خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم-در سالهای اخیر، جریان تئاتر خیابانی در خراسان جنوبی بهعنوان یکی از پویاترین بسترهای هنری استان، توانسته جایگاه ویژهای در میان مخاطبان و هنرمندان پیدا کند؛ جریانی که با اتکا بر واقعگرایی، صمیمیت اجراهای زنده و لمس مستقیم مخاطب، مفاهیم اجتماعی، تاریخی و انسانی را با زبانی ساده اما تأثیرگذار منتقل میکند.
در این میان، نام احسان محمدیان بهعنوان یکی از فعالترین و خلاقترین کارگردانان این عرصه بیش از گذشته مطرح شده است؛ هنرمندی که نهتنها تجربه سالها فعالیت در تئاتر صحنه و خیابانی را در کارنامه دارد، بلکه با پشتوانه آموزشهای تخصصی و همکاری با چهرههای شناختهشدهای چون حسین ابراهیمی و آرش دادگر، توانسته هویتی شخصی و قابل تشخیص در آثار خود ایجاد کند.
آغاز مسیر هنری و شکلگیری تجربههای حرفهای
احسان محمدیان در گفتگو با خبرنگار شبستان در معرفی خود گفت: احسان محمدیان هستم، یک هنرمند چندوجهی با تخصص در عرصههای اجرا، گویندگی رادیو و تلویزیون، کارگردانی و بازیگری تئاتر. فعالیت هنری خود را از دوران تحصیل آغاز کردهام، اما نقطه عطف جدی مسیر حرفهای من به دهه هشتاد بازمیگردد. در این دوره، با هدایت استاد حسین ابراهیمی (نویسنده و کارگردان)، پایههای تخصصی خود را در دنیای تئاتر مستحکم ساختم.
او ادامه داد: در ادامه این مسیر آموزشمحور، افتخار داشتم تا با دعوت استاد ابراهیمی، در دورههای تخصصی نزد استاد آرش دادگر، یکی از چهرههای برجسته و تاثیرگذار تئاتر کشور، به فراگیری فنون پیشرفته بپردازم.
وی در ادامه عنوان کرد: دستاورد اولیه این مسیر، کسب موفقیت در اولین رقابت جشنوارهای بود؛ نمایشی کارگاهی به سرپرستی استاد ابراهیمی که موفق به راهیابی به جشنواره مقدماتی فجر شد و این افتخار را همزمان با حضور اثر استاد در جشنواره استانی کسب کردم. این سوابق، نشاندهنده تعهد عمیق من به یادگیری مستمر و تسلط بر ابعاد مختلف هنر نمایش است.
آثار و تولیدات هنری در تئاتر صحنه و خیابانی
محمدیان در تشریح فعالیتهای هنری خود گفت: سابقه فعالیت هنری من بیش از یک دهه در حوزه تئاتر استان خراسان جنوبی، بهویژه در زمینه نمایشهای خیابانی است.
وی افزود: پیش از «حوالی تجریش»، افتخار داشتم که آثاری چون «رفح» (راهیافته به ۴۳مین جشنواره بینالمللی فجر)، نمایش خیابانی «پیشانی بلند» (اجتماعی با محوریت آسیبهای شهری و راهیافته به جشنواره منطقهای کشور) و «نمایش خیابانی دلتنگی» (با موضوع دفاع مقدس، برگزیده جشنواره منطقهای بسیج هنرمندان در کرمان و راهیافته به جشنواره سراسری بسیج هنرمندان در کرمانشاه) را کارگردانی و در برخی از آنها ایفای نقش کنم.
او افزود: رویکرد من خصوصاً در چند سال اخیر همواره تمرکز بر تئاتر خیابانی و تعاملی بوده، زیرا معتقدم تئاتر خیابانی پل ارتباطی مستقیم و بدون واسطه بین هنرمند و زندگی روزمره مردم است.
وی ادامه داد: البته آثار تولید شده بنده در صحنه شامل نمایشهای: باغ انگور، پستچی، مزرعه پدربزرگ، نامههای خیابان نسترن، پیمان، دلتنگی، ماجراهای جنگل دوستی، ملکه موریانهها، کافه سایه، زندگی سگی، بیا تا چای بخوریم، خروس زری، صبح بخیر آزادی، پوتینهای عمو بابا، شهر شیطونک، دختر نارچین، رویای تفتیده و جفت شیش است.
ایده شکلگیری «جنگ ۱۲ روزه» و چالشهای کارگردانی
محمدیان درباره الهامبخشی این نمایش گفت: الهامبخش اصلی، حس غفلت تاریخی نسبت به مقاطعی بود که اگرچه کوتاه بودهاند، اما سرنوشتساز و حماسی بودهاند. «جنگ ۱۲ روزه» نمونهای بیبدیل از دفاع در برابر تهاجم و اثبات هویت ملی در سختترین شرایط است.
وی ادامه داد: من میخواستم یادآوری کنم که قهرمانی مختص جبهههای طولانی نیست؛ گاهی تعهد ۲۴ ساعته یک فرد در یک مقطع حساس، به اندازه سالها مجاهدت ارزش دارد. این روایت، فرصتی بود تا شکوه مقاومت را در قالبی کوتاه و فشرده به صحنه بیاوریم.
او درباره چالشهای کارگردانی توضیح داد: بزرگترین چالش، فشردگی زمانی بود. نمایش ما فقط ۲۵ دقیقه است و باید در این زمان کوتاه، هم ابعاد حماسی را منتقل میکردیم، هم عمق احساسی شهدا و رزمندگان را نشان میدادیم و هم از لحاظ بصری، تأثیرگذار باشیم. چالش اصلی، تقطیع یک واقعه پیچیده تاریخی به یک لحظه ناب و نمادین بود؛ یعنی اینکه چطور با کمترین دیالوگ، بیشترین عمق را ایجاد کنیم. این امر نیازمند تمرینات بسیار دقیق و حذف هر لحظه اضافی بود.
او درباره شیوه بازنمایی فضای جنگ گفت: در تئاتر خیابانی، ابزار ما محدودتر است، اما خلاقیت در آن حیاتیتر میشود. ما از تکنیک تئاتر فیزیکال و استفاده حداقلی از ابزار بهره بردیم. به جای صحنهپردازی مفصل، از پتانسیل بازیگر و تکنیکهای کارگردانی در بعد زیباییشناسی برای القای فضای متشنج استفاده کردیم.
در توضیح انتخاب بازیگران نیز گفت: برای «حوالی تجریش»، معیارهای انتخاب بازیگر بر سابقه تئاتری (بهویژه در تئاتر خیابانی) و توانایی بالای فیزیکال متمرکز بود. از آنجا که بازیها باید سریع، دقیق و از نظر احساسی بسیار پرقدرت باشد، ما به دنبال بازیگرانی بودیم که بتوانند در فضاهای باز و با حداقل فاصله با تماشاگر، صداقت حسی را منتقل کنند. سمیه مودی، شهرام قاسمی و سید مرتضی دهشیبی، همگی سابقه کار با بدن و انتقال سریع پیام را به خوبی بلد هستند.
بازخورد مخاطبان، اهمیت روایت و برنامههای آینده
محمدیان درباره اهمیت روایت جنگ ۱۲ روزه گفت: جنگ ۱۲ روزه، نمادی از ایستادگی تا پای جان در برابر زیادهخواهی است. این روایت اهمیت دارد زیرا نشان میدهد که چگونه یک ملت میتواند در برابر تمامیت اراده مهاجم بایستد. تئاتر، به دلیل حضور زنده هنرمند در کنار مخاطب، این قدرت را دارد که حس مشترک قهرمانی را فوراً در تماشاگر ایجاد کند. یک فیلم را میتوان قطع کرد، اما یک اجرای زنده، یک تجربه مشترک و غیرقابل تکرار خلق میکند که ماندگاری بیشتری در ذهن دارد.
او در خصوص منابع تاریخی گفت: وفاداری به اصل واقعه برای ما بسیار مهم بود. ما از اسناد آرشیوی، خاطرات شفاهی رزمندگان و تحلیلهای تاریخی موثق استفاده کردیم. هدف ما، ساختن یک داستان انسانی در بستر این واقعه بود، نه صرفاً بازگویی تاریخ کتاب درسی. تلاش کردیم روایتها را از فیلتر احساس و تجربه انسانی عبور دهیم تا برای مخاطب امروزی باورپذیر باشد. البته اصلیترین گام را نویسنده کاربلد این اثر، استاد ابراهیمی انجام دادند.
او درباره زاویه نگاه اثر افزود: ما به دنبال بازنمایی مستندگونه از رخدادها نبودیم، بلکه به دنبال بازنمایی حقیقت احساسی و باورهای مردم بودیم. نگاه تازه ما در فرم نمایش است؛ تبدیل یک واقعه سنگین به فرم سیال و تأثیرگذار خیابانی. در واقع، ما به جنبههای کمتر دیدهشده تعهد شخصی افراد در آن ۱۲ روز پرداختیم، نه صرفاً شرح عملیات نظامی.
محمدیان درباره واکنش مخاطبان گفت: واکنشها فراتر از انتظار بود. در اجراهای جشنواره، بارها شاهد بودیم که تماشاگران پس از اتمام ۲۵ دقیقه، در سکوتی سنگین فرو میرفتند و سپس با تشویقهای طولانی از ما قدردانی میکردند. بهویژه در پایان نمایش، زمانی که نام و تصاویر شهدا ذکر شد و به نمایش درآمد، حس نزدیکی عمیقی بین صحنه و تماشاگر شکل میگرفت. این استقبال، بزرگترین جایزه ما بود.
او درباره تأثیر نمایش بر نسل جوان گفت: تأثیر اصلی این است که تعریف قهرمانی را از یک کلیشه فاصله داده و آن را انسانی میکند. نسل جوان باید بداند قهرمانی در هر زمان و مکانی، با همین تعهد ساده و خالصانه به وطن آغاز میشود. تئاتر خیابانی ما، با حضور در محلهها، این امکان را میدهد که نوجوانان و جوانان، این مفاهیم را نه در چارچوب شعار، بلکه در قالب هنری که همزمان سرگرمکننده و عمیق است، دریافت کنند.
او درباره هدف نمایش گفت: هدف ما دوگانه بود. ابتدا، روایت تاریخ مقاومت، و ثانیاً انتقال یک پیام اجتماعی–اخلاقی جهانشمول: اهمیت همدلی و همبستگی در شرایط بحران. ما نشان دادیم که چگونه افراد با پیشینهها و نقشهای متفاوت، در ۱۲ روز، تبدیل به یک پیکر واحد شدند. این درس همبستگی، امروز هم برای حل مسائل اجتماعی منطقه ما حیاتی است.
محمدیان در ادامه افزود: قطعاً قصد داریم این نمایش را در شهرهای دیگر ایران نیز اجرا کنیم. «حوالی تجریش» پتانسیل بسیار بالایی برای اجرا در سراسر کشور دارد؛ بهویژه در شهرهایی که نیاز به یادآوری این بخش از تاریخ دفاع مقدس دارند. اکنون که حمایتهای استانی را کسب کردهایم، در حال رایزنی برای حضور در جشنوارههای بینالمللی و اجرای عمومی گستردهتر هستیم.
او درباره پروژههای آینده گفت: در حال حاضر، طرحی اولیه برای یک نمایش خیابانی با تمرکز بر بروز پدیده جایگزینی به نام هوش مصنوعی در زندگیها هستیم که باعث غفلت از روابط صادقانه انسانی است و ماجرای فرزندآوری. در ادامه مسیر، به دنبال تولید آثاری با مضامین ملی، میهنی و مرتبط با بزرگان و سرمایههای تاریخی و فرهنگی کشور و استانمان چون مفاخر هستیم. معتقدم هنرمند نباید تاریخ را رها کند، بلکه باید پل ارتباطی میان گذشته باشکوه و حال مسئولیتپذیر باشد.
گفتنی است، تئاتر «حوالی تجریش» در نوزدهمین جشنواره تئاتر خراسان جنوبی حائز رتبه های برتر در بخش های موسیقی، بازیگری مرد و زن، طرح و ایده و کارگردانی شد.
نظر شما