خبرگزاری شبستان: دین مبین اسلام برخلاف دیگر ادیان بر اندیشه و تدبر و تعقل تاکید فراوان دارد. آنچنان که در آیات متعددی از قرآن به موضوع تدبر و تعقل صریحا اشاره شده است. این در حالی است که مسیجیت به واسطه مشکلات بسیار با تعقل میانه خوبی نداشت و کار به آنجا رسید که متکلمین مسیحی برای برون رفت از اشکالات ملحدین و شکاکان نظریه هائی را طرح کردند که آشکارا رابطه عقل و ایمان و نیز رابطه میان دین و تعقل را متضاد و در تعارض با یکدیگر معرفی کردند.
یک مسیحی برای پایبندی به اصول و باورهای بنیادین مسیحیت نظیر تثلیث نباید از راه عقل مشکل گشایی کند بلکه او ابتدا بدون تعقل، ایمان می آورد و بعد از آن بر ایمان خود از راه علم به آموزه های دینی بیفزاید. حتی شاید آموزه های دینی نیز تفسیر جدید یابند و او تنها باید ایمان را در قلب خود از راه تجربه دین و تقویت حس دینی بیفزاید. غفلت مسیحیت از موهبتی به نام عقل که هدیه خداوند به بشریت و پیامبر درونی انسان است حقوق بشر را با خطر جدی مواجه کرده است. اگر با آموزه های غلط انسان را از استعدادها و حقوق بنیادینش یعنی قوه منحصر به فرد تعقل و تدبر و اندیشه دور سازیم آیا حقوق بشر نقض نمی شود.
هر انسانی آزاد آفریده شده و لوح نفس او پاک از هر گناه و باور غلط است. ذات انسان در ابتدا آمیخته با پلشتی و آلودگی نیست بلکه اعمال و رفتار و باورهای غلط است است که انسان را از مرزهای انسانیت دور می سازد.
در اینجا آموزه های بهترین الگو و اسوه عقل عملی مبتنی بر دین یعنی کلام حضرت امیر (ع) بهترین راهگشا درباره نگاه عقلانی اسلام به زندگی انسان است. چراکه نهج البلاغه ایشان موضوعات و مسائل مهمی از جامعه شناسی، علم سیاست، مدیریت، تاریخ و جهانشناسی و اخلاق و عرفان و نفس شناسی، معرفت شناسی، روانشناسی و علوم دیگر که همه نتیجه تربیت در مکتب انسان ساز دین است را دربر می گیرد.
آرزو آفت اندیشه ها...
وَ قَالَ [علیه السلام] أَکْثَرُ مَصَارِعِ الْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ الْمَطَامِعِ(حکمت 219)
و درود خدا بر او فرمود: قربانگاه اندیشه ها زیر برق آرزوهاست.
آرزو افت اندیشه است. انسان باید واقع بین باشد. هر چند طلب خیر و تلاش برای وصول به کمالات خوب است و حتی حسرت مقامات عالی مطلوب موجب برانگیخته شدن نفس می شود، اما زندگی در پندارها و گمان ها و آرزوها مطلوب نیست. آرزو پنداری آن است که در گوشه ای نشسته و فقط طلب چیزی را کنیم بی آنکه تلاش لازم برای کسب آن را در دستور کار زندگی خویش قرار دهیم. چنین آرزو و خیال پردازی صحیح نیست، چرا که انسان را از زندگی واقعی و مواجهه با مشکلات و حقایق زندگی واداشته و نه تنها حرکتی را سبب نمی شود بلکه موجب رکود و سکون می شود.
آرزوها تنها زرق و برق داشته و درونی تهی دارند. در این دنیای توخالی اندیشه اجازه رشد نیافته و تفکر قربانی آرزوها و خیال پردازی ها می شود. زمانی را که می توان به تفکر اختصاص داد و قوه عاقله را برای دستیابی به کمالات تقویت کرد قربانی خیال و اوهام کرده و با تصویر سازی های خیالی مفاهیم و را در زیر برق اشکال خیالی قربانی می کنیم.
عقل پیامبر درون است
وهم آنگاه که در وادی اندیشه و مفاهیم غیرحسی گام بر می دارد و تلاش می کند، جایگزین عقل شود! اما عقل پیامبر درون است که اگر معیارها و موازین و اصول ان رعایت شود عامل هدایت و کمال است. لذا امام علی (ع) در جای دیگر می فرمایند:
و قال علیه السّلام : کفاک من عقلک ما أوضح لک سبل غیّک.(کلمات قصار 421)؛ براى تو از خردت همین بس که راه هاى گمراهى خود را از راه درست و حق روشن سازد.
عقل چراغی است که راه را از چاه تمییز داده و انسان با اختیار خویش می تواند از این رهبر و نور درونی بهرمند شود.
باید توجه داشت که دنیای امروز برای وصول به تمدن پویا به عقلانیت نیاز دارد و در پرتوی عقلانیت دینی است که حفظ حقوق و سعادت و لذت حقیقی برای بشریت محقق می شود.
پایان پیام/
نظر شما