به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد؛ عالم آل محمد(ع) علی ابن موسی الرضا علیهالسلام را ببش از هر چیز در علم و کتاب میشناسند و مناظرات علمی و کلام نغز ایشان در ابعاد مختلف زندگی سرلوحه عالمیان است.
حدیث معروفی از ایشان نقل شده که میفرماید: طلب دانش بر هر مسلمانی واجب است، پس دانش را از هر جا که احتمال میدهید وجود دارد و از اهلش بجویید. آموزش در راه خدا حسنه است و طلب آن، عبادت و گفتگوی علمی، تسبیح و عمل بدان، جهاد و آموزش آن به کسی که آگاهی ندارد، صدقه بوده و دادن آن به اهلش، موجب نزدیکی به خداوند است، زیرا علم، نشانههای حلال و حرام و علامت راههایی است که به بهشت میرسد و هنگام وحشت، یاور آدمی است و هنگام غربت، یار انسان و تنهایی و سخنگویی در خلوت و هنگام سختی و شدت، راهنما و در برابر دشمنان، جنگافزار و در میان دوستان زینت است. خداوند در پرتو آن، مردمانی را به اوج میرساند و در امور خیر، راهبرشان بوده تا جایی که از آثار ایشان اقتباس شده، از رفتار نیکشان ره مییابند و همه به اندیشهی ایشان میرسند. فرشتگان، دوستی با ایشان را دوست دارند، بال خویش را برای طالبان علم گسترانده و در نمازشان برای آنها طلب برکت و آمرزش میکنند. هر خشک و تری، حتی ماهیان دریا، حشرهها، درندگان و چهارپایان خشکی، برای ایشان طلب آمرزش میکنند. دانش، موجب زنده بودن دل در برابر جهل، پرتو دیدگاه در میان ظلمت و نیرومندی جسم از سستی است. دانش، نیکان را به منزلگاههای برگزیدگان، سرای نیکان و درجههای والای دنیا و آخرت میرساند. یادآوری در دانش، همسنگ روزه و مباحثهی آن چونان شبزندهداری است. در پرتو آن، خداوند را فرمان برده و او را میپرستند. با آن صلهی رحم به جای آورده میشود و به وسیلهی آن، حلال از حرام تمیز داده میشود. علم، جلودار عمل و عمل، پیرو علم است. نیکبختان، از آن برخوردار و نگونبختان، از آن بیبهره هستند، پس خوشا به حال آن کس که خدا از دانش، بیبهرهاش نساخته است (طوسی، ۱۴۱۴ ق: ۴۸۸).
امروزه نیز بارگاه قدسی ملک پاسبان حضرتش یک با وجود دانشگاه ها و مراکز علمی و کتابخانه های بزرگ، موزه ها و مرکز اسناد بینظیرش، در اقصی نقاط کشور وجهان از مراجع علمی معتبر جهان است و پیشتاز در عرصه علم و فرهنگ.
در خصوص شخصیت علمی حضرت نیز در طول تاریخ از محدثان علمای شیعه تا مورخان معاصر کتب زیادی در باب زندگانی و ابعاد مختلف حیات سلطان طوس حضرت امام رضا علیهالسلام نوشتهاند، چراکه ایشان از شخصیتهای مهم اسلام و از مهمترین چهرهها نزد مردم ایرانند. برخی کتابهای منسوب به امام رضا علیهالسلام در این گزارش اشاره میشود.
صحیفة الرضا علیهالسلام
این کتاب را احمد بن عامر طائی در سال ۱۹۴ هجری در شهر مدینه از امام رضا علیهالسلام روایت کرده است. وی از نسل وهب بن عامر است که در کربلا همراه امام حسین علیهالسلام به شهادت رسید. پدر او نیز در جنگ صفین در یاری حضرت علی علیهالسّلام به فیض شهادت رسیده است.
این کتاب دارای ۲۴۰ حدیث است، مجموعه روایاتی است که امام رضا علیه السلام از اجدادش از حضرت رسول صلّیاللهعلیهوآلهوسلم روایت کرده است.
این کتاب احادیث جالبی درباره توحید، علم، عبادات، احکام، تفسیر، فضایل اهل البیت علیهم السلام، اخلاق، آداب و... دارد. از کتابهای معتبر شیعه بوده؛ علما و فقهای بزرگ شیعه اهتمام خاصی به روایات آن داشتهاند واز اصول چهارصدگانه اولیه و از منابع مهم کتابهای روایی شیعه مانند کتابهای شیخ صدوق چون: توحید و عیون اخبار الرضا علیه السلام شمرده میشود.
کتابهای منسوب به امام رضا علیه السلام
۱- رساله ای در جواب محمد بن سنان قمی در علل احکام که در آن پنجاه و پنج علت از علل شرایع نوشته شده است.
۲- کتاب «علل فضل بن شاذان» که همه را از امام رضا علیه السلام شنیده و جمع کرده است.
۳- رسالهای که آن حضرت برای مأمون عباسی در محض اسلام و شرایع دین مرقوم فرموده است.
۴- رساله دیگری که حضرت به درخواست مأمون عباسی درباره شریعت نوشت.
۵- «رساله ذهبیه»، رسالهای بود که امام علیه السلام درباره طب و بهداشت و صحت بدن توسط اغذیه برای مأمون عباسی نوشت وچون مأمون دستور داد آن را با آب طلا نوشتند، به رساله ذهبیه یا مذهبیه معروف گردید.
۶- کتاب «فقه الرضا» و آن کتابی است در ابواب فقه، این کتاب تا زمان مجلسی اول مشهور نبود.
«عُیونُ أخْبارِ الرّضا یا عیون الأخبار»؛ کتاب حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام رضا علیه السلام نوشته شیخ صدوق رحمه الله علیه متوفای۳۸۱ است. کتابی ارزشمند، در شرح و توضیح بسیاری ازعقاید شیعه؛ طرح بسیاری از مباحث اسلامی با جمعآوری سخنان و بحثهای امام رضا علیه السلام با دیگر دانشمندان آن دوران است.
این کتاب موضوع واحدی ندارد و به همین سبب در موضوعات مختلف فقهی، اخلاقی، سیره و کلام؛ از معتبرترین منابع روایی شیعه است. شیخ صدوق، این کتاب را برای هدیه به کتابخانه صاحب بن عباد دیلمی، وزیر وقت و حاکم شیعی آن دوران نگاشته است. صاحب بن عباد در مدح و ستایش امام رضا علیه السلام اشعاری را میسراید و آن را به شیخ صدوق هدیه میدهد و شیخ نیز این کتاب را در پاسخ به هدیه ایشان، به نگارش درمیآورند.
کتابخانه مرکزی حرم رضوی با قدمت هزار ساله
تاریخچۀ کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس، پیوند خورده است. این کتابخانه یکی از مهمترین گنجینههای ایران و جهان اسلام با قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال و یکی از باسابقهترین و بزرگترین کتابخانههای ایران و جهان اسلام بهویژه درزمینه نسخ خطی، اسناد، آرشیو مطبوعات و اشیای موزهای است و پس از انقلاب اسلامی شکوفاترین روزگار خود را تجربه کرده است.
نخستین بارقۀ پیدایش این جلوۀ قدسی، شش قرن پیش از این، در اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداکنندگان با اخلاص و بی نام و نشان بوده، سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی مقیم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دور اندیش و بذل عنایت خادمان و شیفتگان بارگاه امام رضا (ع)، موجبات رونق آن را فراهم آورده است تا اکنون که عاوه بر این کتابخانه، شمار کتابخانه های منسوب به حرم رضوی به حدود ۶۰ باب رسیده است.
از حدود سال ۱۱۵۰ هجری قمری، مکان ویژهای برای کتابخانه در نظر گرفته شد. اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن ۱۴ شمسی برمیگردد. همین امر، مهمترین سبب شتاب در روند توسعۀ کتابخانه و اقبال روزافزون پژوهشگران و کتابخوانان به این مکان به شمار می رود. گرچه محل کتابخانه، در طول سالیان، بارها تغییر کرده، همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزۀ اماکن متبرکه قرار داشته است.
نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال ۱۳۳۰ ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته شد. سپس در سال ۱۳۵۶ ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقۀ فوقانی موزۀ آستان قدس رضوی، واقع در ضلع شرقی همان رواق، منتقل شد.
ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال ۱۳۶۰ ش. آغاز شده بود، در سال ۱۳۷۲ ش. با مساحت ۸۰۰/۲۸ متر مربع زیربنا، به پایان رسید و از نیمۀ دوم سال ۱۳۷۳ ش. بهره برداری شد. این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخندۀ حضرت ثامن الجج (ع)، مطابق با ۲۲ فروردین سال ۱۳۷۴ شمسی، طی مراسم باشکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیتهای فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.
ویژگیهای منحصر به فرد کتابخانه حرم
تعلق مجموعه به آستان مقدس حضرت رضا(ع)؛ قدمت بالای منابع و آثار خطی، هنری و موزهای(بعضاً با بیش از هزار سال)؛ پایدارترین هویت علمی-فرهنگی درآستان قدس رضوی و غنیترین مجموعه قرآنها و نفایس خطی در منطقه و جهان از ویژگیها ی برجسته سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می باشد.
این گنجینه کمنظیر دارای ۹ باب کتابخانه تخصصی برای پژوهشگران؛ تالار محققان با پشتوانه بیش از یکمیلیون منبع چاپی و میلیونها منبع الکترونیک و ارائه خدمات تخصصی پژوهشی به صورت شبانه روزی؛ ۱۶ باب کتابخانه و ایستگاه مطالعه برای کودکان؛ تالارهای ویژه نوجوانان، جوانان و بزرگسالان با صدها هزار کتاب در موضوعات مختلف؛ کتابخانه گویا برای کمبینایان و نابینایان؛ کتابخانه سیار و تلفنی برای استادان حوزه و دانشگاه و فرهیختگان دارای معلولیت جسمی؛ ۵۹ کتابخانه در سطح شهر مشهد و کشور با بیش از چهار ونیم میلیون کتاب چاپی؛ کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی با ۳۰ میلیون منبع دیجیتال و ارائه خدمات آنلاین که شامل تحویل مدرک، پرسش از کتابدار، کتابخانه شخصی، دست نامه پژوهش و جستجو پذیری منابع چاپی می باشد و خدمات آفلاین، با دسترس پذیر نمودن ۱۲۰ میلیون منبع اطلاعاتی چند زبانه با موضوعات متنوع و ارائه آن به محققان وپژوهشگران داخل وخارج از کشور آن را متمایز از هر کتابخانه ای در دنیا کرده است.
این مرکز با دارا بودن ۱۶ گنجینه با بیش از۸ هزار شیء موزهای و گنجینه نسخ خطی با ۱۷۰ هزار نسخه خطی و چاپ سنگی و مجموعه بی نظیر قرآن های خطی منصوب به ائمه اطهار علیهم السلام؛ وجود مرکز اسناد و مطبوعات با بیش از ۱۳ میلیون برگ سند از دوره صفویه تاکنون و دو میلیون مطبوعات؛ دارا بودن بیش از سی میلیون مدرک و آثار فرهنگی ، ۷۵۰ هزار عضو، بیش از ۱۱۵ هزار مترمربع فضای مطالعاتی و درگستره فعالیت ۱۲۷کشور، سالانه میلیون ها خدمت را به اهل تحقیق و پژوهش ارائه میدهد.
افتخارات جهانی از آرشیو تا موزهها
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در فهرست ۱۰۰۱ کتابخانه دیدنی جهان توسط اتحادیه جهانی انجمنها و مؤسسههای کتابداری IFLA انتخاب شده است. کسب رتبه هفتم در بین ۲۰ کتابخانه معتبری که جهان را تغییر دادند، از سوی سایت «پایگاه دادههای آموزشی آزاد» OEDB آمریکا؛ عنوان بزرگترین آرشیو اسنادی بقاع مقدس شیعی و نفیس ترین مرکز اسنادی کشور با بیش از سیزده میلیون برگ سند تاریخی؛ ثبت مجموعه نود هزار برگی اسناد دوره صفوی در حافظه جهانی؛ دارا بودن بزرگترین آرشیو مطبوعاتی کشور با جذب بیش از ۳۴ هزار عنوان وبیش از۲میلیون نسخه نشریات ادواری چاپی؛ دارای بزرگترین آرشیو تاریخ شفاهی شهری در خاورمیانه با بیست هزار ساعت مصاحبه در حوزه تاریخ شهری، محلی و استانی از افتخارات این کتابخانه است.
کسب عنوان موزه برتر در بین موزه های دولتی بزرگ، در سالهای۹۵تا کنون از سوی شورای بین المللی موزه ها- ایکوم درشاخص های پژوهش،گردآوری، بازدید،توسعه مدیریت، معرفی و فعالیت در فضای مجازی و ثبت بیش از شصت قلم از اشیای موزهای در فهرست آثار ملی درسال های ۹۹تا کنون و همچنین کسب نشان کمیسیون ملی یونسکوی ایران برای مجموعه مستند میراثی از سناباد که به معرفی تاریخ آستان قدس رضوی با تکیه برسازمان کتابخانه ها می پردازد این کتابخانه را در دنیا بیهمتا کرده است.
نظر شما