به گزارش خبرنگار شبستان، نشست «گفتگوی ادیان و بحران های انسان معاصر» دوشنبه، اول آبان با حضور پرفسور هامر از اندیشمندان آلمانی و اعضای هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در این مؤسسه برگزار شد.
بنابراین گزارش، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، طی سخنانی به «نقش گفتگوی ادیان در بحران از خود بیگانگی» پرداخت و گفت: انسان معاصر درگیر بحران های متعددی از جمله بحران محیط زیست، جنگ، خانواده و... است که ریشه همه آنها، بحران از خود بیگانگی است که باید انسان امروز با تمام ظرفیت های موجود به حل آن بپردازد و در غیر این صورت این بحران ها هستند که انسان را منحل می کنند.
وی با اشاره به اینکه یکی از ظرفیت های امروز گفتگوی بین ادیان، این است که می تواند نقش مؤثری در حل این بحران ها داشته باشد، بیان کرد: البته به شرطی که این ظرفیت اسیر سیاست بازی و معلول از خود بیگانگی نشود.
صحبت تمامی ادیان از دو ساحتی بودن انسان
حجت الاسلام خسروپناه با بیان این مطلب که همه ادیان الهی از دو ساحتی بودن انسان یعنی جسم و روح سخن گفته اند و ساحت روح انسان را حقیقت انسان معرفی کرده اند، اظهار کرد: گاهی انسان در موقعیت بهره گیری قدرت از انتخابی گری خویش از روح انسانی غافل می شود و تنها به تدبیر، اصلاح و تقویت جنبه غیراصیل خود یعنی جسم خویش می پردازد و تنها به دنبال فراهم آوردن لذت‌های حیوانی خود است و اینجا است که گوهر انسانی به فراموشی سپرده می شود.
رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: از خودبیگانگی یعنی غفلت از ساحت حقیقی انسان - روح و خالق روح که خداوند متعال است. بدین ترتیب نقش ادیان و گفتگوی ادیان در زدودن از خودبیگانگی آشکار می شود و عالمان و متفکران و فیلسوفان دین برای زدودن این بحران باید به خودشناسی اهمیت ویژه دهند و عوامل از خودبیگانگی را به انسان‌ها بشناسانند.
وی جهل به حقیقت انسان و دلبستگی های زودگذر دنیوی را از جمله عوامل از خودبیگانگی برشمرد و افزود: زندگی ماشینی امروز و فشارهای روحی- روانی و دغدغه های دنیایی فرصت به خود پردازی را از انسان گرفته و او را در دام از خودبیگانگی انداخته است. عالمان و فیلسوفان دین در گفتگوی بین ادیان علاوه بر بیان عوامل از خودبیگانگی باید به پیامدهای آن نیز بپردازند.
بنابراین گزارش، غلامحسین ابراهیمی دینانی، استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران در ادامه این نشست به ضرورت گفتگوی بین ادیان اشاره و ابراز کرد: اشتباه بشریت در طول تاریخ این بوده که همه خود را طرفدار حقیقت می دانند، اما فکر می کنند حقیقت یک جعبه بسته بندی شده است که هر کسی آن را در اختیار دارد و تمام بدبختی بشر از این تصور ناشی می شود.
وی تاکید کرد: مادامی که ما حقیقت را جعبه بسته بندی شده تصور کنیم حتی گفتگوی بین ادیان مؤثر نیست، چون ما مالک حقیقت نیستیم بلکه حقیقت مالک ماست و دست کم می توانیم تنها به حقیقت نزدیک شویم، اما مالک حقیقت نمی توانیم باشیم.
دینانی با بیان اینکه ارتباطات علی رغم استفاده هایش مضراتی هم دارد و یکی از مهم ترین آنها به خطر افتادن حوزه زندگی خصوصی انسان است؛ به این صورت که هر لحظه اطلاعات جهان من را در خانه ام کشف می کند و انسان در این شرایط است که به فکر هویت خود افتاد. حالا بحران هویت آشکار شده و انسان نمی‌داند هویت واقعی اش چیست. شعرا و نویسندگان ما در شرق و غرب معتقدند که «من» ها باید «ما» شوند اما آیا من ها باید ما شوند یا بالعکس و اساسا این من چیست؟
فرد تبلور یک کل است
استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران ادامه داد: تردیدی نیست که ما در عصر مدرن زندگی می کنیم که فردگرایی رایج است اگر هر فردی متشخص به ذات است دیگر فرد از مخفیگاه درون خود خارج نمی شود یعنی هر فردی شبیه ندارد و یونیک است. خاصیت فردگرایی این است. ابن سینا معتقد است فرد، درست است که فرد است اما تبلور یک کل است و اگر فرد تبلور یک کل نباشد، تا ابد نمی تواند با فرد دیگری یکی شود. با محدودیت های فکری جنگ شروع می شود اما با سعه فکری صلح و همدلی آغاز می گردد.
پروفسور هامر، آخرین سخنران این نشست بود که طی سخنانی به تشریح ویژگی های یک گفتگوی موفق دینی پرداخت و گفت: ما در این جهان شمولی مشکلات مشترکی داریم که باید برای حل آن با یکدیگر همکاری داشته باشیم. گفتگوی میان ادیان و فرهنگ ها امروزه تنها این نیست که دو طرف حرف خود را مطرح کنند، بلکه لازم است بحث های مهم زندگی مورد توجه قرار گیرد.
وی یادآور شد: برای این گونه گفتگوها، احتیاج به تأمل و بازنگری در خود داریم و این مسأله به موضع دینی و منافع دینی خودمان برمی گردد. گفتگوی بین ادیان در واقع منجر به بازنگری در موضع خودمان می شود. نکته دیگر اینکه باید از این تصور پرهیز کرد که دو گروه گفتگو بسته هستند و به یکدیگر راه ندارند؛ چرا که ما در یک تکثر به سر می بریم که در این وضعیت تکثرگرایی گفتگو اتفاق می افتد.
هامر اظهار کرد: برای دیالوگ معمولا از استعاره «پل» استفاده می کنیم. این استعاره ممکن است باعث سوءتفاهم شود. به این معنی که ما می خواهیم بین دو تخته سنگ سفت پل بزنیم. در این پل زدن راهیابی طرفین گفتگو به یکدیگر هدف اصلی است و در واقع این پل نقش تسهیل کننده دارد بنابراین باید به چنین گفتگویی خوش آمد گفت.
حرکت به موازات یکدیگر در گفتگوی ادیان
پروفسور هامر با اشاره به تجربه شخصی خود در گفتگوی بین دینی تاکید کرد: متاسفانه در این گفتگوها بجای اینکه به یکدیگر نزدیک شوند به موازات از یکدیگر رد می شوند.
وی به دیگر ویژگی های یک گفتگوی موفق اشاره کرد و افزود: دیالوگ باید با جامعه مدنی پیوند بخورد و وجه اجتماعی آن نیز دیده شود و در سطح تخصصی باقی نماند، بلکه با توده های مردم ارتباط بگیرد چون مسئله اصلی همین مردمی هستند که ما متعلق به آنها هستیم و آنها با مسائل جامعه جهانی روبرو هستند.
این اندیشمند آلمانی خاطرنشان کرد: نکته بعدی اینکه وجه سیاسی گفتگوها است. چه سیاست خارجی و چه سیاست داخلی در دیالوگ مورد توجه است. این دیالوگ ممکن است به صورت آزاد تنها در سطح آزادی دانشگاهی اتفاق بیفتد. با این فاصله گرفتن آکادمیک از این وضعیت سیاسی آنگاه این گفتگو می تواند در جامعه و سیاست تأثیر بگذارد و از همین طریق آنگاه سیاست هم شکل گیرد.
پایان پیام/
نظر شما