علامه با ایجاد جریان فکری فلسفی خاص نقطه عطف حوزه های شیعی شد

حجت الاسلام والمسلمین محسن غرویان، عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه در مورد ابعاد علمی و شخصیتی علامه طباطبایی به خبرنگار شبستان گفت: علامه طباطبایی از شخصیت‌هایی هستند که واقعا نقطه عطفی در تاریخ حوزه های علمیه شیعه به خصوص در یکی دو سده اخیر محسوب می شوند، به خاطر اینکه ایشان تحولی بزرگی را ایجاد کردند و جریانی را در حوزه های علمیه به راه انداختند و شاگردانی را پرورش دادند و کتابهایی را تألیف کردند که مبدأ یک جریان فکری شده است.
وی ادامه داد: مثل بعضی فیلسوفان مغرب زمین مانند کانت و دکارت که اینها مبدأ یک جریان فلسفی و فکری شدند علامه طباطبایی هم واقعا چنین جایگاهی را در حوزه دارند.
حجت الاسلام غرویان اظهار کرد: به خاطر اینکه وی با اینکه توانایی فقهی و اصولی بالایی داشت ولی در عین حال احساس وظیفه کرد مباحث فلسفی و عقلی و نگاه تحلیلی به قرآن کریم و تفسیر قرآن در حوزه ضعیف است. از این جهت عمده عمر و زحمات علمی خود را صرف تفسیر قرآن و نوشتن کتاب های فلسفی به عنوان متن درسی کردند و شاگردانی را هم پرورش دادند که الان خودشان از وزنه های علمی فلسفه، عرفان و تفسیر در حوزه هستند که سرآمد همه آنها آیت الله جوادی آملی است.
استاد حوزه با اشاره به اینکه علامه طباطبایی نگاه جهانی داشت، تصریح کرد: مستشرقینی که در زمان مرجعیت آیت الله بروجردی از کشورهای اروپایی و غربی به ایران و حوزه علمیه قم می‌ آمدند و می خواستند در مورد اسلام سؤالاتی بپرسند و تحقیق کنند و وی برای مواجهه با این سؤالات و شخصیت ها، علامه طباطبایی را معرفی می کرد.
وی تاکید کرد: این نشان می دهد که علامه طباطبایی از یک آگاهی و بینش جهانی برخوردار بود و نسبت به مکاتب فکری و فلسفه غرب در آن زمان آشنایی داشت و مطالعه می کرد و به خصوص اندیشه ماتریالیسم دیالکتیک را در زمان علامه طباطبایی مورد نقد و بررسی قرار دادند و اصول فلسفه و روش رئالیسم را نوشت و بعد شاگردی مثل شهید مطهری پرورش داد که پاورقی‌های عمیق و گسترده علمی را در اصول فلسفه و روش رئالیسم می‌نویسد.
حجت الاسلام غرویان افزود: در واقع اصول فلسفه و روش رئالیسم یک متن درسی فلسفی برای علاقه مندان فلسفه در آن زمان بوده است و آخرین بحث های فلسفه تطبیقی و مباحث فکری در همان زمان را مورد نقد و بررسی قرار داد که همه اینها نشان دهنده افق بلند فکری علامه طباطبایی بوده است.
وی با اشاره به اینکه یکی از دقیق ترین مباحث علامه طباطبایی در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم همان بحث ادراکات اعتباری است، عنوان کرد: مستحضر هستید که به هر حال در معرفت شناسی، بحث شناخت و ادراک و اقسام ادراکات یکی از دقیق ترین مباحث معرفت شناسی است و در آنجا ادراکات را به ادراکات حقیقی و اعتباری تقسیم می کند. این بحث از آن مباحثی است که فلاسفه غربی مثل کانت، دکارت و فیلسوفان راسیونالیسم در غرب به آن پرداخته اند و اکنون هم از مباحث زنده فلسفه ذهن است.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) العالمیه با بیان اینکه فلسفه ذهن یکی از پیچیده ترین مباحث فلسفی است که اکنون در دنیا مطرح است، گفت: علامه طباطبایی در اصول فلسفه و روش رئالیسم در مقاله ادراکات اعتباری به این بحث پرداخته است و یکی از فروع این مسأله همان رابطه باید و نبایدها با هست و نیست هاست که سروش در کتاب «دانش و ارزش» به این مسأله پرداخت و بعد به سراغ اندیشه‌های علامه طباطبایی رفت و به نظریات علامه هم اشاره کرد.
وی تأکید کرد: به هر حال سروش با فلسفه غرب آشنا بود و دید که در میان فلاسفه ما فقط علامه طباطبایی است که به این دقت ها رسیده است، البته شهید مطهری هم بعد به این مباحث پرداختند، به هر حال منظورم این است که علامه طباطبایی در مقاله ادراکات حقیقی و اعتباری به یکی از عمیق ترین مباحث فلسفه غرب پرداخته اند و دیدگاه خود را مطرح کرد.
حجت الاسلام غرویان ابراز کرد: علامه چه در مفاهیم تصوری اعتباری و چه در قضایا و تصدیقات اعتباری بحث های بسیار دقیق و ظریفی را مطرح کرد ازجمله مفهوم هستی، نیستی، فرق بین هستی و استی، یعنی کون تام و کون ناقص؛ هستی تام و هستی ناقص یا به تعبیر فلسفی وجود محمولی و وجود رابط که البته اینها بحث هایی است که در جای خود باید به تفصیل بیان شود و خواص با دقت هرچه تمام تر به این مباحث بپردازند.
وی در مورد شخصیت عرفانی علامه طباطبایی بیان کرد: چند روز پیش در کنگره بزرگداشت آیت الله سیدعلی آقا قاضی طباطبایی در تبریز بودیم که در آنجا بحث عرفان به تفصیل مطرح شد. یکی از ویژگی‌های مرحوم آیت الله قاضی پرورش شاگردان زبده ای در عرفان و فلسفه است که در بعد عرفان و سیر و سلوک عملی آیت‌الله بهجت را به عنوان شاگرد برجسته او نام می برند و در بعد فلسفه و حکمت، سرآمد همه علامه طباطبایی است که از شاگردان ایشان بود.
حجت الاسلام غرویان گفت: در عین حال گرچه علامه طباطبایی بیشتر معروفیت و شهرتش در بعد فلسفه و حکمت است اما از نظر بعد تقوی و سیر و سلوک عملی و عرفان نظری و عملی هم از جایگاهی ویژه برخوردار است.
وی در پایان سخنان به ذکر خاطره ای از دیدار خود با علامه پرداخت و بیان کرد: عده ای از طلاب مدرسه رسالت را هماهنگ کردم و جلسه ای خدمت علامه طباطبایی بردم، حدود 30، 40 نفر از طلاب جوان در حدود سالهای 58 یا 59 بود که خدمت وی رسیدیم و علامه قدری ثقل سامعه داشت که بنده به عنوان نماینده طلاب خدمتشان در گوشی مقداری با صدای بلند صحبت کردم که ما آمدیم از محضر شما استفاده کنیم و شما ما را موعظه و نصیحت کنید و ایشان مکرر در مکرر، کلمه تقوا را با صدای لرزان تکرار می کرد.
حجت الاسلام غرویان تاکید کرد: زندگی خودشان هم زندگی بسیار ساده و زاهدانه بود، یعنی علامه طباطبایی هم در بعد نظر و هم در بعد عمل واقعا اسوه بود و آنچه را که استاد بزرگشان آقای قاضی تعلیم داده بود، وی هم دریافت کرده بودند و هم در عمل متحقق به دستورات و آموزه ها بودند و به هر حال مقام عرفانی علامه طباطبایی هم مقام بسیار بلندی است.
پایان پیام/