خراطی سنتی؛ نیازمند توجه و احیا

خبرگزاری شبستان // سنندج

خراطی چوب از جمله صنایعی بوده که در گذشته رونق زیادی داشته ولی به مرور زمان از اهمیت ورونق آن کاسته شده وبه طور قطع می توان گفت که اکنون این حرفه و هنر صرفا در کارگاه ها توسط مردان انجام می شود در حالیکه تولیدات این صنعت در گذشته توسط افرادی که دارای حوصله و دقت در کار بودند انجام می گرفته است.

از این هنر در گذشته برای ساخت چوب قلیان، چوب سیگار، عصا و نرده های چوبی استفاده می شده و امروزه تولیدات این حرفه مبل، صندلی، چوب رختی، قلیان، عصا و چوب سیگار که عموما کاربردی بوده و جنبه مصرفی دارد را شامل می شود.

چرخ خراطی از یک تیرک افقی چوبی به طول 120سانتیمتر که دهنه اصلی کار را تشکیل می دهد و دارای سوراخ های متعددی به منظور تعریف دهنه کار است و دو لنگه که دارای سرمیخ های آهنی به نام مرغک بر روی دو تیرک سوار می شود تشکیل شده که یکی ثابت و دیگری متحرک است.

تیرک چوبی که بر روی دهنه کار قرار گرفته و وظیفه آن نگهداشتن پای هنرمند جهت مهار مغار برای فرم دهی اثر است.

کمان و زه که وظیفه آن ایجاد حرکات چرخشی در اثر است و انواع مغار جهت تراش و فرم دهی به اثر لازم است.

انواع مته جهت سوراخ کردن و خالی کردن داخل کار، انواع سوهان جهت صاف و صیقلی کردن سطح کار و چاقو جهت تراش سطح کار، تیشه جهت کندن چوب اضافی از سطح کار و چکش و گیره برای تثبیت اجزای قطعات و محکم نگه داشتن شئ مورد نظر از ابزار این هنر صنایع دستی است.

این هنر در حال حاضر به دلیل حضور ماشین آلات صنعتی خراطی جزء هنرهای در حال انقراض استان به حساب می آید.

درحال حاضر تنها شخصی که به این هنر مشغول می باشد استاد رشید فاتحی است و ایشان در کارگاهی محقر با امکانات ابتدایی مشغول فعالیت خراطی می باشد.

قدمت شیوه کار و ساخت، مواد مصرفی، منحصر به فرد بودن خراطی از معیارهای ثبت این هنر دستی می باشد.

روش ساخت در این رشته کاملاً سنتی به کمک دست، پا و ابزار، بدون استفاده از هر گونه و سایل برقی و صنعتی است.

رنگ آمیزی محصول نیز با توجه به کاربرد محصول، رنگ آمیزی آن با شیوه سنتی و با بهره گیری از مواد و رنگ دانه های طبیعی انجام می شود.

زاج سیاه (زاخ) جهت بدست آوردن رنگ سیاه در این هنر استفاده که پس از خشک شدن با استفاده از دنبه گوسفند چرب می شودچرا که با فرو رفتن چربی دنبه گوسفند در مغز چوب، از نفوذ آب و ترکیدن احتمالی جلوگیری می شود و رنگ روی محصول را روشن تر وبراق تر جلوه می دهد.

کارشناس صنایع دستی در این خصوص گفت: وجود ماشین آلات خراطی صنعتی، نیاز بازار به تولیدات انبوه و متحد الشکل، عدم حمایت از تولیدات منحصر به فرد، وجود تنها یک هنرمند بازمانده از نسل خراط های سنتی از عوامل آسیب‌زا در این هنر است.

احمدی با اشاره به راه های حفظ و احیاء این هنر، اذعان کرد: مستند نگاری و ثبت روش و شیوه کار، معرفی و تبلیغ ویژه گی ها و ارزش های منحصر به فرد شیوه تولید، فراهم کردن بستر و زمینه های مناسب آموزش این رشته به جوانان با و اعمال حمایت های مالی و معنوی از استاد رشید فاتحی از راه احیا و حفظ این هنر و میراث فرهنگی است.

وی طرح پژوهشی موضوع، مستند نگاری و تهیه فیلمهای آموزشی، تدوین استاندارد آموزشی و تهیه پکیچ‌های آموزشی در زمینه ساخت و رنگ آمیزی چوب را از راهکارها احیایی این هنر برشمرد.

در آخر می توان به جرات گفت خراطیاین هنر یکی از هنرهای ظریفی است که با توجه به کارکردهای متنوع این رشته اعم از محصولات کاربردی در طراحی داخلی نظیر انواع حفاظ و نرده ها، پایه های میز، صندلی، چراغ و همچنین ساخت سازهای سنتی بادی( نرمه نای، دوزله و ...) ابزار بازیهای محلی( فرفره، گیزان ) و ... در ابعاد گسترده زندگی روزمره مردم حضور مستمر دارد که نیازمند توجه بیشتری است.

پایان پیام/