«حمید شاهآبادی»، پژوهشگر برجسته حوزه فرهنگی و معاون سابق امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان با اشاره به ضرورت شکلگیری زیرساختهای لازم برای تربیت هنرمند متعهد، تأکید کرد: عرصه هنر انقلاب اسلامی با وجود دستاوردهای قابل توجه، همچنان با خلأهای جدی در زمینه تربیت نیروی انسانی مواجه است.
وی در تبیین سابقه هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: در سالهای آغازین انقلاب اسلامی، تلاش بسیاری صورت گرفت تا همه حوزهها، از جمله هنر، رنگ و بوی ارزشی و دینی به خود بگیرد. تشکیل حوزه هنری، با حضور هنرمندان انقلابی، یکی از این اقدامات مؤثر بود که البته در ابتدا بیشتر بر هنرهای تجسمی متمرکز بود و تئاتر و سینما در اولویت قرار نداشتند.
شاهآبادی ادامه داد: با گذشت زمان، افرادی چون شهید آوینی در این فضا رشد کردند، اما به دلیل نبود برنامهریزی اصولی برای تربیت هنرمند تراز انقلاب اسلامی، این جریان نتوانست در همه جبههها بهطور کامل نقشآفرینی کند. اگرچه در تمامی شاخههای هنری شاهد حضور هنرمندان موفق بودیم، اما هنر انقلاب اسلامی به جای تبدیل شدن به یک «جریان»، بیشتر متکی به افراد شاخص باقی ماند.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه هنر متعهد در خلأ شکل نمیگیرد، افزود: تولیدات هنری نیز نیازمند پیشینه و بسترسازی مناسب است. همانگونه که پیش از انقلاب، برخی اندیشمندان به دنبال ایجاد نهادهایی همچون دانشگاه بودند و پس از انقلاب نیز دانشگاه امام صادق (ع) برای تربیت مدیران اسلامی تأسیس شد، اگر چنین نگاهی در حوزه هنر وجود داشت، امروز دستانمان خالی نبود.
وی با اشاره به کمتوجهی به تربیت هنرمند متعهد از سوی حوزههای دینی گفت: ما هیچگاه ندیدهایم یک عالم دینی یا خانوادهاش خود را وقف جریان هنر کند. در واقع از هنر بهرهبرداری شد بیآنکه برای آن هزینهای صورت گیرد. این کمتوجهی باعث شد جریان انقلابی در نهادهای تربیتی هنر شکل نگیرد یا اگر هم شکل گرفت، یا در جامعه موجود حل شد یا به دلیل کجسلیقگی نتوانست مسیر مؤثری را طی کند.
شاهآبادی تأکید کرد: تربیت نیروی انسانی متعهد به یک جریان فکری نیاز دارد و تحقق آن در قالب اقدامات فردی امکانپذیر نیست. در غرب، دانشگاههایی راهاندازی میشود تا دانشمندانی با اهداف مشخص تربیت شوند؛ ما هنوز فاقد دانشگاهی هستیم که هدف آن، تربیت هنرمندی باشد که در کنار دانش تخصصی، در حوزههای دینی، عقلی و انسانی نیز توانمند باشد.
وی با اشاره به تجربههای موفق در این زمینه گفت: دانشگاه صداوسیما از نمونههایی است که در سالهای اخیر در مسیر تربیت تخصصی هنرمند گام برداشته و دانشکدهای برای فیلمنامهنویسی ایجاد کرده است. همچنین در قم، جذب طلاب در عرصه هنر از جمله اقدامات ارزندهای است که انجام شده است. اما مسأله اصلی این است که زیرساخت ملی برای تربیت هنرمند متعهد هنوز به شکل نظاممند فراهم نشده است.
شاهآبادی با اشاره به اهمیت فضای مفهومی زیست هنرمند گفت: هنرمند هم از فضای پیرامونی تأثیر میپذیرد و هم بر آن اثر میگذارد. در دهه ۶۰، فضای عمومی کشور باعث شد بسیاری از هنرمندان که پیش از انقلاب فعالیت میکردند، یا از این فضا جدا شوند یا خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. این تأثیرپذیری از فضای معنوی منجر به تولید آثاری ماندگار شد.
وی ادامه داد: اما امروز با غلبه فرم بر محتوا، شاهد انفعال در عرصه محتوایی هستیم. بسیاری از هنرمندان، محتوا را از قالبهای وارداتی اقتباس میکنند، زیرا شطرنج فرهنگی امروز تنها با حضور ما بازی نمیشود؛ دشمن نیز در آن نقش فعالی دارد. اگر ما یک نیروی فرهنگی تربیت میکنیم، دشمن با چند برابر توان تلاش میکند او را جذب کند و به مسیر دلخواه خود بکشاند.
شاهآبادی با تأکید بر اینکه هنر محل آزمونهای دشوار است، افزود: اگر هنرمند از پیش در زمینههای معرفتی، دینی و انسانی آموزش ندیده باشد، در این عرصه دچار لغزش خواهد شد. همانطور که در حوزههای علمیه ابتدا مبانی دینی تقویت میشود و سپس فرد وارد مباحث پیچیده فلسفی میشود، در هنر نیز نباید فرد بدون پایه معنوی وارد عرصههای تخصصی و فنی شود.
وی اظهار کرد: در هر حوزهای که سرمایهگذاری کردیم، نتیجه گرفتیم. در حوزه دفاعی و نظامی، امروز به آن افتخار میکنیم، اما در صنایعی مانند خودروسازی، که غفلت داشتیم، نتایج نامطلوب آن را میبینیم. بنابراین در هنر نیز باید تربیت هنرمند متعهد بر اساس یک برنامه جامع، مبتنی بر مسائل معرفتی، شکل گیرد.
شاهآبادی در پایان خاطرنشان کرد: اگر امروز برخی آثار هنری اثرگذار نیستند، به این دلیل است که گاه تولیدکننده آنها اعتقادی به محتوای اثر ندارد. اثر هنری زمانی ماندگار میشود که از دل و جان هنرمند برخاسته باشد. نمونههای موفقی مانند سریالهای «مختارنامه» یا «یوسف پیامبر» که هنوز مخاطب دارند، نشان میدهد اگر هنرمند در لحظه خلق اثر، از تعلقات مادی دور شود و در مسیر معنوی قرار گیرد، حتی اگر از لحاظ فرم ضعیف باشد، اثرگذاری خود را خواهد داشت
نظر شما