خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- در سالهای اخیر نام هادی ثابت شوکتآباد، فیلمساز و مدیر فیلمبرداری خراسان جنوبی، بهعنوان یکی از چهرههای فعال سینمای مستقل منطقه مطرح شده است؛ هنرمندی که بخش مهمی از عمر حرفهای خود را صرف ثبت، احیاء و بازنمایی فرهنگ بومی، آیینها و روایتهای مردم استان کرده و با وجود همه محدودیتها، بیمهریها و کمبودهای ساختاری، مسیر فیلمسازی را با تکیه بر توان شخصی و باور به رسالت فرهنگی خود ادامه داده است.
گفتوگوی پیشرو روایت مستقیم او از سالها تلاش، دغدغهمندی، نقدهای صریح به نهادهای فرهنگی، تجربه ساخت فیلم در شرایط دشوار و باورش به ضرورت حفظ هویت فرهنگی این سرزمین است.
هادی ثابت شوکتآباد، کارگردان و مدیر فیلمبرداری در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، ضمن تشریح سابقه فعالیت خود در عرصه سینما، درباره دغدغههای فرهنگی، تجربههای میدانی در داخل و خارج کشور، چالشهای حرفهای، بیمهری نهادهای فرهنگی استان و بیتوجهی به هنرمندان خراسان جنوبی توضیح داد.
آغاز فعالیت سینمایی از اوایل دهه ۸۰
ثابت اظهار کرد: فعالیت من در عرصه سینما به اوایل دهه هشتاد بازمیگردد؛ زمانی که کانون هنرمندان استان به مدیریت استاد حسین رفیعی تازه تأسیس شده بود. ایشان نقش تعیینکنندهای در شکلگیری علاقهمندی من به سینما و همچنین رشد و حمایت از من و هم نسلانم داشت؛ نسلی که امروز در سینمای ایران صاحب جایگاه حرفهای است.
او افزود: در همان سالها انجمن سینمای بیرجند نخستین دوره فیلمسازی خود را آغاز کرد. من در آزمون ورودی شرکت کردم، پذیرفته شدم و پس از یک سال با بالاترین نمره دوره را به پایان رساندم و سینما را بهصورت جدیتر و حرفهایتر دنبال کردم.
وفاداری به ساخت فیلم در زادگاه
این کارگردان با اشاره به سالهای آغازین فعالیت خود بیان کرد: در آن زمان خانوادهام با وجود برخی نگرانیها، انتخاب مسیر هنری را به خودم سپردند و امروز با مشاهده موفقیتها و حضورم در برنامههای مختلف تلویزیونی، به این مسیر افتخار میکنند.
او ادامه داد: در سینما برای خود رسالتی قائل هستم و آن حفظ و انتقال فرهنگ غنی استان خراسان جنوبی به فراسوی مرزهاست. در سینما برای خود رسالتی قائل هستم و آن حفظ و انتقال فرهنگ غنی استان خراسان جنوبی به فراسوی مرزهاست. با وجود امکان فعالیت در مناطق مختلف کشور، همواره زادگاهم را برای ساخت آثار انتخاب کردهام؛ هرچند با ناملایمات و بیتوجهیهایی همراه بوده است. بسیاری از این بیتوجهیها ناشی از کماطلاعی یا ناآگاهی برخی مدیران است.
ثابت با اشاره به تجربهای اخیر گفت: در جریان تولید یکی از فیلمها که درباره فرهنگ و آیین یکی از روستاهای استان بود، یک خودرو و تجهیزات فیلمبرداری را از دست دادم؛ با این حال حتی یک تماس برای قدردانی از تلاشهایم دریافت نکردم.
او تاکید کرد: بسیاری از فرهنگها و خردهفرهنگهای استان یا از بین رفتهاند یا در حال از بین رفتن هستند. اگر من برای ثبت و حفظ آنها اقدام نکنم و وقت و انرژی خود را صرف فیلم، مستند یا حتی ثبت تصویری از آنها نکنم، این وظیفه انجام نخواهد شد.
تأثیرپذیری از عباس کیارستمی و علاقه به کار با نابازیگران
ثابت درباره نگاه هنری خود گفت: هنر را در ذات خود میبینم؛ بنابراین اگر وارد سینما نمیشدم نیز در رشتهای هنری فعالیت میکردم. اگر به گذشته بازگردم، سینما را با قدرت بیشتر انتخاب خواهم کرد؛ زیرا تأثیری که سینما بر فرهنگ میگذارد کمتر ابزاری دارد.
وی افزود: تحتتأثیر سینمای استاد عباس کیارستمی هستم و فضای آثارم نیز گاه یادآور سینمای اوست. علاقهمند به کار با نابازیگران هستم؛ افرادی که برای نخستین بار فرصت دیدهشدن پیدا میکنند. این کار دشوار است اما تلاش میکنم در آن مهارت بیشتری کسب کنم.
سفرهای جستوجوگرانه و تولید آثار در افغانستان، لبنان و مناطق مختلف ایران
وی با اشاره به روحیه جستوجوگر خود بیان کرد: نخستین فیلمم با عنوان سوگ در کابل در افغانستان ساخته شد. سفر به شهرها و روستاهای دورافتاده افغانستان برایم تجربهای کمنظیر بود.
ثابت ادامه داد: پس از آن با دوستانم به لبنان سفر کردیم؛ این سفر نوعی جستوجوی تاریخی برای کشف محل شهادت شهید حامد (فریدون) مقدوری، از فرماندهان مهم آن دوران بود. نتیجه این سفر مستندی با عنوان «شهیدی در بعلبک» شد. با دوستانم به لبنان سفر کردیم؛ این سفر نوعی جستوجوی تاریخی برای کشف محل شهادت شهید حامد (فریدون) مقدوری، از فرماندهان مهم آن دوران بود. نتیجه این سفر مستندی با عنوان «شهیدی در بعلبک» شد.
او درباره دیگر آثار خود توضیح داد: فیلم بعدی روایت زندگی شهید غلامعباس کمیلی افین بود که حاصل آن مستند «شهیدی از فیلیپین» شد. سپس مستند راه را درباره شهید مسعود تواضع تولید کردم که برگرفته از تئاتری با همین نام بود.
ثابت همچنین درباره آثار فرهنگی خود گفت: فیلم «کاکلدِرو» را درباره یکی از آیینهای رو به فراموشی استان در شهر خضری دشت بیاض تولید کردم که در جشنوارههای داخلی و خارجی به نمایش درآمد. فیلم اخیرم «دوتوک» نیز با هدف معرفی این عروسکهای بومی در روستای تاجمیر ساخته شد و تاکنون چند اکران موفق در تهران داشته است.
او تاکید کرد: در استان کمتر کسی به اندازه من فیلم کوتاه و بلند تولید کرده است. بیش از ۲۰۰ قسمت فیلم با محوریت شهدا ساختهام و با سفر به مناطق مختلف استان پای صحبت والدین شهدا نشستهام.
جوایز ملی، موفقیتهای بینالمللی و بیتوجهی مسئولان استان
این فیلمساز با اشاره به مسیر جشنوارهای آثار خود گفت: بخشی از فیلمها با هدف پخش تلویزیونی و بخش دیگری با نگاه جشنوارههای داخلی و خارجی تولید شدهاند. فیلم کاکل چندین جایزه معتبر داخلی دریافت کرد و موفقیتهای آن مسیر حرفهای مرا تغییر داد.
او افزود: در یک جشنواره ملی دو جایزه مهم بهترین فیلم و بهترین فیلمبرداری را دریافت کردم که دومی شامل بورسیه یکساله در یکی از معتبرترین آموزشگاههای سینمایی کشور بود.
ثابت درباره جدیدترین موفقیت خود گفت: فیلم دوتوک در نخستین حضور خود در جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران –که از معتبرترین جشنوارههای داخلی و مورد تأیید آکادمی اسکار است– دیپلم افتخار بهترین فیلم را کسب کرد.فیلم دوتوک در نخستین حضور خود در جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران –که از معتبرترین جشنوارههای داخلی و مورد تأیید آکادمی اسکار است– دیپلم افتخار بهترین فیلم را کسب کرد.
او با انتقاد از وضعیت اطلاعرسانی در استان گفت: با وجود این افتخارات، هیچ رسانهای در استان حتی یک خبر منتشر نکرد. چون هیچگاه از رانت استفاده نکردهام و زندگی شخصیام برایم ارزشمندتر از وابستگی به افراد یا نهادها بوده است.
چالشهای ساخت فیلم در استان و نقد عملکرد نهادهای فرهنگی
ثابت در ادامه گفت: یکی از بزرگترین چالشها نبود عوامل متعهد و حرفهای در استان است. همکاری با افرادی که اخلاق حرفهای را نیاموختهاند یا تصور میکنند دانای کل هستند، بسیار دشوار است.
او افزود: پیش از آنکه خود را کارگردان بدانم، مدیر فیلمبرداری هستم و سبک کاریام بر روایت بصری است؛ بسیاری از فیلمهایی که تولید کردهام برآمده از همین نگاه است.
این کارگردان با اشاره به شرایط هنرمندان استان بیان کرد: بیرجند سرشار از استعدادهای جوان است اما کسی قدر آنها را نمیداند. هنرمند نباید دغدغهای مانند اجارهخانه داشته باشد. متأسفانه هیچ نهادی برای کوچکترین حمایت –حتی تأمین مسکن– قدمی برنداشته است.
او ادامه داد: نهادهای فرهنگی در برابر مسئولیت و رسالت خود در زمینه حمایت از هنرمندان در خواب زمستانی فرو رفته است. همچنین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نیز نسبت به حفظ و معرفی میراث فرهنگی عملکرد قابل قبولی نداشته است.
وی درباره تجربه ساخت فیلم دوتوک افزود: با مدیرکل وقت میراث فرهنگی و نیز با مسئول میراث فرهنگی سربیشه مکاتبات و دیدارهای متعدد داشتم، اما هیچگونه استقبال و همراهی صورت نگرفت. حتی عنوان کردند نیازی به ساخت این فیلم نیست و افراد دیگری در استان میتوانند آن را تولید کنند.
ثابت اضافه کرد: با وجود این بیمهریها و حتی تلاش برخی برای جلوگیری از همکاری هنرمندان محلی با گروه تولید، ساخت فیلم را متوقف نکردم و آن را به سرانجام رساندم.
هدررفت بودجه در مسیرهای غیرمرتبط و ناامیدی از ساختارهای حمایتی
وی درباره سرنوشت بودجههای وعده دادهشده بیان کرد: فرماندار وقت سربیشه قول داد مشکلات تولید فیلم دوتوک برطرف و از بودجه شهرستان حمایت شود اما رئیس اداره میراث فرهنگی اعلام کرد بودجه بهجای تولید فیلم صرف چاپ بنر و تبلیغات نمایشگاه تهران شده است.
نقد جشنوارهها، سرمایهگذاری غلط و نبود فرصت برای هنرمندان مستقل
ثابت با نقد وضعیت جشنوارههای ایران گفت: جشنوارهها تنها ویترینی برای مدیران شدهاند و هیچگاه منِ فیلمساز پس از دریافت جوایز تماسی مبنی بر حمایت دریافت نکردهام. بودجههای موجود نیز آنقدر کم است که امکان تولید آثار حرفهای وجود ندارد.
وی افزود: در استان برخی بدون داشتن سواد و تجربه سینمایی، بهدلیل ارتباطات خاص، بودجههای کلان دریافت میکنند؛ در حالی که هنرمندان مستقل با دشواریهای فراوان اثر تولید میکنند.در استان برخی بدون داشتن سواد و تجربه سینمایی، بهدلیل ارتباطات خاص، بودجههای کلان دریافت میکنند؛ در حالی که هنرمندان مستقل با دشواریهای فراوان اثر تولید میکنند.
درخواست حداقلِ عدم مانعتراشی و اشاره به شرایط معیشتی هنرمندان
این فیلمساز گفت: امروز به نقطهای رسیدهایم که تنها درخواست ما این است که حداقل مانعتراشی نکنند. بسیاری از هنرمندان استان برای گذران زندگی به فعالیتهایی مانند رانندگی در اسنپ روی آوردهاند.
او افزود: چهار دهه برای فرهنگ این استان تلاش کردهام اما هیچ نهادی حتی ابتداییترین نیاز یک هنرمند یعنی مسکن را تأمین نکرده است.
ایمان به مسیر، پایبندی به رسالت فرهنگی و توصیه به نسل جوان
ثابت تأکید کرد: شخصیتی هستم که عقبنشینی نمیکنم. هیچگاه برای دیدهشدن فیلم نساختهام. معنا و ارزش کار من در کنار مردم بودن است. در جریان ساخت فیلم دوتوک در آخرین روز فیلمبرداری خودرویم در برف واژگون شد اما هیچ نهادی برای کمک اعلام آمادگی نکرد. تکیهگاهم تنها خودم و راهی است که به آن ایمان دارم.
او خطاب به نسل جوان افزود: پیش از آنکه شهرت برای شما اهمیت داشته باشد، باید درد مردم و برداشتن باری از دوش آنان اولویت باشد. اگر فیلمی بسازید که بتواند گرهی بگشاید، مسیر دیدهشدن نیز خود به خود هموار میشود.
سینما؛ ابزاری برای شنیدن و ثبت رنجهای مردم
این فیلمساز در پایان گفت: به بسیاری از رؤیاهایم در سینما رسیدهام. دوربین برای من گوش شنوا و چشم بیناست؛ پای درد و دل مادران شهید نشستهام، با مردم روستاها صحبت کردهام و تلاش کردهام صدای کسانی باشم که حرفشان شنیده نمیشود. هیچ خواستهای جز خدمت به مردم ندارم؛ نه بهدنبال رانت هستم و نه شهرت، تنها باور دارم باید انسان بود.
نظر شما