به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، در روزگار ما، بحث حضور اجتماعی زنان اغلب در قالب جدلهای تکراری و شعارهای خستهکننده بازتاب مییابد؛ اما کافی است پرده زمان را کنار بزنیم و به نخستین روزهای شکلگیری جامعه اسلامی نگاه کنیم تا بفهمیم ماجرا پیچیدهتر، انسانیتر و بسیار روشنتر از آن چیزی است که امروز تصور میشود.
مسجد همان جایی که روزگاری محل گفتوگوهای بیپایان درباره «بودن» یا «نبودن» زنان بود امروز، مکانی است که زنان در متن آن ایستادهاند. مسجد از همان ابتدا مدرسه و قرارگاه آگاهی بود، جایی که زن و مرد، دوشادوش، مسیر فهم دین را طی میکردند.
وقتی روایتها را ورق میزنیم، تصویری زنده و پرحرارت پیش چشممان نقش میبندد: مدینهای گرم، مسجدی ساده با ستونهای خرمایی، جماعتی کوچک اما مشتاق… و زنانی که با قدمهایی مطمئن وارد آن میشوند. هیچکس نگاه سنگین نمیاندازد، هیچکس پرسشی به نشانه تردید نمیپرسد. حضورشان طبیعی است؛ درست همانقدر که نفس کشیدن در فضای ایمان طبیعی است.
در این میان، صدای پیامبر(ص) همچون مرجعی آرام و بیابهام، مرزها را روشن میکند. آنجا که میفرماید «زنان را از مسجد محروم نکنید…» این جمله اعلامیهای سیاسی و واکنشی به مناقشهای فرهنگی نبود؛ ترجمان همان روح اولیه مسجد بود؛ جایی برای همه، نه برای گروهی خاص.
امروز، بازخوانی این صحنهها نوعی بازگشت به اصل ماجراست. به اینکه مسجد در آغاز، سنگر آگاهی بود و زن، ستون تربیت جامعه. و جامعهای که ستونش را از حضور در خانه ایمان محروم کند، دیر یا زود خود را در خلأی از آگاهی و توازن خواهد یافت.
بازخوانی حضوری که از آغاز بدیهی بود
نخستین نماز جماعت پیامبر(ص)، نمازی که آغاز شکلگیری یکی از مهمترین سنتهای جمعی مسلمانان بود، با حضور حضرت خدیجه(س) اقامه شد. در سالهای بعد نیز زنان مدینه دوشادوش مردان در مسجدالنبی(ص) حاضر میشدند و به پذیرش بخشی از تربیت دینی جامعه کمک میکردند.
در روزهایی که بحث حضور اجتماعی زنان همچنان یکی از موضوعات زنده و محل گفتوگو در جامعه است، بازخوانی رفتار و گفتار پیامبر اکرم(ص) در اینباره تصویر روشنتری از نگاه اسلام به این مسئله ارائه میدهد؛ نگاهی که برخلاف برخی تصورهای رایج، در بسیاری موارد مشوق و تقویتکننده حضور زنان در محیطهای دینی و معنوی است.
از رسول خدا(ص) نقل شده است: «زنان را از مسجد محروم نکنید، آنگاه که اجازه رفتن به مسجد بخواهند.» این جمله کوتاه و روشن که در منابع معتبر همچون صحیح مسلم ثبت شده بهتنهایی نشان میدهد که مسجد، خانه عبادت و آگاهی، تنها برای مردان تعریف نشده بوده است.
از خدیجه(س) تا امروز؛ میراثی که نباید از مسجد حذف شود
گزارشهای تاریخی نیز همین روایت را تأیید میکنند. نخستین نماز جماعت پیامبر(ص)، نمازی که آغاز شکلگیری یکی از مهمترین سنتهای جمعی مسلمانان بود، با حضور حضرت خدیجه(س) اقامه شد. در سالهای بعد نیز زنان مدینه دوشادوش مردان در مسجدالنبی(ص) حاضر میشدند و به پذیرش بخشی از تربیت دینی جامعه کمک میکردند.
حضرت علی(ع) نیز در روایتی تصریح میکند: «زنان در عصر پیامبر (ص) در مساجد حاضر شده و با آن حضرت نماز جماعت می خواندند.» این بازگویی ساده، اما پرمعنا نشان میدهد که حضور زنان در فضای مسجد امری طبیعی و پذیرفتهشده در صدر اسلام بوده است؛ نه امتیازی ویژه و خط قرمزی پنهان.
مسجد، مادران و تربیت جامعه؛ پیوندی که باید احیا شود
وقتی زن در مسجد حاضر میشود، فهمش از مسائل دینی، اجتماعی و تربیتی هم افزایش مییابد. زنانی که در مسجد رشد میکنند، در خانواده و اجتماع همان نقش مربی، معلم و الگویی را ایفا میکنند که جامعه به آن نیاز دارد.
کارشناس ستاد هماهنگی کانونهای مساجد فارس در پاسخ به این پرسش که چرا حضور زنان در مسجد اهمیت دارد، میگوید: مسجد یک کلاس درس زندگی است. وقتی زن در مسجد حاضر میشود، فهمش از مسائل دینی، اجتماعی و تربیتی هم افزایش مییابد. زنانی که در مسجد رشد میکنند، در خانواده و اجتماع همان نقش مربی، معلم و الگویی را ایفا میکنند که جامعه به آن نیاز دارد.
مرضیه خداجو از تجربه خود از حضور در مسجد اینگونه میگوید: برای من مسجد جایی است که میتوانم هم خودم یاد بگیرم، هم فرزندانم را همراه خود بیاورم. وقتی دختران و پسران میبینند مادرانشان در مسجد حضور دارند، حس تعلق و مسئولیت نسبت به دین و فرهنگشان شکل میگیرد. این تجربه هیچ کلاس آموزشی و تلویزیونی نمیتواند جایگزینش شود.
به گفته او، وقتی شاهد فعالیت زنان در مسجد هستم، میبینم که جامعه بدون حضور فعال آنها ناقص است. زنان، حتی وقتی در پشت صحنه هستند، چراغ راه و هویت جامعه را روشن نگه میدارند. حضورشان باعث میشود مسئولیتپذیری و روحیه مشارکت در جامعه افزایش یابد. همچنین کودکان و نوجوانان وقتی مادران، خواهران و معلمان خود را در مسجد میبینند، یاد میگیرند که دین و عبادت محدود به مردان نیست. این حضور حس احترام و مسئولیت اجتماعی را در آنها پرورش میدهد و باعث میشود ارزشهای اخلاقی و دینی از نسلی به نسل بعد منتقل شود.
بانوان مسجدی الگویی برای زنان جامعه
خداجو در پاسخ به این سوال که حضور زنان در مسجد چه تاثیری بر کیفیت فعالیتهای فرهنگی دارد، عنوان میکند: وقتی زنان در مسجد مشارکت دارند، برنامهها عمق بیشتری پیدا میکنند. کارگاهها و کلاسهای آموزشی برای خانوادهها واقعیتر و کاربردیتر میشود. زنانی که در مسجد فعال هستند، هم محتوای دینی را به خوبی منتقل میکنند، هم الگویی برای دیگر زنان جامعه هستند.
زنانی که در مسجد فعال هستند، هم محتوای دینی را به خوبی منتقل میکنند، هم الگویی برای دیگر زنان جامعه هستند.
در روایتی دیگر آمده است که روزی پیامبر(ص) هنگام نماز صدای گریه کودکی را شنیدند؛ کودکی که همراه مادرش به مسجد آمده بود. پیامبر(ص) نماز را کوتاهتر خواند تا مادر در رنج و اضطراب نیفتد. همین رفتار کوچک، تصویری انسانیتر از برخورد پیامبر(ص) با حضور زنان و حتی کودکان در مسجد ارائه میدهد؛ حضوری که منع نشده و البته با حساسیت و مهربانی نسبت به شرایط آنان همراه بوده است.
این مجموعه روایتها نشانهای از جایگاه واقعی زن در زیست دینی مسلمانان است.مسجد مرکز تربیت بوده و زن، مربی جامعه است. پس طبیعی است که پیوند این دو، رشد و بالندگی بیشتری برای خانواده و جامعه به همراه داشته باشد. حضور زنان در مسجد، درک و معرفت دینی را افزایش میدهد و به تقویت نقش آنان در تربیت نسل و مشارکت اجتماعی کمک میکند.
امروز نیز این نگاه میتواند الهامبخش باشد؛ نگاهی که حضور آگاهانه زنان در محیطهای دینی را ضرورتی برای جامعهای سالمتر و رشدیافتهتر میداند.
نظر شما