به گزارش خبرگزاری شبستان از ایلام، بحث بر سر این است که زن در جوامع غربی و در تمدن اسلامی چگونه دیده میشود؛ آیا زن در غرب با آزادی و برابری مواجه است، یا آنگونه که منتقدان ادعا میکنند، تحت تأثیر رسانه و بازار به «ابزار مصرف و نمایش» بدل شده؟ و در نقطه مقابل، آیا دیدگاه اسلامی نسبت به زن با احترام، کرامت و نقش تعیینکننده در خانواده و اجتماع میتواند پاسخی به نقدهای غربی باشد.
این مقایسه مهم است چون تصویر بانوان در رسانه و گفتمان عمومی تأثیر مستقیم بر سیاستها، حقوق و حضور زن در اجتماع دارد. اگر برداشت غالب از غرب را مبنا قرار دهیم، ارزش زن ممکن است تقلیل یابد؛ اما اگر جایگاه اسلامی زن با کرامت و مسئولیت به رسمیت شناخته شود، چشمانداز متفاوتی برای عدالت جنسیتی، خانواده، و نقش زنان در جامعه شکل میگیرد.
سخن مقایسه میان دیدگاه غرب و اسلام درباره زن سابقه دارد. برخی پژوهشها بر این تأکید کردهاند که در اسلام زن از همان آغاز به عنوان انسانی مستقل، دارای حقوق، مالک، فعال اجتماعی و با کرامت بنیادی دیده شده است.
از سوی دیگر، منتقدان وضعیت زن در غرب را به رغم شعار برابری و آزادی دارای شکافهایی میدانند؛ از تبعیض اقتصادی و حرفهای تا بهرهکشی جنسی یا فرهنگی.
در منابعی آمده است که در جوامع غربی، “عدالت جنسیتی” ظاهری است و بسیاری از زنان حتی در محل کار با شکاف حقوقی و تبعیض مواجهاند.
همچنین، گزارشهایی از خشونت علیه زنان در کشورهای غربی و آمار رو به رشد خشونتهای خانگی، تجاوز و سوءاستفاده منتشر شده است مسائلی که منتقدان استفاده از آن را برای نقد نگاه لیبرال به زن مطرح میکنند.
در مقابل، آموزههای اسلامی به زن حقوقی مانند مالکیت، حق رأی، مشارکت اجتماعی و احترام معنوی میدهد؛ حق و تکلیفی که بر اساس دیدگاه اسلامی، زن را از مقام مادری تا نقش اجتماعی دارای شأن میسازد.
نگاه غربی به زن به گفته منتقدان در بسیاری موارد کاملاً تابع منطق بازار، مصرف و مد است. زنی که در غرب آزادی گرفته، گاه به موجودی برای نمایش، مصرف یا تأمین جاذبه جنسی بدل میشود.
در مقابل، نگاه اسلامی اگر به درستی فهم شود زن را با کرامت انسانی، حق و تکلیف، استقلال و نقش ویژه در خانواده و اجتماع میبیند؛ زنی که هم میتواند مسئولیت سنگین مادری بر دوش کشد و هم در عرصه اجتماعی مشارکت داشته باشد.
با این همه، باید واقعبین باشیم: هیچ نگاهِ ایده آل و بینقصی در عالم بشری وجود ندارد؛ بنابراین مهم است که نقدها و سوءاستفادهها را چه در جوامع غربی، چه در جوامع اسلامی دید و از شعار فراتر رفت و به عدالت واقعی پرداخت.
در پژوهش «Rights of Women in Islam and West: A Comparative Analysis» آمده است که اسلام با استناد به منابع دینی و آموزههای قرآنی، حقوق روشن و دقیقی برای زن تعریف میکند حقوقی که شامل مالکیت، مشارکت اجتماعی و انسانی مستقل است.
از سوی دیگر، تحلیلهایی وجود دارد که هشدار میدهند گفتمان غربی زنان را به «ابزار جنسیتی یا مصرفی» تبدیل کرده نه به دلیل دین یا طبیعت، بلکه به دلیل مناسبات اقتصادی و رسانهای.
میتوان گفت دیدگاه اسلامی نسبت به زن با تأکید بر کرامت، استقلال، حق و مسئولیت چارچوبی استوارتر و انسانیتر برای بنیان خانواده و جامعه فراهم میآورد. اما این دیدگاه نیز نیاز به تحلیل روشن، شرایط عادلانه و احترام به فردیت دارد تا به جای ایدئولوژی صرف، به عدالت واقعی بین زن و مرد منتهی شود.
راهکار این است که در نقد غرب و مدرنیت هم به جنبههای مثبت نگاه کرد و هم انتقادهای منطقی مطرح کرد و هم در درون جوامع اسلامی، با تفسیر هوشمندانه و علمی از دین، جایگاه زن را به گونهای تبیین کنیم که هم کرامت و حق او محفوظ بماند و هم زمینه مشارکت واقعیاش در اجتماع فراهم شود.
نظر شما