به گزارش خبرنگار زنان و خانواده خبرگزاری شبستان؛ نشست تخصصی طرح بررسی نظارتی اجرای سیاست های کلی خانواده (بند ۳: کارکردهای ارتباط خانواده و مساجد با حضور فاطمه قاسمپور، رییس کمیته زنان خانواده مجمع تسخیص مصلت نظام، نجم الدین آفتابی آرانی، سرپرست اداره کل آموزش، پژوهش و فناوری اطلاعات ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری کشور و فاطمه گنجی، مشاور امور بانوان ستاد هماهنگی کانون های مساجد کشور برگزار شد.
در ابتدای نشست «زهرا نقی زاده»، رئیس جهاددانشگاهی واحد «الزهراء اظهار کرد: اندیشکده بانوان جهاد دانشگاهی دانشگاه الزهرا(س) در سال جدید ۱۴۰۴، با تمرکز ویژه بر اجرای سیاستهای کلی خانواده ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری، فعالیتهای خود را در کارگروه «تعالی خانواده» آغاز کرده است.
به گفته وی، این اندیشکده، قرار است عملکرد دستگاههای مختلف در قبال ۱۱ بند این سیاستها بهصورت مستمر رصد شود. در مرحله نخست، بند سوم این سیاستها که بر «تقویت نهاد خانواده و کارکردهای اصلی آن با تأکید بر نقش مسجد و مراکز فرهنگی در ارتقای خانواده» تمرکز دارد، بهعنوان یکی از اساسیترین و فرهنگیترین بندها انتخاب شد. در همین راستا دو اقدام اصلی در دست اجرا است: ۱. پژوهش علمی و فراتحلیل: تیمی از پژوهشگران کارگروه تعالی خانواده، فراتحلیلی جامع از مقالات علمی و پژوهشی منتشرشده در حوزه مسجد انجام دادهاند. در این پژوهش، آسیبهای شناساییشده از سوی اساتید دانشگاهی در عملکرد مساجد، همچنین مدلها، نمودارها و کارکردهای مثبت مساجد در تقویت نهاد خانواده استخراج و دستهبندی شده است. ۲. نشستهای میدانی با فعالان مسجد: به منظور تکمیل نگاه صرفاً آکادمیک و جلوگیری از یکجانبه نگری، مجموعهای از نشستهای تخصصی با مدیران، هیئت امنا و دستاندرکاران مساجد موفق کشور در حال برگزاری است. در این جلسات، فعالان مسجد به بیان نقاط قوت، تجربیات موفق و فعالیتهای مؤثر خود می پردازند تا گزارش نهایی با ترکیبی از یافتههای علمی و عملکرد واقعی میدانی تهیه شود.
وی تأکید کرد: گزارش جامع این رصد به زودی نهایی و به عنوان سندی مرجع برای سیاست گذاری در حوزه مسجد و خانواده منتشر خواهد شد.
ضرورت تفکیک دقیق نقش ذینفعان در سیاستهای خانواده و مسجد
همچنین «فاطمه گنجی»، مشاور امور بانوان ستاد هماهنگی کانون های مساجد کشور نیز در این نشست با استناد به اسناد بالادستی کشور تأکید کردند که هرچند «سیاستهای کلی خانواده» و «سیاستهای کلی مسجد» به صورت ضمنی به همکاری این دو نهاد اشاره کردهاند، اما در سطح قانونگذاری و اجرا، تفکیک روشن و جامع نقشها و مسئولیتهای هر یک از ذینفعان (خانواده، مسجد و نهادهای حاکمیتی) هنوز محقق نشده است.
وی اظهار کرد: در این حوزه سه دسته اصلی ذی نفع وجود دارد :نهاد خانواده (پدر، مادر و فرزندان)، نهاد مسجد (امام جماعت، هیئت امناء، بسیج مسجد، خادمین و نمازگزاران) و نهادهای حاکمیتی (دولت، مجلس، قوه قضائیه، سازمان اوقاف، سازمان تبلیغات اسلامی و...)، «نقش تفکیکی» یعنی برای هر کدام از این گروهها مأموریتها، مسئولیتها و حدود اختیارات مشخص و متمایزی تعریف شود تا از موازیکاری جلوگیری شده و هر نهاد بر اساس تخصص خود عمل کند و امکان نظارت و ارزیابی عملکرد وجود داشته باشد.
نگاه موجود در اسناد بالادستی
گنجی افزود: سیاستهای کلی خانواده عمدتاً خانوادهمحور است و مسجد را به عنوان «کانون فرهنگی و تربیتی یاریرسان خانواده» میبیند، اما حد و مرز دقیق همکاری و مدل عملیاتی آن مشخص نشده است. سیاستهای کلی مسجد نیز بیشتر بر تقویت درونی مسجد (ارتقاء ائمه، عمران و تجهیز) و کارکردهای عمومی آن تمرکز دارد و هرچند به «تحکیم پیوند مسجد و خانواده» اشاره میکند، اما سازوکار عملیاتی و تقسیم کار دقیق بین مسجد و خانواده ترسیم نکرده است.
خلأهای عملیاتی کنونی
مشاور امور بانوان ستاد هماهنگی کانون های مساجد کشور بیان کرد: در عمل، بار اصلی حل مسائل خانواده بر دوش مسجد افتاده است؛ از تربیت فرزندان تا میانجیگری در اختلافات خانوادگی، در حالی که مسجد اغلب فاقدامکانات و اختیارات قانونی لازم است؛ در مقابل، نهادهای تخصصی (بهزیستی، مشاوران خانواده، سازمانهای جوانان) ارتباط نظاممند و پایداری با مساجد ندارند و گاه به صورت موازی و مستقل عمل میکنند.
وی ادامه داد: خانواده نیز عمدتاً به عنوان «ذینفع منفعل» و دریافت کننده خدمات دیده میشود و نقش فعال آن در اداره و سیاستگذاری فرهنگی مسجد تعریف نشده است. هیئت امنای مساجد هم که میتوانستند پل ارتباطی میان نیازهای خانوادههای محله و مدیریت مسجد باشند، معمولاً تنها به امور عمرانی و مالی محدود ماندهاند.
وی افزود: باید سند راهبردی اجرایی جامعی تدوین شود که نقش هر ذینفع را به شرح زیر مشخص کند: نقش خانواده: مسئولیت اولیه تربیت دینی فرزندان، مشارکت فعال در برنامهها و اداره مسجد محله، انتقال نیازها و دغدغهها به هیئت امناء، نقش مسجد (امام جماعت و هیئت امناء)، ارائه خدمات پایه آموزشی و مشاورهای اولیه، شناسایی مشکلات حاد خانوادگی و ارجاع سریع به نهادهای تخصصی، ایفای نقش پل ارتباطی میان خانوادهها و دستگاههای حاکمیتی.
وی با اشاره به نقش نهادهای حاکمیتی هم تصریح کرد: در حوزه نهادهای حاکمیتی هم باید نقش، توانمندسازی امامان جماعت و فعالان مسجد با آموزش مهارتهای مشاوره و مددکاری، تخصیص مشاوران حرفهای خانواده و حمایت مالی از برنامههای مسجدمحور و تدوین قوانین تسهیلکننده همکاری بیننهادی (مسجد ـ مدرسه، مسجد ـ کلانتری، مسجد ـ بهزیستی) مشخص شود.
گنجی معتقدند تا زمانی که این تفکیک نقشها به صورت شفاف قانونی و اجرایی نشود، سیاستهای کلی در حوزه خانواده و مسجد در حد شعار باقی خواهد مانده و اثربخشی لازم را نخواهد داشت.
ساختار جدید قرارگاه ملی مسجد و نقش ششگانه دستگاهها در پشتیبانی از اداره مردمی مساجد
همچنین دکتر «نجم الدین آفتابی آرانی»، سرپرست اداره کل آموزش، پژوهش و فناوری اطلاعات ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری کشور هم در این نشست به تشریح نگاه کلان مقام معظم رهبری و ساختار جدید مدیریت مساجد در کشور پرداخت و از تشکیل «قرارگاه ملی مسجد» با حضور شش رکن اصلی خبر داد.
وی با تأکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری مبنی بر «اداره مردمی مساجد» اظهار داشت: «بارها از رهبری سؤال شده که آیا بایستی یک سازمان یا دستگاه دولتی متولی مساجد شود؟ ایشان فرمودهاند خیر؛ مسجد باید مردمی اداره شود و دولت فقط پشتیبانی کند، نه اینکه مسجد را دولتی کنیم.
آفتابی آرانی به قوانین موجود در حوزه مساجد اشاره کرد و گفت: «آیین نامه پشتیبانی از مساجد (مصوب سال ۱۳۸۳شورای عالی انقلاب فرهنگی) که سازمان اوقاف و امور خیریه دبیری آن را عهده داراست. همچنین قانون برنامه هفتم توسعه بر محله محوری و مسجدمحوری تأکید کرده و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف به تدوین آییننامه و تقویت جریان مسجدمحوری کرده است.»
تعدد دستگاهها و تولد قرارگاه ملی مسجد
سرپرست اداره کل آموزش، پژوهش و فناوری اطلاعات ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری کشور با اشاره به فعالیت دستگاههای مختلف در مساجد (از جمله بسیج مسجد و محلات، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف وامور خیریه و... و.) گفت: «تعدد دستگاهها باعث پراکندگی حمایتها شده بود؛ لذا قرارگاه ملی مسجد با حضور پنج رکن تشکیل شد: سازمان اوقاف و امور خیریه ، سازمان تبلیغات اسلامی ، مرکز مدیریت حوزههای علمیه ، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و سازمان بسیج مستضعفین.
وی افزود: «پس از شروع به کار دولت چهاردهم وبا توجه به نگاه ریاست محترم جمهوری مبنی بر تقویت مساجد ونیز اداره محلات توسط مساجد و با توجه به هماهنگی و پیگیری های صورت گرفته، بدین ترتیب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان رکن ششم ونماینده دولت درقرارگاه اضافه شد».
نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان رکن ششم
آفتابی آرانی اعلام کرد: «وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رکن ششم قرارگاه است و حجتالاسلام والمسلمین ملانوری به عنوان مشاور و نماینده تامالاختیار ایشان ونیز راهبر فعالیت های مسجدی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در قرارگاه حضور دارند. از سال گذشته تاکنون جلسات متعدد راهبری مسجد برگزار شده است.»
وی مسئولیت جدید محولشده به ستاد کانونهای فرهنگی هنری مساجد درقالب قرارگاه را چنین برشمرد: تقویت جریان رسانهای تخصصی مسجد (توسط خبرگزاری شبستان به عنوان تنها خبرگزاری جامع و تخصصی حوزه مسجد وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی) و راهبری مسائل اجتماعمحوری و محلهمحوری مساجد با ابزار هنر وکتاب.
نظر شما