به گزارش خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان ؛ بدون شک اخلاق مداری و معنویت در حفظ انسجام فرهنگی جامعه نقش محوری دارند و در حقیقت اخلاق و معنویت در ایجاد جامعه فاضله نقش کلیدی دارند و حتی ما وسعت قلمرو اخلاق را در یک جامعه از حقوق وسیع تر و کارآمدتر می دانیم و جامعهای ای که شهروندان آن به اصول اخلاقی مانند گذشت،ایثار، هم نوع دوستی و...پایبند هستند مسلما جامعه ای زنده تر ،پویاتر،گرمتر از جامعه ای است که در آن آحاد جامعه بدنبال حقوق خود هستند؛ لذا در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ایمان ضرابی پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه گفتگویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.
فرهنگ ایرانی-اسلامی در عصر جهانیشدن چگونه باید بازتعریف شود؟
جهانی شدن در عصر کنونی با دگرگون کردن شرایط و تخریب منابع سنتی هویت، فرایند هویت سازی را در جهان کنونی با مشکل مواجه کرده که این امر نه تنها متوجه ایران اسلامی بلکه صاحبان هویت های مختلف را به چالش کشانده است که مسلما کشورهای ریشه دار با تمدن چند هزار ساله بیشترین آسیب را در این عرصۀ افسار گسیخته متحمل شده و بیش از این خواهند شد و کشورهای بدون پیشینه تاریخی یا بهتر بگویم بدون سنّت ها و رسوم اجتماعی تاریخی از این آب گِل آلود برای خود جایگاه سازی می کنند و حتی مدّعی رهبری و الگو دهی نیز می شوند،که جای بسی تاسف دارد؛ حال در این آشفته بازار ما چه کنیم برای باز تعریف هویت اصیل ایرانی اسلامی خود ؟به نظر بنده ما نیاز به کار خاصی نداریم فقط کافی است که زبان،رسوم و سنّت های اجتماعی اقوام مختلف ایران را تقویت کنیم و جدی بگیریم سنّت هایی که بر اساس دوستی محبت پایه گذاری شده اند و بر گُرده نظامی به نام خانواده استوار هستند؛ چرا که اساس و هویت ایرانی و متعاقب آن اسلام برپایه خانواده نهادینه شده است لذا اگر ما بتوانیم به واسطۀ ایجاد یک عُلقه بین فرهنگ ها و رسوم نسل گذشته و نسل امروز پیش برویم این پیوند خود می تواند هویت ایرانی اسلامی ما را صیانت ببخشد؛ زیرا امتیازکشور عزیز ما که متاسفانه مغفول مانده همین تنوع اقوام است که اگر به آن بها داده شود بسیاری از مخاطرات عصر جهانی شدن در ایران اسلامی از بین خواهد رفت.
اخلاق و معنویت در حفظ انسجام فرهنگی جامعه چه نقشی دارد؟
بدون شک اخلاق مداری و معنویت در حفظ انسجام فرهنگی جامعه نقش محوری دارند و در حقیقت اخلاق و معنویت در ایجاد جامعه فاضله نقش کلیدی دارند و حتی ما وسعت قلمرو اخلاق را در یک جامعه از حقوق وسیع تر و کارآمدتر می دانیم و جامعه ای که شهروندان آن به اصول اخلاقی مانند گذشت، ایثار، هم نوع دوستی و...پایبند هستند مسلما جامعه ای زنده تر،پویاتر،گرمتر از جامعه ای است که در آن آحاد جامعه بدنبال حقوق خود هستند.
آیا نظام آموزشی ما در تربیت هویتمند نسل جدید موفق بوده است؟
متاسفانه در پاسخ شما باید بگویم خیر؛البته بی انصافی است اگر بگوییم اصلا کاری انجام نشده ؛چرا کارهایی انجام شد اما کارهای انجام شده در مقابل سرعت تحولات جهانی شدن بسیار کم و کند بوده ؛ همانطور که در سئوال قبلی شما عرض شد ایران مهد تنوع اقوام است؛ چرا امروز آموزش و پرورش ما نباید دانش آموز ما را با فرهنگ قومی خود آشنا کند با بازی ها ،جشن هاو...به گونه ای که این آداب و سنن حتی در بسیاری از اقوام به دست فراموشی سپرده شده است؛ وقتی نوجوان و جوان امروز ما از هویت خود بی اطلاع باشد با در دست داشتن شبکه های مجازی می رود سراغ جشن ها و آداب و سنت های من در آوردی چند ساله در مقابل سنت ها و آداب خودش که هزاران سال در این مرزوبوم بوده؛ شما چرا این سالها شاهد گسترش روزهایی مثل ولنتاین،جشن هالووین،جشن فانوس و...حتی از سوی بسیاری به اصطلاح سلبریتی ها هستید؛ سلبریتی که خود یکی از اقوام ریشهدار ایران با سنّت های شیرین و جذاب است؟علتش این است که نظام آموزشی ما هم کم کار کرده، هم نسبت به سرعت تحولات کند بوده است که بنده بعنوان پیشنهاد عرض میکنم که آموزش و پرورش باید با یک توافق نامه همکاری با گروه آموزشی مردم شناسی دانشگاه ها و وزارتخانه ها و سازمان های ذیربط فرهنگی در گسترش شناساندن هر چه بیشتر و بهتر سنّت ها و رسوم اقوام ایرانی به نسل امروز تلاش کند تا نوجوان و جوان امروز ما سراغ رسوم کشور های دیگر برای اغنای طبیعت جوانی خود نرود.
چگونه میتوان میان سنّتهای ایرانی و ارزشهای اسلامی همافزایی ایجاد کرد؟ گفت؟
واقعیت امر این است که اگر کمی در سنّت های اصیل ایرانی تحقیق شود، خواهیم دید که از یک وقار خاصی برخوردار است؛ چون ایرانی از دیرباز دارای تاریخ نجیب بوده لذا رسوم ایرانیان همراه با یک وزانت و سنگینی خاصی همراه بوده است حال اینکه برخی رسوم دستخوش تحریف شده اند، بنده در مورد آن دسته سخن نمی گویم ؛از این رو ارزش های اسلامی و سنّت های ایرانی تضادی ندارند لذا بنده معتقدم بین سنت های ایرانی و ارزش های اسلامی یک هم افزایی ذاتی و بر هم کنش محتوایی برقرار است. .
تهدیدهای اصلی هویت ایرانی-اسلامی در فضای مجازی چیست و چه راهکارهایی دارد؟
فضای مجازی در عین کارآمدی در بسیاری از شئون زندگی بشر امروز یک نوع در هم ریختگی غیر قابل کنترلی را در میان مردم سراسر جهان به ارمغان آورده که خب ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیستیم قاطی شدن فرهنگ ها در بسیاری موارد فرصت سازی نکردند؛ بلکه به تعبیر شما واقعا تهدید شدند امروزه ما شاهد روند رو به رشد دین گریزی هستیم که بخش زیادی از این دین گریزی دستاورد همین دنیای مجازی است که اسم این را گذاشتنه اند آگاهی بخشی یعنی چون بشر در گذشته ابزار های آگاهی بخش نداشت، زود باور بود و به دین گرایش داشت و امروز با چند شبهه و اشکال زیر آب اصل دین را می زنند و حتی هویت اصیل ایرانی خود را زیر سوال می برند اینها واقعا دستاورد فضای مجازی است که متاسفانه رشد فزاینده نیز دارد و جالب اینکه منحصر در نسل جوان هم نیست و حتی پا به سن گذاشته های ما هم در این دام گرفتارند و از نظر بنده راهکار این تهدید سواد رسانه ای است و علت به قهقرا رفتن عدۀ زیادی از افراد نداشتن سواد رسانه ای درست بوده .
معنویتگرایی مدرن چه نسبتی با معنویت اصیل دینی دارد؟
معنویت اصیل دینی دست مایه و ابزار بسیار خوبی برای ورود در معنویت گرایی مدرن امروز است و دین دار امروزی با بکار گیری اصول و معیار های بجای مانده از گذشتگان می تواند در این مسیر طی طریق کند؛ در دنیای پیشرفتۀ امروز ابزار های مدرن نقش مرکبی را درند که می توانند ما را به سهولت به هدف برسانند که این موضوع پیشتر مستلزم زمان و هزاران مانع دیگر بود، بشر امروز باید از این فرصت در راستای رسیدن به اهداف عالیه استفاده کند .
چگونه میتوان از مساجد به عنوان پایگاه تقویت اخلاق عمومی بهره گرفت؟
چون از ابتدا مساجد برای تعالی و تکامل اخلاق و معنویت شکل گرفتند هنوز هم این جایگاه را در جامعه دارند و می توانند در ایجاد بسیاری از فضائل اخلاقی و رفع و دفع رذائل اخلاقی اجتماعی نقش آفرینی کنند؛ به نظر می رسد در برون رفت مشکلات فضای مجازی و شبهاتی که مانند موریانه دین و باور مردم می جود و آنها را مورد هدف قرار داده مساجد با تشکیل گعده های دوستانه و غیرمتعصبانه و در عین حال مسئولانه می توانند بسیار مفید فایده واقع شوند.
ادبیات و هنر ایرانی در بازتاب هویت اسلامی چه ظرفیتهایی دارند؟
آنچه که تا امروز باعث حفظ هویت ایرانی اسلامی ما شده همین غنای فرهنگی ماست که پیشینه ای به امتداد تاریخ دارد ادبیات ما در قالب نثر و نظم که به دنیای غرب وارد شد و استعجاب همگان را برآورد مایۀمباهات ماست یا هنر ما در معماری و ...البته هنوز هم جا دارد که ما توانایی خود را در حوزه های مختلف به جهانیان نشان دهیم تا هم جهان امروز حساب دیگری برای ما باز کند به مانند گذشتگانشان هم نسل امروز ما به خودباوری برسد که ما چه قابلیت های بلقوه ای داریم که می توانیم با دست در دست هم دادن به آن قابلیت ها دست پیدا کنیم.
در جامعه امروز،هم آموزش هم الگو توام با هم لازمه یک جامعه اخلاق مدار است .اما بیان این نکته لازم است که اصولا در مباحث علوم تربیتی الگو نقش پر رنگ تری دارد و حتی می تواند در مواردی در اخلاق فردی یا اجتماعی سرعت بیشتری به رشد فرد یا اجتماع در تعالی بدهد.
جوان ایرانی امروز هویت خود را چگونه تعریف میکند و چه کمبودهایی در این زمینه وجود دارد؟
جوان ایرانی امروز بسیار با استعداد و باهوش است و توانایی بسیار زیادی در ساخت فردا دارد؛ اما متاسفانه دنیای مجازی بدنبال این است جوان ایرانی امروز را تک بُعدی پرورش دهد لذا گرایش روز افزون جوان امروز به مادیات و تفریح و خوشگذرانی دستاورد این نسخۀ نافرجام است؛ صد البته که زندگی دنیایی ،مادیات ،تفریحات سالم بد نیستند و حتی در آموزه های دینی و بیانات معصومین(ع) مظاهر دنیا فی نفسه بد نیستند و حتی در کلام نورانی مولی الموحدین علی(ع) دنیا مزرعۀ آخرت است. اما اینکه جوان امروز را تک بُعدی بار آوریم بنحوی که تمام همّ و غمش دنیا باشد و عاقبت اندیشی و آخرت گرایی را فراموش کند و بدور از دین،اخلاق و معنویت باشد این خسرانی جبران ناپذیر است که متاسفانه ما شاهد این حقیقت تلخ هستیم؛ شعارهایی به ظاهر شیک و اتو کشیده در قالب روانشناسی به اصطلاح زرد که تمام توجه جوان ما را به همین دنیا معطوف می کند و هیچ رشد معنویی به او نمی دهد در حالی که جوان ما می تواند قلّه های ایمان را فتح کند و به بالندگی برسد و جامعه خود را بارور کند.
نظر شما