به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از حوزه، آیتالله علیرضا اعرافی مدیر حوزههای علمیه کشور، در مراسم اختتامیه شانزدهمین جشنواره علامه حلی(ره) که امروز در سالن همایشهای مدرسه معصومیه قم برگزار شد، ضمن اشاره به اهمیت پژوهش در رشد و توسعه علمی جامعه اسلامی گفت: پژوهشهای حوزوی باید محتوای جامع و دقیقی داشته باشند تا بتوانند در راستای شکوفایی علم و اندیشه اسلامی اثرگذار باشند. این پژوهشها باید بهطور جدی و اساسی در مسیر تحقق اهداف علمی و دینی جامعه حرکت کنند.
مدیر حوزه های علمیه افزود: لازم است که مدیران، طراحان برنامهها و برنامهریزان، بهویژه کسانی که پیام علمی و دینی به جامعه میرسانند، درک عمیقی از اهمیت این پژوهشها داشته باشند و برای تحقق و پیشبرد این اهداف در محورهای پژوهشی گامهای اساسی و عملی بردارند.
اهمیت پژوهش در تحقق اهداف نظام اسلامی
عضو شورای عالی حوزه های علمیه در ادامه افزود: پژوهش و تحقیق نقش اساسی در هدایت جامعه و تاثیرگذاری بر نظام اسلامی دارند. همه ما باید بدانیم که برای پیشبرد اهداف نظام اسلامی و ترویج اندیشه دین و اسلام ناب، نیازمند علم، دانش، پژوهش و خردورزی هستیم.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: حضور مؤثر ما در عرصه دین و گفتمانسازی دینی باید مبتنی بر تحقیق و پژوهش علمی باشد. در تمامی ارکان حوزههای علمیه، پژوهش باید نقشی محوری در تحقق مأموریتها و اهداف دینی ایفا کند.
پژوهشهای بنیادی و کاربردی
آیتالله اعرافی همچنین بر اهمیت نقش پژوهش در ساخت گفتمانهای علمی و دینی تأکید کرد و گفت: پژوهش باید بنیانگذار همه اهداف گفتمانسازی و نقشآفرینی در نظام اسلامی باشد. این امر بر پایه علم و تحقیق استوار است و طلاب عزیز، اساتید جوان و برجسته باید در راستای پژوهشهای بنیادی و کاربردی برای پیشبرد نظام اسلامی و انقلاب اسلامی تلاش کنند.
وی در ادامه یادآور شد: یکی از وظایف مهم پژوهشگران حوزههای علمیه، استخراج گزارههای علمی و دینی از متون معتبر و تبدیل آنها به نظامهای فکری منسجم است. این امر نیازمند عمری تلاش و پشتکار است و باید هزاران نفر از پژوهشگران در این مسیر گام بردارند تا بتوانیم روز به روز نظام اسلامی را بازسازی کرده و آن را ارتقاء بخشیم. در نهایت، هدف ما باید پیشبرد تمدن اسلامی با تکیه بر پژوهشهای علمی و دینی باشد.
تولید فکر و اندیشه و ساختن کلام و نظریههای تمدنی
آیتالله اعرافی بیان کرد: محور دیگر در پیامدهای علمی در حوزههای دینی، بر پایه تولید فکر و اندیشه و ساختن کلام و نظریههای تمدنی است. این فرآیند باید از دل پژوهشهای عمیق و کارآمد بیرون بیاید.
مدیر حوزههای علمیه همچنین در ادامه به تلاشهای انجامشده در سالهای اخیر اشاره کردند و گفت: در همایش کتاب سال حوزه و جشنوارههای علمی، گزارشهایی از انواع فعالیتهای آموزشی و پژوهشی ارائه شده است که نشان از پیشرفتها و اقدامات ارزشمند در حوزههای مختلف دارد. با این حال، وقتی به دقت نگاه کنیم و نیازهای جامعه علمی را بررسی کنیم، میبینیم که ما هنوز پاسخهای کافی به بسیاری از سوالات علمی نداریم.
ضرورت پاسخگویی به نیازها
عضو فقهای شورای نگهبان با تأکید بر اهمیت پاسخگویی به نیازهای علمی و پژوهشی، گفت: ما با انبوهی از سوالات و نیازهای علمی مواجهیم که باید به آنها پاسخ دهیم. این نیازها تنها محدود به پاسخگویی به سوالات نظری نیست، بلکه در حوزههای مختلف علمی و دینی نیز باید راهکارهایی پیدا کنیم. حوزه علمیه باید نیروهای کارآمدی تربیت کند که بتوانند در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی ایفای نقش کنند.
مدیر حوزه های علمیه همچنین به تولید علم و نظریه در حوزههای فقهی، کلامی، حدیثی و اسلامی اشاره و تصریح کرد: کسی که استعداد و قابلیت رسیدن به درجات عالی علمی در این حوزهها را دارد، باید بدون شک به تحقیق و پژوهش بپردازد. این امر برای طلاب جوان یک واجب عینی است که باید در دستور کار قرار گیرد و همانطور که بزرگان ما تأکید کردهاند، باید در مسیر علم و تحقیق گام بردارند.
لزوم تولید نظریههای تمدنی
آیتالله اعرافی در ادامه افزود: در مجموع، حوزههای علمیه باید علاوه بر تولید علم، به تولید نظریههای تمدنی و تحلیلهای عمیق از نظامات اسلامی پرداخته و در عرصههای جهانی حضور فعال داشته باشند. این وظیفهای است که در جهت رشد و تعالی علمی و دینی بر دوش طلاب جوان قرار دارد.
طلاب به قله نظریهپردازی در علوم اسلامی دست یابند
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خطاب به اساتید و طلاب اظهار داشت: طلاب عزیز و بزرگوار، کسانی که در خود آمادگی علمی میبینند، باید این آمادگی را به عنوان یک وظیفه شرعی و واجب عینی تلقی کرده و در جهت تقویت تلاش علمی خود کوشا باشند. این تکلیف بر دوش شما طلاب جوان و عزیز ماست که باید با قناعت، استواری، و استقامت، به پیمان اجتهاد پایبند بمانید و در مسیر نظریهپردازی علمی و تولید علم در حوزههای مختلف قدم بردارید.
وی با تأکید بر لزوم توجه به نیازهای روز جامعه و تحولات جهانی گفت: علم در دنیای امروز نباید در چارچوب سنتهای گذشته محدود بماند. طلاب و محققین باید با نگاه به تحولات جدید، به تولید علمی پاسخگو به نیازهای جامعه بشری و امت اسلامی بپردازند. حوزههای علمیه باید به نیازهای فکری و فلسفی عصر حاضر پاسخ دهند و از این رو، اجتهاد و تفکر نوین ضرورت دارد.
پژوهشهای حوزوی باید دقیق و متقن باشند
آیتالله اعرافی به اهمیت پژوهشهای علمی و دقت در تحقیقات حوزوی اشاره کرد و افزود: پژوهشهای حوزوی باید دقیق و متقن باشد. لازم است که طلاب و پژوهشگران از منابع اجتهادی و عقلی معتبر بهرهبرداری کنند و از سطحینگری و روشهای نادرست در تحقیق پرهیز کنند. نباید به آنچه در دست داریم قناعت کنیم؛ چرا که در نظام اسلامی و انقلاب اسلامی، به ویژه در عرصههای اندیشه اسلامی، همواره نیاز به جستجوی بیشتر و تکمیل منابع داریم.
وی همچنین از جایگاه علمی بزرگانی چون امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی(ره)، شهید مطهری(ره) و شهید صدر(ره) در پیشبرد گفتمان تمدنی و اسلامی یاد کرد و گفت: این بزرگان نمادهای اندیشهورزی اسلامی هستند و ما باید از دستاوردهای آنان بهرهبرداری کنیم و در عین حال، خود نیز در این مسیر تلاش کنیم. این گفتمان تمدنی نیازمند پژوهشهای دقیق و مستند است که باید با منابع اجتهادی معتبر و با دقت بالا انجام شود.
لزوم استفاده از منابع اجتهادی معتبر
مدیر حوزههای علمیه در ادامه تأکید کرد: در حالی که در بسیاری از مسائل علمی و دینی هنوز با کمبود پژوهش مواجهایم، باید توجه ویژهای به تحقیقات و آموزشهای حوزوی داشته باشیم و تلاش کنیم تا در جهت رفع نیازهای فکری و دینی جامعه و نظام اسلامی، به تحقیقات عمیق و مستند پرداخته و از سطحینگری در تحقیقات خود بپرهیزیم.
تاکید بر لزوم ورود افراد با انگیزه و خلاق به عرصههای نوین
آیتالله اعرافی با اشاره به لزوم ورود افراد جسور و با انگیزه به حوزههای علمی و فناوری، بر اهمیت نوآوری و ابتکار در این عرصهها تاکید کرد و گفت: به طور کامل تایید میکنم که نیاز مبرم به افرادی با جرأت و انگیزه برای ورود به قلمروهای جدید علمی و فناوری احساس میشود. این افراد باید توانایی ورود به حوزههای نوآورانه و خلاق را داشته باشند، اما در عین حال باید نگاه عمیق و جامع به تمامی ابعاد موضوعات مختلف داشته باشند.
وی ادامه داد: در این راستا، باید بر نکات مهم دیگری نیز تاکید کرد که از نظر من ضروری است. یکی از این نکات، توجه به تحولات سریع در حوزههای علوم شناختی و فناوریهای پیشرفته است. این تحولات، که به واسطه فناوریهای جدید بهویژه هوش مصنوعی به وقوع پیوسته، مسیر علمی و پژوهشی ما را متحول کرده است.
تحولات شگرف در زمینه هوش مصنوعی
مدیر حوزههای علمیه به تحولات شگرف در زمینه هوش مصنوعی و ابزارهای آن اشاره کرد و افزود: تا یک دهه پیش، ابزارهای هوش مصنوعی به این شکل که امروز مشاهده میکنیم، وجود نداشت. امروزه با پیشرفتهای وسیع در این حوزه، معایب و مزایای آن به وضوح نمایان شده است. در آینده، تحولات بسیار گستردهتری در این حوزه رخ خواهد داد و این امر باعث تغییرات اساسی در علم و پژوهش خواهد شد.
وی با بیان این که تحقیقات علمی باید متناسب با این تحولات بازسازی شود، به ضرورت تجدید نظر در نحوه تحقیق و پژوهش اشاره کرد و گفت: در دنیای جدید، محققان باید روشهای جدید تحقیقاتی را بر اساس فناوریهای نوین و علوم شناختی مورد توجه قرار دهند.
ایران به یکی از پایههای مهم گفتمان علمی تبدیل شده است
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه به تغییرات اساسی در عرصه ترجمه و انتقال دانش اشاره کرد و اظهار داشت: به عنوان یک نمونه واضح، باید بگویم که در طی ۴۱ سال گذشته، ما شاهد این بودیم که نهضت ترجمه آثار علمی به زبانهای مختلف، کشور ایران به یکی از پایههای مهم گفتمان علمی تبدیل شده است.
مدیر حوزه های علمیه در ادامه خاطرنشان کرد: امروز با استفاده از فناوریهای نوین، امکان ترجمه و انتقال دانش به زبانهای مختلف به طور خودکار فراهم شده است. این تحول باعث شده تا ۸۰ تا ۹۰ درصد گفتمان علمی انقلاب به سادگی در دسترس باشد.
وی در ادامه به اهمیت استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای فناوری در این فرآیند اشاره کرد و گفت: اگر این روند ادامه یابد، در آیندهای نه چندان دور، تمامی فرهنگها و دانشها به راحتی و به صورت خودکار در دسترس تمام مردم دنیا قرار خواهد گرفت. این تحول میتواند انقلابی در عرصه علم و پژوهش ایجاد کند.
تحولات عمیق و بنیادین در حوزه فناوریهای نوین
آیتالله اعرافی با اشاره به تحولات عمیق و بنیادین در حوزه فناوریها، تاکید کرد: تغییرات در این حوزه نهتنها در ابزارها بلکه در ماهیت خود فناوریها نیز اثرگذار است. این تحولات، بهویژه در عرصه مشاوره و تصمیمگیریهای بزرگ، پیامدهای سنگینی را در پی داشته است که حتی بر روشهای حل مسائل پیشپاافتاده تاثیرگذار است.
وی افزود: در حالی که در گذشته بسیاری از مسائل با سرعت بیشتری حل میشد، امروزه چالشها به گونهای پیچیده شده که باید توجه ویژهای به ماهیت آنها داشته باشیم. این تغییرات نهتنها در محتوای مسائل بلکه در نحوه حل آنها نیز بهطور اساسی تفاوت یافته است. با توجه به سرعت تغییرات، احساس میشود که تلاشها و اهداف گذشته ممکن است دیگر بهطور مؤثری پاسخگوی نیازهای کنونی نباشد.
پاسخ به نیازهای جدید با تربیت نخبگان علمی و اخلاقی
عضو فقهای شورای نگهبان بر لزوم تربیت نخبگان علمی و اخلاقی در سطح جامعه تأکید کرد و گفت: اینکه افراد در تراز علمی خود تربیت شوند و بهطور مؤثر در جریانهای علمی و اجتماعی تأثیر بگذارند، امری ضروری است.
مدیر حوزه های علمیه همچنین با اشاره به جایگاه علوم شناختی و تأثیرات آن در تحول اجتماعی و دفاعی کشور، بر لزوم توجه به تولید علم در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی تأکید کرد و گفت: دانشگاههای علوم اجتماعی و مراکز تحقیقاتی باید با تولید محتوای علمی و پژوهشهای کاربردی، زمینهساز تحول در تمامی عرصهها از جمله قدرت دفاعی و اجتماعی باشند.
انجام پژوهشهای علمی در راستای پاسخ به نیازهای واقعی جامعه
آیتالله اعرافی در ادامه افزود: باید بهگونهای عمل کنیم که پژوهشها و تحقیقات علمی ما در راستای پاسخ به نیازهای واقعی و روزافزون جامعه قرار گیرد. این امر تنها با شناخت دقیق مخاطب و نیازهای جامعه امکانپذیر است. سوالات درست و دریافت پاسخهای متناسب، کلید حل بسیاری از مسائل کنونی خواهد بود.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه همچنین بر لزوم تبلیغ و جریانسازی علمی و اخلاقی تأکید کرد و گفت: در دنیای امروز، جریانسازی علمی و اخلاقی بهویژه در میان نسل جوان باید از اولویتهای کشور باشد تا بتوانیم جامعهای متفکر و مسئول تربیت کنیم. در نهایت، این تربیت علمی و اخلاقی است که میتواند نخبگان و افراد متخصص را در مسیر حل مشکلات بزرگ جامعه قرار دهد و به پیشرفت کشور کمک کند.
ضرورت حضور فعال حوزه علمیه در عرصههای بینالمللی
آیتالله اعرافی با اشاره به ضرورت حضور فعال حوزه علمیه در عرصههای بینالمللی تأکید کرد: باید به گونهای برنامهریزی شود که در عرصههای بینالمللی بتوانیم به بحث نظام حقوق زن در اسلام پرداخته و در این زمینه با دیگر دیدگاهها و نظامها گفتوگو کنیم. این امر از آن جهت مهم است که نباید اجازه داد دیگران درباره حقوق زن در اسلام به صورت مطلق قضاوت کنند.
وی در ادامه افزود: شناخت مخاطب و نیازهای او از جمله مسائلی است که در این مسیر باید مدنظر قرار گیرد. کتابها، سخنرانیها و آثار ما باید به گونهای طراحی شوند که در تماس با مخاطبان مختلف، پیام صحیح و شفاف منتقل کنند. این جهاد علمی است که نه تنها در جشنوارهها و محافل علمی، بلکه در فضای عمومی و بینالمللی باید به آن پرداخته شود.
جهاد علمی و فرهنگی در عرصههای جهانی
مدیر حوزههای علمیه با اشاره به اهمیت جهاد علمی و فرهنگی در عرصههای جهانی، تصریح کرد: این جشنوارهها و کارهای علمی، اگرچه آغازگر حرکتهای مهمی هستند، اما باید نگاههای عمیقتری به این مسائل داشته باشیم.
لزوم حمایت از تولیدات علمی حوزههای علمیه
عضو شورای عالی حوزه های علمیه همچنین به نقش دستگاههای مسئول در حمایت از تولیدات علمی حوزههای علمیه اشاره کرد و گفت: دستگاههای اجرایی و فرهنگی وظایف سنگینی در این زمینه دارند و باید با برنامهریزی دقیق، از پروژههای علمی و فرهنگی حوزههای علمیه حمایت کنند. این حمایتها باید در قالب کتابهای جدید، مقالات، پایاننامهها و مجلات علمی معاصر باشد.
آیتالله اعرافی در پایان با بیان اینکه تحولاتی در این زمینه در حال آغاز است، اظهار امیدواری کرد: انشاءالله امسال شاهد آغاز این تحولات بزرگ خواهیم بود و از خداوند میخواهیم که در این مسیر ما را یاری کند.
نظر شما