربلا مثله شدند چیزی که اسلام به شدت از آن نهی کرده بود، تصریح کرد: حضرت رسول(ص) بارها به مؤمنین گفته بود که در جنگ ها هیچ گاه اقدام به چنین کاری نکنید. همچنین افتخار به قبیله و نسب بسیار در این عرصه دیده شد. در صحبت هایی که بین هم انجام می دادند بیشتر وقت ها به نسب و قبیله خود افتخار می کردند. تصمیم رؤسای قبایل برای همه تعیین کننده بود، در حالی که در مسائل اصلی و جنگی انسان باید تابع دین و رهبر دینی خود باشد نه اینکه از بزرگ قبیله تبعیت کند.
عباسی مقدم با بیان اینکه اسلام، رسوم جاهلی را اصلاح کرده بود که اگر کسی در راه خدا جنگیده و کسی را کشته به خاطر وظیفه دینی و ایمانی اش بوده نمی توان بر آن فرد عیب جویی کرد، عنوان کرد: پیامبر(ص) و امام علی(ع) می فرمایند: ما افراد قبیله خود را در راه اسلام کشتیم و به این کار افتخار می کنیم، یعنی نباید در ذهن یک مسلمان خونخواهی از امیرالمؤمنین(ع) و امام حسین(ع) باشد چون افراد قبیله و خاندان مشرک آنها را کشتند.
عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان اظهار کرد: اما این روحیه یعنی همان چیزی که در متون روایی ما تحت عنوان کینه های بدر و حنین ذکر شده است، براساس اینها عده ای آمدند و جنگیدند که این در اثر تبلیغات جهت دار بنی امیه بود که چنین قلمداد می کردند که هر کس پدران ما را کشته به ناحق است و باید با او مقابله کرد.
تهییج مردم علیه اهل بیت (ع)
وی تأکید کرد: بنابراین استفاده از احساسات خونخواهانه و خانوادگی و خویشی و قوم و خویشی در جریان واقعه عاشورا بسیار دخیل بود و واقعا مایه تأسف است که فرهنگ جاهلی در بین مسلمان ها وجود داشت، یعنی آنها واقعا تبلیغ می کردند که بسیاری از پدران ما سران قریش و مکه توسط امام علی(ع) کشته شده بودند، بنابراین مردم را تهییج می کردند که ما باید با خاندان علی(ع) بجنگیم و از آنها انتقام بگیریم.
نویسنده «جلوه های تربیت و تبلیغ در سیره پیامبر اعظم(ص)» گفت: در فرهنگ جاهلی رسم بود که بعد از جنگ خیمه هایی که افراد جنگجو داشتند را غارت می کردند، اما در فرهنگ اسلامی به هیچ وجه چنین چیزی وجود ندارد اما دیده شد که متأسفانه گروهی که بنام مسلمان در برابر امام حسین(ع) می جنگیدند حتی قبل از شهادت ایشان اقدام به غارت خیمه ها کردند و خاندان حضرت را به آوارگی کشاندند و آنها در شرایط سختی صبر کردند.
وی خاطرنشان کرد: به نظر می رسد ما جلوه های زیادی از فرهنگ جاهلی را در جنگ نابرابر و ناجوانمردانه شامیان و بنی امیه با اهل بیت(ع) می بینیم و البته این عبرت تاریخ است که باید در نظر داشته باشیم که چه اتفاقی افتاده است که بعد از چند دهه از رحلت پیامبر(ص) این گونه فرهنگ جاهلیت به جامعه بر می گردد و حاکم بر رفتارهای گروهی از مردم می شود.
پایان پیام/
نظر شما