خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- در میان گنجینههای معرفتی نهجالبلاغه، خطبه ۲۸ امیرالمؤمنین علی (ع) جایگاهی ویژه دارد؛ خطبهای که با بیانی ژرف و هشداردهنده، انسان را از خواب غفلت بیدار کرده و به سوی زهد، توبه، و آمادگی برای سفر بیبازگشت آخرت فرا میخواند.
این خطبه، نهتنها یک متن دینی، بلکه نقشه راهی برای زندگی انسان در مواجهه با دنیا و آخرت است؛ نقشهای که اگر با بصیرت و عمل همراه شود، میتواند انسان را از اسارت روزمرگیها و دلبستگیهای فریبنده دنیا رها ساخته و به سوی آرامش و سعادت ابدی رهنمون کند.
تأملی ژرف در خطبه ۲۸ نهجالبلاغه؛ دعوت امیرالمؤمنین (ع) به زهد، توبه و آمادگی برای سفر آخرت
در گفتوگوی اختصاصی با خبرگزاری شبستان، حجتالاسلام علیرضا نخعیپور، استاد حوزه علمیه امام موسی بن جعفر (ع) مشهد و کارشناس مذهبی، به بررسی یکی از خطبههای بنیادین نهجالبلاغه پرداخت.
وی با تمرکز بر خطبه ۲۸ امیرالمؤمنین علی (ع)، این خطبه را منشوری اخلاقی و معرفتی دانست که انسان را به زهد، بیاعتنایی به جلوههای فریبنده دنیا، و آمادگی برای آخرت فرا میخواند.
به گفته حجت الاسلام نخعیپور، حضرت علی (ع) در این خطبه با بیانی عمیق و هشداردهنده، ۱۰ نکته کلیدی را مطرح میفرمایند که هر یک از آنها میتواند چراغ راهی برای انسان در مسیر زندگی باشد؛ مسیری که از دنیا آغاز میشود و به آخرت ختم میگردد.
دنیا در حال افول است؛ آخرت در حال طلوع
حجت الاسلام نخعیپور با اشاره به آغاز خطبه، گفت: حضرت علی (ع) با عباراتی صریح، انسان را متوجه گذرا بودن دنیا و نزدیک شدن آخرت میکنند. ایشان میفرمایند: «الدنیا قد أدبرت و آذنت بوداع»؛ یعنی دنیا پشت کرده و اعلام وداع کرده است. در مقابل، آخرت در حال طلوع و ظهور است: «و إن الآخرة قد أقبلت و أشرفت باطلاع». این تقابل میان دنیا و آخرت، انسان را به بازنگری در مسیر زندگی و اولویتهایش دعوت میکند.
وی افزود: این نگاه، انسان را از غرق شدن در روزمرگیها و دلبستگیهای بیثمر بازمیدارد و او را به سوی هدفی متعالی سوق میدهد؛ هدفی که در آن، رضایت الهی و آرامش ابدی نهفته است.
تمرین در دنیا، مسابقه در آخرت؛ توشهای برای سفر بیبازگشت
نخعیپور به سومین نکته خطبه اشاره کرد و گفت: حضرت علی (ع) دنیا را محل تمرین و آمادگی معرفی میکنند و آخرت را میدان مسابقهای که نتیجه آن یا بهشت است یا دوزخ. ایشان با بیانی استعاری میفرمایند: «ألا و إن الیوم المضمار و غداً السباق و السبقة الجنة و الغایة النار». این تصویرسازی، مخاطب را به تلاش بیشتر برای کسب توشه آخرت و دوری از غفلت فرا میخواند.
وی افزود: در این میدان، هیچ فرصتی برای بازگشت نیست. انسان باید در همین دنیا، با عمل صالح، توبه، و دوری از گناه، خود را برای آن روز آماده کند. حضرت در ادامه خطبه، توبه را یکی از مهمترین توشههای سفر آخرت معرفی میکنند و انسان را به بازگشت از خطاها پیش از فرا رسیدن مرگ دعوت میکنند: «أفلا تائب من خطیئته قبل منیته؟».
فرصتهای زودگذر، خطر آرزوهای بلند و غفلت از حقیقت مرگ
حجت الاسلام نخعیپور در بخش دیگری از سخنان خود، به هشدارهای حضرت علی (ع) درباره فرصتهای زودگذر زندگی اشاره کرد و گفت: ایشان تأکید میکنند که انسان در ایام امید زندگی میکند، اما اجل در کمین است. اگر کسی در ایام امید خود عمل نیک انجام دهد، از اجل زیانی نمیبیند. این نگاه، انسان را به بهرهبرداری حداکثری از لحظات زندگی دعوت میکند.
وی همچنین به دو مانع بزرگ بر سر راه سعادت انسان اشاره کرد که حضرت علی (ع) آنها را «اتباع هوا» و «طول امل» مینامند.
نخعیپور گفت: پیروی از هوای نفس و آرزوهای بلند، انسان را از مسیر هدایت دور کرده و به ورطه گمراهی میکشاند. این دو عامل، ریشه بسیاری از غفلتها و بیعملیها در زندگی انسان هستند. در ادامه خطبه، حضرت علی (ع) با لحنی هشداردهنده، انسان را متوجه این حقیقت میکنند که مرگ همگانی است و باید برای آن زاد و توشه فراهم کرد: «ألا و إنکم قد أمرتم بالظعن و دللتم علی الزاد». ایشان توصیه میکنند: «تزودوا فی الدنیا من الدنیا ما تحرزون به أنفسکم غداً»؛ یعنی از همین دنیا، توشهای برای فردای قیامت بردارید.
پیام نهایی خطبه: دنیا فرصتی محدود برای ساختن آخرت
حجت الاسلام نخعیپور پیام کلی خطبه را چنین توصیف کرد: دنیا فرصتی محدود و زودگذر است که انسان باید با تلاش، دوری از زرق و برق و توجه به وظایف الهی، از آن برای ساختن آخرت بهره ببرد.
وی افزود: توجه به واقعیتهای دنیا و آخرت، انسان را از اضطرابهای بیهوده و حرص خوردن برای مشکلات دنیوی دور میکند و به سوی آرامش و عمل صالح سوق میدهد.
استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: خودِ مطالعه خطبه و تأمل در آن میتواند راهگشا باشد. چرا که نگاه انسان را به دنیا واقعیتر میکند و او را از غفلت و بیهدفی نجات میدهد. ترسناکترین آفت، فراموشی این حقیقت است که انسان قرار نیست در این دنیا بماند. اگر کسی گمان کند که وضعیت فعلیاش دائمی است، دچار آرزوهای غیرواقعی میشود و از راه درازی که در آخرت در پیش دارد غافل میماند.
وی در پایان گفت: خطبه ۲۸ نهجالبلاغه، نهتنها یک متن دینی، بلکه نقشه راهی برای زندگی انسان است؛ نقشهای که اگر با بصیرت و عمل همراه شود، میتواند انسان را به سعادت دنیا و آخرت برساند.
نظر شما