وحدت حوزه و دانشگاه؛ کلید حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

«یُؤْتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَمَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا»

بیست و هفتم آذرماه، سالروز شهادت عالم مجاهد و منادی وحدت، آیت‌الله دکتر محمد مفتح، میعادگاهی برای بازخوانی پرونده‌ «عقلانیت» و «هویت» در ایران اسلامی است. امسال در حالی این مناسبت سترگ را گرامی می‌داریم که تقارن آن با صدمین سالگرد بازتأسیس حوزه علمیه قم، پیامی عمیق و تمدنی را مخابره می‌کند. یک قرن پیش، در دورانی که استبداد سیاه با تمام قوا کمر به حذف معنویت از ساحت اجتماعی بسته بود، زعیم عالی‌قدر و آیت‌اللهِ مؤسس، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی با مجاهدتی تاریخی و احیای تراث هزارساله شیعه، ساختار حوزه مقدسه قم را بنیان نهاد؛ نهادی بالنده که به تعبیر دقیق رهبر حکیم انقلاب، تنها یک مرکز آموزشی نبود، بلکه کانون احیای هویت دینی و پناهگاه معنوی جامعه شد و بعدها در بستر زمان، زمینه را برای ظهور بزرگ‌ترین انقلاب قرن فراهم آورد.

در سوی دیگرِ این معادله تاریخی، نهاد دانشگاه که در آغاز با طراحی‌های استعماری و با هدف ایجاد شکاف معرفتی و تربیت تکنوکرات‌های بیگانه از سنت تأسیس شده بود، با نفس مسیحایی امام راحل(ره) و مجاهدت‌های علمی و عملی شخصیت‌های بی‌بدیلی همچون استاد شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، شهید چمران و شهید مفتح، مسیری متفاوت یافت و به دامان ملت بازگشت. خون پاک این شهیدان والامقام، میثاق مستحکمی شد که گسست تاریخی میان «دانش» و «ارزش» را ترمیم کرد و نشان داد که در منظومه فکری اسلام ناب، دوگانگی میان علم و دین، توهمی بیش نیست. اگر در سال‌های ابتدایی انقلاب و در دوران فعالیت‌های آغازین «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه»، تمرکز بر تالیف متون و تقریب اذهان بود، امروز و در گام دوم انقلاب، با عبور از گردنه‌های دشوار، هنگامه نقش‌آفرینی تخصصی و تقسیم کار ملی در ساحت حکمرانی فرا رسیده است.

ما امروز با پشت سر گذاشتن دوران «تولید علم» و «جنبش نرم‌افزاری»، در آستانه ورود به عصر «مرجعیت علمی» هستیم و تحقق این افق بلند، نیازمند فهم دقیق رسالت‌های متمایز اما مکمل است. در این هندسه تمدنی، رسالت خطیر «نظام‌سازی» بر دوش حوزه‌های علمیه است؛ حوزه‌ای که باید با کاوش‌های اجتهادی و عمیق در اقیانوس فقه و معارف، نظامات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اسلام را استخراج نموده و نرم‌افزار اداره جامعه را تأمین نماید. در مقابل، رسالت نهاد دانشگاه، تمرکز بر تولید «علم نافع»، «نوآوری‌های پیشرو» و پیشبرد مرزهای دانش برای حل مسائل عینی و عملیاتی کشور است. دانشگاه تراز انقلاب اسلامی، دانشگاهی است که با تکیه بر دستاوردهای فنی و تجربی، چرخ‌های پیشرفت مادی کشور را به حرکت درآورد، اما جهت و غایت این حرکت را از منظومه فکری و ارزشیِ برآمده از حوزه دریافت کند.

وحدت حوزه و دانشگاه در این برهه حساس، به معنای هم‌افزایی این دو بازوی قدرتمند برای تحقق فرآیند سه‌گانه «خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی» است. اکنون که به برکت انقلاب اسلامی، دیوارهای مصنوعی میان این دو نهاد فروریخته است، باید با تکیه بر «عقلانیتِ حِکمی» و پرهیز از سطحی‌نگری، به سمت تحقق «تمدن نوین اسلامی» حرکت کنیم. مسیری که از خون پاک مفتح‌ها و مطهری‌ها آغاز شد و امروز در مجاهدت‌های علمی شهدای والامقام عرصه علم و فناوری، همچون شهریاری‌ها، فخری‌زاده‌ها و طهرانچی‌ها امتداد یافته است. از تمامی اساتید فرهیخته، فضلا، دانشجویان عزیز و طلاب ارجمند دعوت می‌کنم تا با درک این موقعیت خطیر تاریخی، همت خود را مصروفِ تحققِ این آرمانِ بلند نمایند.

«الّلهُمَّ إِنّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ»

عبدالحسین خسروپناه
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی
۲۷ آذرماه ۱۴۰۴