وقتی دیوار مسجد روایت‌گر می‌شود؛ ابتکار تازه برای پیوند نوجوانان و نمازگزاران

به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، در سال‌هایی که بارها درباره فاصله گرفتن نسل جدید از مسجد سخن گفته شده، کافی است گاهی لحظه‌ای در صحن برخی مساجد بایستید و رفت‌وآمدها را تماشا کنید تا بفهمید مسئله پیچیده‌تر از آن است که در نگاه اول به نظر می‌رسد. نوجوانانی که هنوز با شتاب کودکانه وارد صحن مسجد می‌شوند اما در رفتارشان تردیدی پنهان موج می‌زند؛ نمی‌دانند در مسجد نقشی برایشان تعریف شده یا خیر. در سوی دیگر، نمازگزاران قدیمی ایستاده‌اند؛ مردان و زنانی با سال‌ها تجربه و تعلق خاطر، که گاهی در سکوت، تنها از دور نظاره‌گر نسل تازه‌اند و شاید نمی‌دانند چگونه باید با آنان پیوند برقرار کنند.

در این میان، مسجد همچنان همان مسجد است؛ جایگاه عبادت، جمع، گفت‌وگو و تربیت. اما زیر پوست این فضا، یک نیاز بزرگ سال‌هاست دیده می‌شود؛ پلی ساده برای آشتی دادن دو نسل. پلی که نه به بودجه‌ سنگین نیاز دارد و نه به سیاست‌های پیچیده فرهنگی. 

در روزهایی که بسیاری از فعالان فرهنگی از «شکاف نسلی» در مسجدها سخن می‌گویند، گاهی یک ابتکار ساده می‌تواند همان حلقه گمشده میان نوجوانان و نمازگزاران قدیمی باشد؛ ابتکاری که این روزها در برخی مسجدها اجرا شده و نتایج قابل‌توجهی به همراه داشته است: یک قاب کوچک روی دیوار، با چند عکس ساده از فعالیت‌های نوجوانان مسجد.

همین نقطه به ظاهر کوچک، آغاز وضعیتی تازه در برخی مسجدهاست؛ تجربه‌ای که نشان داده گاهی یک قاب عکس ساده می‌تواند کاری کند که صدها جلسه رسمی نکرده‌اند. وقتی نگاه‌ها به این قاب می‌افتد—قابی که در آن نوجوانان مسجد، از فعالیت‌های فرهنگی گرفته تا کارهای خدماتی، ثبت شده‌اند—گفت‌وگویی خاموش اما عمیق میان نسل‌ها آغاز می‌شود. گفت‌وگویی که آرام‌آرام، فضای مسجد را از سردی فاصله‌ها خارج کرده و گرمای یک خانواده بزرگ را به آن بازمی‌گرداند.

یک قاب کوچک، یک گفت‌وگوی بزرگ

ایده از دل یک دغدغه ساده بیرون آمد؛ دغدغه‌ای که بسیاری از امام جماعت‌ها و فعالان مسجدی سال‌هاست آن را تکرار می‌کنند: چگونه می‌شود نوجوانان را در مسجد نگه داشت؟
پاسخ، برخلاف تصور رایج، نه در برنامه‌های بزرگ فرهنگی بود و نه در طرح‌های پرهزینه حمایتی. یک گروه جوان در یکی از مساجد تصمیم گرفتند با خلق یک ایده جالب ارتباط شان را با بزرگترهای مسجد نزدیک تر کنند.

قابی خریدند، ساده و بدون تشریفات، و روی یکی از دیوارهای پررفت‌وآمد مسجد نصب کردند؛ قابی که قرار بود عکس فعالیت‌های بچه ها را در خود جا دهد.

این عکس‌ها، که ابتدا تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های معمول مسجد بود، کم‌کم مخاطب خود را پیدا کرد. نمازگزاران مسن‌تر هنگام عبور مکث می‌کردند، قصه فعالیت‌ها را از خادم مسجد می‌پرسیدند، لبخند می‌زدند و گاهی حتی احساسی از غرور در نگاهشان پیدا می‌شد.

وقتی دیوار مسجد، راوی فعالیت بچه‌مسجدی‌ها می‌شود

نخستین عکس که روی قاب نصب شد، تصویری از چند نوجوان بود در حال مرتب کردن کفشداری مسجد. بعدی، از برنامه پاکسازی حیاط. دیگری، عکس حلقه تفسیر یک روحانی جوان با چند نوجوان مشتاق.

این عکس‌ها، که ابتدا تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های معمول مسجد بود، کم‌کم مخاطب خود را پیدا کرد. نمازگزاران مسن‌تر هنگام عبور مکث می‌کردند، قصه فعالیت‌ها را از خادم مسجد می‌پرسیدند، لبخند می‌زدند و گاهی حتی احساسی از غرور در نگاهشان پیدا می‌شد.

نوجوانانی که همیشه احساس می‌کردند حضورشان دیده نمی‌شود، ناگهان متوجه شدند آنچه انجام می‌دهند در معرض نگاه جمع قرار گرفته است.

وقتی نسل‌ها از قاب عکس به هم نزدیک می‌شوند

گفته می‌شود نوجوانان، بیش از هر چیز، با دیده‌شدن انگیزه می‌گیرند. قاب عکس مسجد این گزاره را دوباره ثابت کرد.

شایان از نوجوانان فعال مسجد می‌گوید: «اول فکر می‌کردم کسی کارهای ما رو جدی نمی‌گیره. وقتی عکس‌مون رو روی دیوار دیدم، فهمیدم اینجا جای منم هست. حس کردم مسجد فقط برای بزرگترها نیست.»

از سوی دیگر، برخی نمازگزاران قدیمی نیز می‌گویند این تصاویر نگاهشان به نسل جدید را تغییر داده. «آدم فکر می‌کرد بچه‌ها فقط با گوشی سر و کار دارن. اما وقتی این عکس‌ها رو دیدم، فهمیدم چقدر از کارهای مسجد رو همین نوجوان‌ها دارن می‌چرخونن.»

نکته مهم این است که این ابتکار تنها یک حرکت کوچک از دل خود مسجد است؛ حرکتی که توانسته پیوند بین‌نسلی را تقویت کند و دل نوجوانان را گرم‌تر نگه دارد.

در واقع، قاب عکس بهانه‌ای شده برای شکل‌گیری یک گفت‌وگوی بی‌کلام، گفت‌وگویی که در آن نوجوانان دیده می‌شوند، و نمازگزاران نیز احساس می‌کنند ادامه یک مسیر پرافتخار در نسل جدید جاری است.

در واقع، قاب عکس بهانه‌ای شده برای شکل‌گیری یک گفت‌وگوی بی‌کلام، گفت‌وگویی که در آن نوجوانان دیده می‌شوند، و نمازگزاران نیز احساس می‌کنند ادامه یک مسیر پرافتخار در نسل جدید جاری است.

راهی که می‌تواند به الگو تبدیل شود

تجربه این مسجد حالا توجه بسیاری را جلب کرده است. برخی فعالان فرهنگی پیشنهاد می‌کنند این شیوه در مساجد دیگر نیز اجرا شود؛ چراکه نه نیاز به بودجه‌ خاص دارد و نه تشکیلات بزرگ. تنها کافی است دیوار مسجد به محلی برای ثبت روایت‌های کوچک و صمیمانه تبدیل شود—روایت‌هایی که مسجد را از یک فضای رسمی به یک خانه جمعی بدل می‌کند.

به نظر می‌رسد گاهی برای ترمیم شکاف‌های اجتماعی، لازم نیست از راه‌های پیچیده شروع کرد.
گاهی، تمام آنچه لازم است، یک قاب ساده است که نسل‌ها را کنار هم می‌نشاند.