دکتر «سید عظیم موسوی گیلانی»، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان بر ضرورت توجه علمی و آکادمیک به هنر آیینی و آثار تاریخی وابسته به آستانهای مقدس بهویژه آستان قدس رضوی تأکید کرد و گفت: بخش قابل توجهی از آثار هنری آیینی و مذهبی به دلیل پشتوانه اعتقادی مردم باقی ماندهاند و ظرفیت عظیمی برای مطالعه و پژوهش دارند. متأسفانه این گنجینهها کمتر در حوزه دانشگاهی مورد بررسی قرار گرفتهاند.
ظرفیتهای مغفول در آستان قدس رضوی
موسوی با اشاره به وجود آثار ارزشمند در موزه آستان قدس رضوی اظهار داشت: همانگونه که برای یک فرش تاریخی مانند پازیریک — که قدیمیترین فرش شناختهشده ایرانی است — رسالههای دانشگاهی نوشته میشود، میتوان صدها تکنگاری درباره آثار موجود در آستان قدس تدوین کرد. اما این امر نیازمند پیوند جدی میان این گنجینهها و حوزه پژوهش دانشگاهی است.
او افزود: دانشجویان در حوزه نسخهشناسی، هنرهای تجسمی، کتابآرایی، و صنایع دستی میتوانند از منابعی همچون کتابخانه آقای مرعشی، موزه ملک و کتابخانه ملی استفاده کنند؛ اما برای آستان قدس با آن حجم از آثار فاخر، تحقیقات آکادمیک بسیار اندک است.
ضرورت شکلگیری رویکرد نظری به هنر رضوی
این پژوهشگر هنر با تأکید بر اهمیت مباحث نظری در شناخت هنر آیینی بیان کرد: برگزاری همایشهای نظری و تخصصی سبب میشود تحلیل هنر آیینی از سطح عمومی فراتر رود و در حوزه دانشگاهی جدی گرفته شود. بسیاری از آثار هنری در طول تاریخ تنها به دلیل توجه یک پژوهشگر یا دانشجوی دکتری حفظ و معرفی شدهاند و از توده مردم نمیتوان انتظار داشت که چنین نقشی ایفا کنند.
غنای آثار رضوی و کمبود پژوهش
موسوی با اشاره به ارزش معنوی و تاریخی آثار آستان قدس گفت: آثار بسیار کهنی در این مجموعه وجود دارد که در سطح شاهنامههای فاخر مانند شاهنامه شاه طهماسب قابل مقایسهاند، اما هنوز تحقیق جدی درباره آنها انجام نشده است. حتی برخی از این آثار ممکن است به مرور زمان دچار آسیب شده باشند.
هنر رضوی؛ محوریت امام رضا(ع) در شکلگیری سنتهای هنری
وی با اشاره به تأثیر حضور امام رضا(ع) بر شکلگیری دورههای هنر و معماری در خراسان افزود: حرم رضوی یکی از نمونههای برجسته تدوین دورهبندی معماری اسلامی در ایران است. بهعنوان مثال دو قوس خطنویسیشده بر گنبد حرم متعلق به دو پادشاه صفوی است که نام خود را با نیت وقف و یادبود در آن ثبت کردهاند. چنین شواهدی امکان بازسازی یک دوره هنری را از خلال مطالعه یک بنا فراهم میکند.
ضرورت توسعه مطالعات هنر شیعی
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم با اشاره به شکلگیری چند پژوهش دانشگاهی در سالهای اخیر درباره هنر شیعی گفت: در دهههای اخیر بحث هنر شیعی یکی از مباحث جدی بوده؛ اما هنوز تنها چند پایاننامه و اثر پژوهشی در این حوزه تولید شده است. انتقال موضوعات هنر آیینی و رضوی به حوزه دانشگاهی میتواند نتایج ارزشمند و ماندگاری بهدنبال داشته باشد.
موسوی در پایان تأکید کرد: اگر برخی حوزهها از سطح عمومی به سطح پژوهشی و دانشگاهی منتقل شوند، ثمرات گستردهای برای معرفی، حفظ و گسترش هنر آیینی و میراث رضوی به همراه خواهند داشت.
نظر شما