خبرگزاری شبستان _هرمزگان، مصیب رجایی؛ "ناصر رهسپار" از کودکی به دلیل خجالتی بودن در کنار مادربزرگ حصیرباف مینشست تا کارآفرینی که در ۵۰ فستیوال بینالمللی شش کشور حضور یافته و فستیوال بعدی را در تاجیکستان یا ازبکستان برنامهریزی کرده، نماد تحول هنر محلی به برند جهانی است.
او که با ترکیب رودوزی سنتی و سفال، عروسکهای بندری را برای اولین بار صادر کرد و در سلیمانیه عراق با استقبال کردها از روسریهای گلابتون مواجه شد، معتقد است که صنایع دستی هرمزگان با پتانسیل رقابت جهانی، تنها نیاز به حمایت عملی دارد تا نسل جوان آن را به اوج برساند.
این صنعتگر هرمزگانی که سال ۱۳۷۱ کار را آغاز کرد و از ۱۳۸۶ به صورت تعاونی گسترش داد، با ۲۰ سال حضور مستمر در نمایشگاههای داخلی، ماحصل بیش از ۲۰ لوح تقدیر، نشان عالی خدمت ریاست جمهوری (۱۳۹۲) و عنوان کارآفرین برتر استان (۱۳۹۳) وارد عرصه بینالمللی شد و از ۲۰۰۸ میلادی تاکنون در ۵۰ فستیوال شش کشور آسیایی و اروپایی شرکت کرده است.
مشروح گفتگوی خبرنگار شبستان با ناصر رهسپار هنرمند برجسته و کارآفرین و صادر کننده صنایع دستی استان هرمزگان به شرح زیر است:
شبستان: آقای رهسپار صنایع دستی را چگونه به عنوان سفیر فرهنگی میبینید و کارتان را از چه زمانی به صورت حرفهای آغاز کردید؟
رهسپار: همانطور که همه میدانیم، صنایع دستی در هر دیاری تا وقتی درون همان منطقه بماند، فقط از هنر محلی خودش سخن میگوید؛ اما وقتی از مرزهای استان و کشور فراتر رود، جلوهای دیگر پیدا میکند و به سفیر فرهنگی تبدیل میشود. من در سال ۱۳۷۱ با تنها ۳۰۰ هزار تومان سرمایه کارم را شروع کردم. استاد و الگوی اصلیام، خدا بیامرز مادربزرگم بود که استاد مسلم حصیربافی بودند. از سال ۱۳۸۶ کار را به صورت تعاونی ادامه دادم و نتایج بهتری حاصل شد.
شبستان: آقای رهسپار، ریشه علاقهتان به صنایع دستی از کجا آغاز شد؟
رهسپار: در کودکی، به دلیل چاقی، کمرویی و خجالتی بودن، کمتر با همسنوسالان بازی میکردم و بیشتر خانهنشین بودم. همین انزوا مرا به سمت مادربزرگ فقیدم کشاند که استاد حصیربافی بود. کنار او مینشستم، به دستهای هنرمندش خیره میشدم و کمکم عاشق ترکیب رنگهای شاد، عطر برگ نخل و تماشای صنایع دستی در پنجشنبهبازار میناب شدم. استاد و الگوی اصلی زندگیام، همین مادربزرگ بود.
شبستان: کارنامه داخلیتان چگونه بوده است؟
رهسپار: تقریباً ۲۰ سال حضور فعال در نمایشگاههای داخلی داشتم که حاصل آن بیش از ۲۰ لوح تقدیر است. در سال ۱۳۹۲ نشان عالی خدمت از ریاست محترم جمهوری دریافت کردم، سال ۹۳ کارآفرین برتر استان هرمزگان شدم و در سالهای ۱۳۸۶، ۸۹ و ۹۳ سه بار هنرمند برتر استان انتخاب شدم.
شبستان: ابتدا چه آرزویی داشتید و چگونه به سمت جهانیسازی این هنر رفتید؟
رهسپار: ابتدا آرزویم معرفی صنایع دستی زادگاه و استانم به نقاط مختلف ایران بود. پس از سالها حضور در نمایشگاههای داخلی و تجربهاندوزی، به این باور رسیدم که زمان جهانی کردن هنر نیاکانم فرا رسیده است. در آغاز کار، هیچ حمایت و مشوقی نداشتم؛ خانواده و دوستان مخالف بودند و معتقد بودند این هنر آینده، درآمد و جایگاه اجتماعی ندارد. اما من اهل مطالعه بودم، تکواندو کار میکردم، طرفدار فوتبال و تیم استقلال تهران بودم و شیفته ناصر حجازی فقید. از طریق رسانهها با افتخارات خانواده دانش آشنا شدم و آرزو داشتم مانند حجازی و فریبرز دانش مشهور شوم. حتی رشته مترجمی زبان انگلیسی خواندم تا سریعتر پیشرفت کنم. با تحقیق و ریسکپذیری، در فستیوالهای خارجی شرکت کردم و علیرغم مشکلات بیشمار و نبود حامی، راهم را ادامه دادم.
شبستان: ورود به عرصه بینالمللی از چه زمانی آغاز شد و دستاوردهای آن چیست؟
رهسپار: از سال ۲۰۰۸ میلادی وارد فستیوالهای خارجی شدم و تا امروز در ۵۰ فستیوال بینالمللی در شش کشور آسیایی و اروپایی حضور داشتهام. ماه عسل این تلاشها، دریافت ۵ لوح تقدیر بینالمللی است. به جرات میگویم صنایع دستی استان هرمزگان و کشور عزیزمان توان رقابت با بهترینهای دنیا را دارد، به شرط حمایت و بازاریابی مناسب.
شبستان: استراتژی شما برای حضور پایدار در بازارهای خارجی چیست؟
رهسپار: از سال ۲۰۰۸ تلاشم این بود که در لیگ کشورهای هدف بازیکن ثابت باشم. سال ۲۰۱۳ ترکیه را انتخاب کردم و از فستیوالهای سطح پایین شروع کردم تا به بالاترین سطوح نمایشگاهی این کشور رسیدم. آخرین فستیوالم چند روز پیش – از ۲۳ تا ۲۶ مهرماه – در ارمنستان بود و به امید خدا، فستیوال بعدی در کشورهای آسیای میانه، احتمالاً تاجیکستان یا ازبکستان خواهد بود.
شبستان: شیرینترین لحظه حرفهایتان چه بود؟
رهسپار: در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵، وقتی در نمایشگاههای چین و ترکیه لوح تقدیر گرفتم و نگاه تحسینآمیز چینیها و ترکها را به محصولات حصیربافی و سفال میناب – مانند جهله، اشترکو، جاعودی، تولک، سپ، سواس و سبدهای رنگارنگ – دیدم، تمام رنج و خستگی سالها تلاش فراموش شد. آن لحظات، شیرینترین خاطرات کارم بودند.
شبستان: فرآیند تولید سبدهای حصیری و نوآوریهایتان چیست؟
رهسپار: برای سبدهای رنگارنگ از برگ تازه نخل استفاده میکنیم که در دو مدل ریزبافت و درشتبافت بافته میشود. ترکیب رودوزیهای سنتی با حصیر و سفال، نوآوری ماست که کاربردی و بهروز بودن را با حفظ اصالت توأم کرده است.
شبستان: نوآوریهای خاص شما که در بازارهای خارجی استقبال شد، چه بوده؟
رهسپار: ترکیب نوارهای سنتی و تزیینی با حصیر و سفال، و همچنین ساخت عروسک با لباس بندری که برای اولین بار توسط من روانه بازار شد. این عروسکها در نمایشگاههای ترکیه، ایتالیا، چین، گرجستان و سلیمانیه عراق بسیار مورد استقبال قرار گرفتند.
شبستان: چه عواملی محصولات هرمزگان را در بازارهای جهانی متمایز میکند؟
رهسپار: تنوع، رنگهای شاد و کاربردی بودن جلب توجه میکند، اما برگ برنده ما رنگهای طبیعی و منحصربهفرد بودن است. اروپاییها محصولات ساده و بدون رنگ را ترجیح میدهند؛ مثلاً طرفداران باشگاه فیورنتینا در فلورانس ایتالیا، سبد و تولک ساده میخریدند. در مقابل، یک هنرپیشه ترکیهای سبدهای رنگارنگ شاد میخواست.
شبستان: استقبال در بازارهای اسلامی مانند عرق چطور بود؟
رهسپار: در سلیمانیه عراق، کردها استقبال عالی از حصیربافی و لباسهای محلی کردند؛ روسریهای جلبیل خوسی، گلابتون، تولک و سواس بیشترین تقاضا را داشتند. تشابهات فرهنگی و اعتقادی با ترکیه و عراق، جایگاه خوبی برای صنایع دستی ما ایجاد کرده است.
شبستان: دغدغه اصلیتان در معرفی صنایع دستی هرمزگان چیست؟
رهسپار: تمام تلاشم معرف خوبی برای صنایع دستی استان بودن است. رقابت نابرابر و سختی وجود دارد، اما با لطف خدا تا حد زیادی موفق بودهام. مهر اصالت نقش پررنگی دارد.
شبستان: کارنامه بینالمللیتان را چگونه ارزیابی میکنید؟
رهسپار: از سال ۲۰۰۸ میلادی تا کنون در ۵۰ فستیوال در کشورهای ایتالیا، ترکیه، چین، گرجستان، ارمنستان، امارات متحده عربی و سلیمانیه عراق حضور داشتم؛ ۵ لوح تقدیر بینالمللی و بیش از ۲۵ لوح داخلی دریافت کردم. اروپا، حوزه خلیج فارس و ترکیه بهترین بازارها هستند. اروپاییها به دلیل منحصربهفرد بودن و رنگهای طبیعی، ترکها و عربها به دلیل شباهتهای فرهنگی جذب میشوند. متأسفانه پس از کرونا و نبود حامی، صادراتم به شدت افت کرد.
شبستان: اگر حمایت شود، چه قولی میدهید؟
رهسپار: با اعطای وام کمبهره، قول صادرات قوی میدهم.
شبستان: چالشهای صادراتیتان چیست؟
رهسپار: هزینههای حملونقل امانم را بریده؛ چند سال پیش قصد فروش حجم زیاد «سوند» به ترکیه داشتم، اما خریدار به دلیل هزینهها انصراف داد. حضور در فستیوالهای خارجی بهترین فرصت برای معرفی، بازاریابی و ثبت سفارش است، اما در ایتالیا چندان در ثبت سفارش موفق نبودم.
شبستان: بازارهای خلیج فارس و بازاریابی دیجیتال چطور؟
رهسپار: بازار مناسبی است، اما رقابت سختی با هند، چین و کشورهای آفریقایی داریم. در بازاریابی دیجیتال تا حدی تلاش کردم و نتیجه گرفتم، اما راه طولانی در پیش است.
شبستان: فشارهای اقتصادی چگونه بر کارتان تأثیر گذاشته؟
رهسپار: گرانی مواد اولیه، نوسان ارز و عدم حمایت دولتی، توان رقابت با هنرمندان دیگر کشورها را از من گرفته؛ نبرد نابرابری است.
شبستان: وضعیت اشتغالزاییتان پس از کرونا چه شد؟
رهسپار: به عنوان مدیر شرکت تعاونی صنایع دستی هرمزان، برای ۸۶ نفر اشتغال ایجاد کرده بودم؛ طراحی و تهیه مواد با من و تولید با آنها بود. اما پس از کرونا و نبود حمایت، حدود ۹۰ درصد تولید و اشتغال از بین رفت.
شبستان: در شرایط تحریم، چه چشماندازی دارید؟
رهسپار: با سالها تجربه، حتی در تحریم میتوانم صادرات خوبی داشته باشم؛ فقط به جای شعار، عمل کنند و حمایت از نخبگان صنایع دستی را جدی بگیرند.
شبستان: پیام پایانیتان به جوانان علاقهمند و مسئولان به صنایع دستی چیست؟
رهسپار: آرزوی اصلیام جهانی کردن صنایع دستی هرمزگان است و تا حد زیادی موفق بودهام. به جوانان میگویم: اگر وارد این عرصه میشوید، جسارت، سرسختی، نوآوری و صبوری را سرلوحه قرار دهید. صنایع دستی بخشی از هویت و فرهنگ ماست. صنایع دستی هرمزگان پتانسیل جهانی دارد، اما نیاز به حمایت واقعی، وام کمبهره، کاهش هزینههای حملونقل و بازاریابی دیجیتال دارد.
نظر شما