موزه محرم تبریز، میعادگاه نمایش همیشگی جاذبه های نمادین محرم

به گزارش خبرگزاری شبستان از آذربایجان شرقی، بعد از گذر از بازار تاریخی تبریز، به قسمت انتهایی خیابان راسته کوچه تبریز که می رسی در میان این همه ازدحام و شلوغی، داخل کوچه گوگانی بر سردر منزلی که حکایت از قدمت دارد، چنین نوشته شده است: موزه محرم.

اما در ذهن تداعی می شود که موزه محرم سال های سال است که در دل های عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت نسل یه نسل برپا بوده و همیشه حکایت و نشانه هایی از تابلوهای غم سرزمین نینوا بر دل ها حک کرده است.

موزه محرم دل ها، تصویر خواهری که با رشادت علی (ع) یزیدیان را رسوا می کند و خطبه ای می خواند که گویا علی است که تمام فساد دربار یزید و معاویه را افشا می کند.

موزه محرم حکایت اشک و خون و آب است که از کودکی از زمانی که با خون ما در آمیخته. از دورانی که هنوز از غم کربلا چیز چندانی جز قصه کودک سه ساله و طفل 6 ماهه در گوشمان زمزمه نمی کردند و براستی این قصه های پرغصه چه سنگین دلمان را می آزردند.

خانه شادروان صحتی هم اکنون میزبان تمامی وسایل و نشانه های برگزاری مراسم دهه اول محرم در طول سال های متمادی است. موزه محرم در سی امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی (سال 1387 ) در تبریز افتتاح شد و یکی از موزه‌های مردم‌شناسی این شهر است.

این موزه از لحاظ فیزیکی احداث و نمادی از محرم نام برده شده و به راستی وقتی قدم در داخل آن می نهی هر کدام از اشیا و وسایل و علم ها حکایت از درد انبوهی است که سال ها مداحان و تعزیه خوانان و عزاداران حسینی با آن گریه کرده و ضجه زده اند.

خانه صحتی که هم اکنون دیگر با نام موزه محرم از آن یاد می شود، در سال 1387 شمسی تحت شماره 2336 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و پس از مرمت و استحکام بخشی توسط کارشناسان مجرب مرمت کار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری آذربایجان شرقی به عنوان موزه مردم شناسی محرم مورد استفاده و بهره برداری قرار گرفته است.

موزه محرم چشمان بینندگان را با اسباب و وسایل برگزاری عزای حسینی در سال های گذشته نوازش می دهد که با هدف نمایش همیشگی جاذبه های نمادین مراسم محرم آذربایجان شرقی تشکیل شده؛ نمادهایی که تنها هنگام عزاداری ماه محرم به کار گرفته می شود و باقی روزهای سال در علم خانه ها و انبارهای تکایا و مساجد نگهداری می شوند.

در گوشه گوشه موزه، نمادها و نشانه هایی را می یابی که هر کدام وسیله ای برای یادآوری مظلومیت سرور و سالار شهیدان کربلا بوده و به نوعی حادثه کربلا را تداعی می کند. هر کدام از این نمادها و نشانه ها گویای بخشی از تاریخ و فرهنگ مناطق مختلف آذربایجان شرقی در ایام محرم به خصوص تاسوعا و عاشورای حسینی است.

در ورودی حیاط موزه، مجسمه ذوالجناح، نمادی از اسب امام حسین (ع) قرار گرفته است که بادیدن بازدیدکنندگان گویا می خواهد حرف بزند و پرده از غمی بزرگ بردارد. بر خود می بالد که مفتخر در رکاب بودن شاه کربلا بوده و در داخل موزه، طبقه اول، انواع طوق (واژه ترکی به معنای علم)، پرچم، گهواره ‌های کوچک نذری به یاد شهید شش ماهه کربلا، چراغ و شمع به یاد حجله قاسم تازه داماد و تاریکی خرابه های شام و در طبقه دوم، ابزار و نوشته‌های مربوط به سوگواری و تعزیه خوانی و نقاشی های قدیمی به یاد جنگ نابرابر کفر در مقابل تمام ایمان دوران که مورد استفاده در آیین سنتی تعزیه خوانی و پرده خوانی می باشد، به نمایش درآمده است.

در دوران محرم دسته‌های بزرگ و مشهور عزاداری سینه‌زنی و زنجیرزنی محلات مختلف راسته کوچه، کوچه باغ، خیابان و بازار تبریز صبح زود و آخر شب برای برگزاری مراسم به این مکان می‌آمدند. امروزه نیز مراسم تلاوت قرآن، سخنرانی، عزاداری و روضه خوانی در این موزه برقرار است.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، هدف از تشکیل موزه محرم را نمایش همیشگی جاذبه های مادی و نمادین محرم دانست و گفت: به طوریکه این نمادها تنها و تنها در موسم عزاداری به کار گرفته می شوند و باقیمانده سال را در علم خانه ها و انباری های تکایا و مساجد پرده نشین می شوند.

وی خاطرنشان کرد: خانه صحتی از سوی این خانواده جهت ایجاد موزه محرم در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته، بنای دوره قاجار است و 409 متر مربع مساحت دارد و در سه طبقه احداث شده و در زمان حیات مرحوم دکتر ابوالقاسم صحتی و اوایل دوره پهلوی در ماه محرم به عنوان حسینیه مورد استفاده هیئت عزاداری محله راسته کوچه قرار می گرفت.

از اشیای موجود در موزه محرم می توان به طوق عزاداری روستای خشکناب هریس (زادگاه شهریار)، مشک چرمین سقایی اهدایی هیئت عزاداری مسجد سقالار اهر، سر طوق متعلق به 1243 هجری قمری، علم و سر طوق روستای لیوارجان شهرستان جلفا، طوق عزاداری روستای تازه کند که پارچه های فراوان رنگارنگ بر آن آویخته اند، انواع شمعدان مورد استفاده در مراسم حجله قاسم (ع) روستای بزم آباد شهرستان مراغه، کاسه مسی با قلمزنی نام چهارده معصوم (ع)، تبرزین و کشکول مورد استفاده در مراسم پرده خوانی، علم دستمال از روستای اسفنجان اسکو، علم روستای زاویه جلفا، قره نی مورد استفاده در دسته های عزاداری، بیرق (پرچم عزا) هیئت امین حضرت مراغه، تاختا ابزار مورد استفاده در رسم سنتی تخته زنی در روستای فیروزسالار آذرشهر (دو تکه چوب مثلثی شکل را در دست گرفته و به هم می کوبند، بیرق با شمائل حضرت علی (ع)، طوق شهر بخشایش شهرستان هریس با پرچه های رنگارنگ به رنگ های روشن و چتری مزین به پارچه های قرمز گل گلی در بالای آن، علامت عزاداری موسوم به حجله حضرت قاسم (ع) از هشترود اشاره کرد.

علاوه بر اشیای موجود در این موزه، دیوارها با تصاویری از مراسم عزاداری در نقاط مختلف آذربایجان شرقی مانند گل مالی صورت در مراسم شب عاشورای هیئت حاج غفار مراغه، شمع افروزی عصر تاسوعا در شهرستان بناب، رسم پولکه توولاماخ (مشعل گردانی) در شب عاشورا در شیشوان عجب شیر، مراسم شاخسی واخسی (مخفف شاه حسین وای حسین) در گوگان آذرشهر تزئین شده است.

آیت الله علی کریمی جهرمی، استاد حوزه علمیه قم نیز موزه محرم تبریز را مرکز خلوص نیت ها و قلوب عنوان کرد و گفت: قسمت‌های موزه محرم، دلدادگان و مریدان امام حسین و بیش از آن بازدیدکنندگان غیر شیعی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

آیت الله جهرمی تصریح کرد: ساخت موزه محرم در مرکزی که به عنوان نخستین پایتخت تشیع در جهان اسلام شناخته شده و شهرت یافته و همواره ارادت مردمانش به امام حسین و یارانش زبانزد خاص و عام بوده اقدامی مناسب و ریزبینانه و به جا بوده است.

وی با تشریح فضای روحانی موزه محرم گفت: در و دیوار این ساختمان که پیش از این نیز حسینیه و محل عزاداری مریدان امام حسین (ع) بوده آهنگ و نوای جان سوزی را هزار باره بر دل بازدیدکنندگان می نشاند و هر قطعه از این خانه قدیمی یادآور قیام امام حسین (ع) است.

این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه تمامی قسمت های این موزه دلدادگان و مریدان امام حسین و بیش از آن بازدیدکنندگان غیر شیعی را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، تاکید کرد: تمامی کسانی که در این مجموعه از پایین ترین تا بالاترین رده مسئولیتی را دارند، شایسته است که در مدیریت و زیبا سازی فضا و حفظ آثار این موزه تلاش و همت کنند تا لطافت و حقایق عاشورا و محرم برای بازدیدکنندگان و جوانان به بهترین صورت نمود داشته باشد.

وی افزود: در صورتی که در نمایش اسرار واقعه عاشورا این موزه بتواند به خوبی عمل کند تاثیرگذاری و ارزش آن بیش از پیش خواهد بود.

پایان پیام/