اوج شکوه عزاداری بازاریان تبریز؛ در تیمچه سنتی «مظفریه»

به گزارش خبرگزاری شبستان از آذربایجان شرقی، روزهای پایانی ماه ذی الحجه را که می گذرانیم و بعد از پایان مناسک حج در انتظار آمدن حجاج به شادی می نشینیم. تازه آغاز غمی جانگذار این شادی را در دل ها کم رنگ می کند.

بعد از قربانی های حج و حاجی ها، نوبت به قربانی کردن تمام هستی فرزند کوثر در برابر حق تعالی می رسد و ایام نوحه و عزای محرم شوری غم انگیز در خیابان ها، کوچه ها و مقابل مساجد و هیئت ها بر می انگیزد و این شور حسینی در مناطق آذری نشین بیش از هر مکان دیگری به چشم می خورد و تا آنجا که نبض اقتصاد تبریز یعنی بازار سرپوشیده نیز به تکیه ای بزرگ برای عزای حسین بن علی (ع) تبدیل می شود.

در بین همه مراسم های محرم شاه حسین گویان (شاخسِی) یکی از مراسم های باشکوه آذربایجان به خصوص تبریز می باشد که از چند روز مانده به محرم تا روز عاشورا برپا می شود و نشانه جنگ یاران حسین بن علی (ع) با یزیدیان است که البته امروز این دسته های عزاداری که فقط چوب به دست می گرفتند و شاه حسین و یا حسین می گفتند، کمرنگ شده و اکثر دسته های عزاداری از طبل و سنج و برخی وسایل صوتی دیگر برای پرشورتر کردن مراسم خود استفاده می کنند.

مردم آذربایجان و تبریز همه ساله با شوری عمیق به ماتم سرور و سالار شهیدان بهشت می نشینند و از این سوگواری نبض تجارت آذربایجان یعنی بزرگترین بازار سرپوشید خاورمیانه نیز بی نصیب نمی ماند و بازاریان و عزاداران مظفریه تبریز نیز همه ساله همراه خیل عظیم مردم در سوگ عاشورائیان سیاه پوش می شوند و تجلی زیبایی این سادگی تا آنجاست که این مراسم معنوی به ثبت ملی رسیده است.

بازاریان تبریز نیز همگام با سایر اهالی شهر، در دهه اول ماه محرم تا ظهر عاشورا اقدام به برگزاری مراسم شاه‌حسین‌گویان می‌کنند. البته مراسم بازار تا دو روز بعد از عاشورا و تا سوم شهدای کربلا ادامه می یابد.

مراسمی که بازاریان اجرا می‌کنند، بسیار ساده و بی‌آلایش است که اغلب حضور گسترده بازاریان تبریز بر شکوه آن می‌افزاید. علاوه برآن دستجات حسینی محله‌های اطراف بازار نیز علاوه بر اجرای مراسم عزاداری شبانگاهی در محله‌های خود از ششمین روز ماه محرم تا روز سوم شهادت حسین بن علی (ع)، همه‌روزه در اطراف بازار تبریز مشغول اجرای مراسم «سینه‌زنی» و زنجیرزنی می‌شوند و همراه با بازاریان، شور و شوق خاصی را در محدوده بازار بزرگ و تاریخی تبریز به‌وجود میآاورند.

بازاریان تبریز با عبور از راسته‌های تاریخی بازار، سرانجام به تیمچه سنتی «مظفریه» می‌رسند که در این تیمچه اوج شکوه عزاداری بازاریان تبریز به‌چشم می‌خورد.

شیوه عزاداری در بازار تبریز با گذشت زمان‌های بسیار همچنان شکل سنتی خود را حفظ کرده و همه ساله با‌شکوه خاصی برگزار می‌شود. تلفیق هنر اصیل معماری ایرانی اسلامی بازار بزرگ سرپوشیده تبریز و نوع عزاداری‌ها بر ارزش‌های این شهر که به عنوان نخستین پایتخت شیعی جهان اسلام ثبت ملی شده است، افزوده و حال و هوای خاصی به این بنای معظم تاریخی بخشیده است.

عزاداران حسینی از در صندوقچی بازار وارد شده، با گذر از قسمت‌های مختلف بازار از جمله بازار صادقیه، بازار مسگر‌ها، بازار دلالان، بازار کلاه‌فروشان و بازار قندفروشان، وارد تیمچه مظفریه شده، در این تیمچه به عزاداری خود پایان می‌دهند.

این عزاداری‌ها بعد از ظهر آغاز می‌شود و ترتیب حضور دسته‌جات در بازار تبریز را قرعه‌کشی تعیین می‌کند.

عزاداران بازار با نظم و نظام خاصی، سر تا پا سیاه‌پوش و با دستارهای سیاه بر سر، در سوگ حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، مراسم سنتی و مذهبی سینه‌زنی و زنجیرزنی را برگزار می‌کنند.

مقابل هر یک از این دسته‌جات نیز، علم‌هایی به عنوان معرف دسته‌ عزاداری و محله‌ عزاداران حمل می‌شود که برخی از این علم‌ها قدمت تاریخی زیادی دارند و حکم شناسنامه و قدمت هیئت را دارد.

مرثیه‌ و نوحه‌های عزاداری بازار تبریز، اغلب به زبان ترکی آذری و با لحن و سبک قدیمی خوانده می‌شود که الفاظ قدیمی زیادی نیز در آنها به گوش می‌رسد.

علاوه بر عزاداران حسینی محله‌های مختلف قدیمی، موج مردم عادی نیز که برای سوگواری و اشک ریختن در سوگ اباعبدالله الحسین(ع) به مسیر حرکت دسته‌های عزاداری می‌روند، قابل توجه است.

بازار تبریز، همچنین محل پخش احسان‌ها و نذورات خاص این ایام است، برخی از مغازه‌ها با پخش نذورات از عزاداران امام حسین(ع) پذیرایی می‌کنند.

بازار تبریز در دهه محرم یکدست سیاه‌پوش شده و به جز مغازه‌های مسیر عزاداری اکثرشان تعطیل هستند و در برخی از تیمچه‌ها سفره های نذری برای عزاداران حسینی پهن است.
عصر روز نهم محرم مصادف با تاسوعای حسینی ساعاتی پیش از غروب آفتاب، شمع‌گذاران در طول بازار به حرکت در می‌آیند و 41 شمع را در 41 مسجد روشن می‌کنند تا حاجاتشان برآورده‌شود.

وجود بیش از 15 مسجد در محوطه بازار تبریز سبب شده است تا اکثر شمع‌گذاران از این مسیرها عبور کنند.

و اما عاشورای حسینی اوج عظمت عاشقان حسینی در بازار تبریز است، مردم فوج فوج به سوی این بازار رهسپار می شوند به گونه ای که خیل جمعیت در این روز کاملا ملموس است.

همه رخت سیاه برتن و پارچه ای سیاه بر سر می بندند و با حالتی که حزن و اندوه در آن نمایان است در سوگ سرور و سالار شهیدان به عزا می نشینند.

یکی از جلوه های زیبای عزاداری بازار تبریز مردانه بودن این عزاداری به خصوص در روز عاشوراست. همه با اخلاص و ماتم زده یا در دسته سینه زنی ویژه بازار تبریز شرکت می کنند یا همراه سینه زنان در امتداد صف عزاداران حرکت می کنند.

در این میان مردانی به چشم می خورند که از کودکی در بازار تبریز در کنار پدران و پدربزرگ های خود سالها با این عزای حسینی همراه بودند و هنوز هم در پای این مراسم اشک ها می ریزند و گریه می کنند و رسم نگهداری سنت و حرمت عزاداری را به فرزندان خود می آموزند.

امسال نیز چند روز مانده به محرم از هر گذر بازار بزرگ تبریز که می گذری، مردان میانسال و مسن بیرق و پرچم عزا دست جوانانی که یا پسرانشان یا شاگردان حجره هستند، می دهند و جای نصب آن را با چنان شوری تعیین می کنند که مبادا عزای فرزند ساقی کوثر دچار ذره ای بی نظمی شود.

حال کم کم بازار بزرگ تبریز سیاه پوش می شود و روی بیشتر بیرق ها و پرچم ها ترکیب بند آشنای محتشم کاشانی به چشم می خورد که هر بندش در پرچم کوچکی نوشته شده و برسردرب مغازه با علم های تیمچه های بازار آویخته می شود و با هر نسیمی خود آن پرچم از درد و داغ محرم می لرزد.

باز این چه شورش است که در خلق عالم است

باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است

باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین

بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است

پایان پیام/