حجتالاسلام والمسلمین دکتر امیرمحسن عرفان، عضو هیأت علمی دانشگاه معارف در آستانه ایام اعتکاف در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم گفت:ریشه اعتکاف را باید در فلسفه خلقت انسان جستوجو کرد. قرآن کریم، غایت خلقت جن و انس را عبودیت خداوند میداند و همه برنامههای دینی، از بعثت پیامبران تا تشریع عبادات، در همین مسیر معنا پیدا میکند. اعتکاف، یکی از جلوههای عمیق این برنامه تربیتی است که انسان را از پراکندگیهای زندگی روزمره جدا کرده و در فضای امن مسجد، متوجه حقیقت عبودیت میسازد.
وی تأکید کرد:اعتکاف، تمرینی برای «بودن با خدا» است؛ بودنی که نه در هیاهوی دنیا، بلکه در خلوت آگاهانه و انتخابشده شکل میگیرد. از این منظر، اعتکاف تنها توقف جسم در مسجد نیست، بلکه توقف دل در آستان ربوبی و بازگرداندن روح به مدار بندگی است.
اعتکاف؛ عبادتِ توقف در کنار عبادتِ ذکر و حرکت
انسان در دنیای معاصر، بیش از هر زمان دیگری دچار شتاب، پراکندگی و غفلت است. اعتکاف با ایجاد وقفهای معنادار در این شتاب، فرصتی برای بازاندیشی در مسیر زندگی و اصلاح جهتگیریهای معنوی انسان فراهم میکند.
حجتالاسلام عرفان ادامه داد: عبادت در اسلام اشکال متنوعی دارد؛ برخی عبادتها مبتنی بر ذکر و گفتارند، مانند تلاوت قرآن و ادعیه؛ برخی دیگر در قالب حرکت تعریف میشوند، همچون طواف و سعی در مناسک حج؛ و دستهای نیز مبتنی بر توقف و ماندن هستند. اعتکاف در همین دسته قرار میگیرد و جوهره آن، ماندن هدفمند در مسجد است.
عضو هیأت علمی دانشگاه با بیان اینکه این توقف، فلسفهای عمیق دارد گفت: انسان در دنیای معاصر، بیش از هر زمان دیگری دچار شتاب، پراکندگی و غفلت است. اعتکاف با ایجاد وقفهای معنادار در این شتاب، فرصتی برای بازاندیشی در مسیر زندگی و اصلاح جهتگیریهای معنوی انسان فراهم میکند.
ولایت؛ حلقه مفقوده عبادتهای بیثمر
حجتالاسلام عرفان در ادامه با بیان اینکه اعتکاف پیوند ناگسستنی عبودیت با ولایت است افزود: قرب به خدای متعال، بدون راه یافتن به آستان ولیّ خدا ممکن نیست. در نظام معرفت دینی، امام و ولی خدا بهعنوان انسان کامل، راهنمای مسیر عبودیتاند و عبادت بدون ولایت، به کمال نمیرسد.
وی تصریح کرد: عبادت عالمانه، خالصانه، خاشعانه و عاشقانه، تنها در سایه اتصال به ولی خدا محقق میشود. اگر انسان به حجت زمان خود، حضرت بقیهالله الاعظم(عج)، متصل نباشد، عبادتش هرچند پرشمار، فاقد عمق و اثرگذاری حقیقی خواهد بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه افزود: این نگاه، نقدی جدی به عبادتهای صرفاً شکلی و عادتی است؛ عبادتهایی که حرکت دارند، اما پیشرفت ندارند. همانگونه که امیرالمؤمنین(ع) فرمودهاند، عبادت بدون فهم و معرفت، مانند حرکت حیوانی در چرخ آسیاب است؛ حرکتی فرسایشی که به مقصد نمیانجامد.
مراتب چهارگانه عبادت در پرتو اعتکاف
حجتالاسلام عرفان در تبیین مراتب عبودیت، به چهار سطح از عبادت اشاره کرد و گفت: عبادت عالمانه، عبادت خالصانه، عبادت خاشعانه و عبادت عاشقانه. واعتکاف فرصتی ممتاز برای تمرین هر چهار مرتبه است.
وی با بیان اینکه عبادت عالمانه، با فهم هدف عبادت و شناخت جایگاه امام و ولی خدا شکل میگیرد گفت: عبادت خالصانه، زمانی محقق میشود که انگیزههای غیرالهی از دل زدوده شود و این اخلاص، در پرتو الگوگیری از انسان کامل تقویت میشود. عبادت خاشعانه، ثمره حضور قلب و فروتنی در برابر خداست و عبادت عاشقانه، عبادتی است که با نشاط، شوق و محبت همراه است؛ همان نشاطی که امام سجاد(ع) آن را از خداوند طلب میکردند.
اعتکاف؛ فرصت غبارزدایی از دل در جهان پسامدرن
استاد تاریخ و تمدن اسلامی تصریح کرد: اعتکاف پاسخی معنوی به بحرانهای انسان معاصر است، در جهانی که انسانها درگیر تعلقات، توقعات و جذابیتهای فریبنده دنیا شدهاند، اعتکاف فرصتی کمنظیر برای غبارزدایی از دل و بازگشت به فطرت الهی است. انتظار حقیقی، در دل عبادت آگاهانه شکل میگیرد و اعتکاف میتواند بستری مناسب برای تعمیق این انتظار باشد؛ انتظاری که انسان را از غفلت بیرون آورده و به مسئولیتهای معنوی و اجتماعی خود متوجه میسازد.
وی با بیان اینکه بسیاری از فاصلهها میان انسان و امام زمان(عج)، ریشه در دلبستگیهای افراطی به دنیا دارد تأکید کرد: خلوت اعتکاف، مجالی است برای بازشناسی این وابستگیها و تمرین دلکندن از آنها؛ تمرینی که میتواند مسیر زندگی انسان را بهسوی ابدیت جهت دهد.
اعتکاف و انتظار؛ پیوند عبودیت و مهدویت
این استاد دانشگاه، با بیان اینکه اعتکاف تنها یک عبادت فردی نیست، بلکه پیوندی عمیق با فرهنگ انتظار و مهدویت دارد گفت:دعا برای فرج حضرت بقیهالله الاعظم(عج)، معرفت به جایگاه امام و تلاش برای همسویی با اهداف الهی ایشان، از ارکان معنوی اعتکاف است.
وی ادامه داد: انتظار حقیقی، در دل عبادت آگاهانه شکل میگیرد و اعتکاف میتواند بستری مناسب برای تعمیق این انتظار باشد؛ انتظاری که انسان را از غفلت بیرون آورده و به مسئولیتهای معنوی و اجتماعی خود متوجه میسازد.
استاد تاریخ و تمدن اسلامی در پایان تصریح کرد:اعتکاف فرصتی برای بازسازی معنوی انسان، تصحیح جهت عبادت و تعمیق پیوند با ولی خداست. اعتکاف، انسان را از سطح عبادت عادتی به مرتبه عبودیت آگاهانه ارتقا میدهد و یادآور این حقیقت است که مسیر قرب الهی، تنها از راه معرفت، ولایت و دلبستگی عاشقانه به خدا میگذرد.
نظر شما