سازوکار سوال از رییس جمهور در راستای حاکمیت قانون

خبرگزاری شبستان: در جلسه روز یکشنبه 14 آبان ماه طرح سوال از رییس جمهور در میان اعتراضات گسترده اعضای فراکسیون اصولگرایان با 76 امضا اعلام وصول شد. بر این اساس در یادداشت برآنیم که به بررسی موضوع طرح سوال از رییس جمهور در قانون اساسی و مردم سالاری دینی ایران بپردازیم. قبل از پرداختن به این مساله باید اشاره داشت که این سئوال هم اکنون به ریاست جمهوری ارسال شده و رئیس جمهور ظرف یک ماه برای پاسخ به سئوالات باید در مجلس حضور یابد . محور اصلی این طرح نیز پرسش از عملکرد دولت در خصوص شرایط اقتصادی کشور و وضعیت ارز است.
ساز و کار سوال از رئیس جمهور در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به تفصیل پرداخته شده است. هرگاه در خصوص کار ووظایف رئیس جمهور یا هریک از وزرا برای مجلس ابهاماتی پیش آید یا مجلس نیاز به تنویر مسائلی داشته باشد قانونا چهارراه عمده در پیش دارد تا از ابهام درآمده و قانع شود. این چهار راه عبارتند از: تذکر، سوال، استیضاح تحقیق و تفحص
تذکر: زمانی است که نماینده یا نمایندگان مجلس در مواردی که حق سوال برای آنها وجود دارد از طریق رئیس مجلس به وزیر یا رییس جمهور تذکر قانونی داده و آنان را متوجه وظایف قانونی خود مینمایند.
سوال: زمانی است که یک یا چند نماینده مجلس در خصوص امور داخلی یا خارجی و هر موضوعی که لازم بدانند از وزیر یا وزیران یا رئیس جمهور سوال مینمایند که این مقامات نیز موظفند به سوالات نمایندگان جواب داده و آنان را قانع نمایند.
استیضاح: حالتی است که نمایندگان مجلس یا در مقابل جواب وزیر یا رئیس جمهور قانع نشده اند و یا موجب خاصی که مستلزم استیضاح باشد پیش آمده است که معمولا نتیجه استیضاح حاکی از بقا یا برکناری مقام استیضاح شده میباشد.
تحقیق و تفحص: بر اساس اصل 76 قانون اساسی مجلس حق دارد در تمام امور مملکت تحقیق و تفحص نماید
با توجه به این مقدمه به ذکر اصول قانون اساسی و مواد قانونی مرتبط میپردازیم.
منبع اصلی حق مجلس در طرح سوال از رئیس جمهور اصل 88 قانون اساسی است.
اصل 88:
در هر موردی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس شورای اسلامی از رئیس جمهور و یا هریک از نمایندگان از وزیر مسئول درباره یکی از وظایف آنان سوال کنند، رئیس جمهور یا وزیر موظف است در مجلس حاضر شود و به سوال جواب دهد و این جواب نباید در مورد رئیس جمهور بیش از یک ماه و در مورد وزیر بیش از ده روز به تاخیر افتد مگر با غذر موجه به تشخیص مجلس شورای اسلامی
1- رئیس جمهور اختیاری در پاسخ دادن یا ندادن به سوال نمایندگان ندارد و موظف است به سوال آنان پاسخ دهد.چرا که اگر رئیس جمهور سوال نمایندگان مجلس را بدون پاسخ گذارد مجلس ممکن است به سراغ اصل 89 قانون اساسی رفته و استیضاح رئیس جمهور را در دستور قرار دهد.که این امر تبعات زیانباری برای وی خواهد داشت.
2- رئیس جمهور برای پاسخ دادن به سوالات نمایندگان باید درمحل مجلس شورای اسلامی حاضر شود و احیانا تقریر و ارسال پاسخ به مجلس کافی و مجاز نمیباشد بلکه شخصا باید در مجلس برای پاسخگوئی حاضر شود.
3- رئیس جمهور در مقابل تکالیف فوق حق دارد تا یک ماه برای پاسخ به سوالات و حضور در مجلس تاخیر نماید به عبارت دیگر وی میتواند از مهلت یک ماهه ای که اصل 88 برای او در نظر گرفته استفاده کند.
4- رئیس جمهور فقط در صورتی میتواند بیش از یک ماه از دادن پاسخ و حضور در مجلس امتناع نماید که عذر موجهی داشته باشد. تشخیص موجه یا غیر موجه بودن عدم حضور رئیس جمهور با مجلس است. چنانچه در صورت عدم حضور و پاسخ ، مجلس آن را غیر موجه تشخیص دهد ممکن است رای به استیضاح او بدهد.
برابر ماده 196 قانون آئین نامه داخلی مجلس در صورتی که حداقل یک چهارم کل نمایندگان بخواهند درباره یکی از وظایف رئیس جمهوری سوال کنند باید سوال خود را بطور صریح و روشن و مختصر، همگی با امضا و به رئیس مجلس تسلیم نمایند.
رئیس مجلس موضوع را در اسرع وقت به کمیسیون تخصصی ارجاع مینماید. کمیسیون موظف است حداکثر ظرف یک هفته با حضور نماینده معرفی شده رئیس جمهور و نماینده منتخب سوال کنندگان تشکیل جلسه دهد. دراین جلسه نماینده رئیس جمهور پاسخ مقتضی را از طرف رئیس جمهور ارائه خواهد نمود تا به نمایندگان سوال کننده گزارش شود.
پس از یک هفته چنانچه هنوز حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس (که سوال را امضا نموده اند) از سوال خود منصرف نشده باشند رئیس مجلس موظف است در اولین جلسه سوال آنان را قرائت و فورا برای رئیس جمهور ارسال کند. این سوال ظرف 48 ساعت تکثیر و در دسترس نمایندگان قرار میگیرد.
ماده 197:
رئیس جمهور موظف است ظرف مدت یک ماه از تاریخ در یافت سوال در جلسۀ علنی مجلس حضور یابد و به سوال مطروحه نمایندگان پاسخ گوید مگر با عذر موجه با تشخیص مجلس شورای اسلامی. مدت طرح سوال از طرف نماینده منتخب سوال کنندگان حداکثر 15 دقیقه و مدت پاسخ رئیس جمهور حداکثر یک ساعت خواهد بود.
بنابر این تکلیف رئیس جمهور در برابر سوال نمایندگان مجلس شورای اسلامی روشن است.
اما بحث اساسی که در این باره وجود دارد آنست که سازوکار سوال از رئیس جمهور از سوی وکلای مردم در مجلس در راستای پاسداری از حقوق ملت می باشد و در نظام مردم سالاری اسلامی همه مسئولان موظفند در خصوص مشکلات اقتصادی اجتماعی و نحوه عملکردشان پاسخگو باشند.
نویسنده: اقدس اقبال
پایان پیام/