به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در نخستین همایش ملی معرفت دینی که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، پیرامون موضوع "محدودیت‌های بنیادی معرفت‌تجربی برای معرفت الوهی به سخنرانی پرداخت.
دکتر آیت‌اللهی در ابتدای سخنان خود با اشاره به آغاز تجربه‌گرایی در قرن هفدهم و تأثیر آن بر معرفت دینی در غرب گفت: جریان تجربه‌گرایی از قرن هفدهم به بعد در فضای فکری غرب طرح شد و با موفقیت‌هایی که در زمینه علوم تجربی و تکنولوژی بدست آورد به آرامی بر کلیه شئون فکری غرب و شرق مسلط شد تا جایی که جان لاک گفت: "من چیزی در ذهن ندارم مگر اینکه از تجربه حسی بدست آمده باشد".
وی الهیات طبیعی و شکل‌گیری برهان نظم را از دستاوردهای نگرش تجربه‌گرا عنوان کرد و افزود: با الهیات طبیعی شناخت خداوند بر مبنای تجربه و وابسته به علوم تجربی تبیین شد و کانت با طرح مفاهیم پسینی و پیشینی نسبت به تجربه به خوبی آن را تئوریزه کرد.
این استاد دانشگاه در ادامه به نمایان شدن ضعف‌های برهان نظم در تبیین و توصیف نسبت خداوند با عالم در قرن نوزدهم اشاره کرد و گفت: وقتی برهان نظم مبتنی بر تجربه‌گرایی حسی با مشکلاتی در پاسخ به پرسش‌های پیش رو مواجه شد متفکران غربی نوع جدیدی در تجربه‌گرایی و این بار تجربه‌گرایی معنوی را مطرح کردند که بر اساس آن عواطف، روحیات و شناخت‌های درونی مبنای معرفت قرار می‌گرفت که پس از آن نیز در قرن بیستم کارکرد خود را در مباحث مربوط به معناداری در فلسفه زبان نشان داد.
دکتر آیت‌اللهی در بخش دیگری از سخنان خود چالش‌های معرفت‌شناسی تجربه‌گرا را امری طبیعی دانست و گفت: وقتی برهان علیت هم با هیوم زیر سؤال رفته است چگونه می‌توان پاسخ به پرسش‌ها را به پیش برد.
وی با اشاره به علل ناتوانی تفکر غرب جدید، گفت: علت اصلی چالش‌ها تلاش غرب برای تبیین نسبت خداوند با عالم به صورت تجربی است.
این استاد دانشگاه همچنین به محدودیت‌های تجربه‌گرایی به عنوان یک ابزار شناخت اشاره کرد و گفت: غلبه تفکر تجربه‌گرا به قیاس خداوند با انسان با هدف تبیین جایگاه او در عالم انجامید تا جایی که در متون مختلف خداوند به پدر مقدس، باغبان عالم و غیره تعبیر شد.
دکتر آیت‌اللهی تصریح کرد: تجربه اساسا قابلیت شناخت خالق عالم را ندارد چرا که ویژگی خداوند دیگرگونه بودن اوست و تجربه قادر به درک این دیگرگونگی نیست.
بنابر گزارش شبستان، بخش پایانی سخنان دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی به ارایه راهکارهایی برای بهره‌مندی از ابزاری فراتر از تجربه در شناخت کلیات عالم همچون نسبت خداوند با عالم اختصاص یافت که وی در این زمینه گفت: کانت می‌خواست از تجربه به عقل برسد که طبیعتا دچار مشکل شد اما اگر عقل مبنای شناخت قرار گیرد وقوف به دیگرگونگی خداوند ممکن می‌شود.
وی معرفت عقلی را در این زمینه لازم اما ناکافی دانست و افزود: برای ارتباط با خدای به اثبات رسیده نیازمند معرفت تجربی هم هستیم که می‌توان آن را در سایر منابع دینی غیر از فلسفه یافت.
نخستین همایش معرفت دینی صبح امروز، 19 بهمن در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز به کار کرد و تا عصر فردا ادامه دارد.
پایان پیام/
نظر شما