دفاع مقدس؛ الگوی تاب‌آوری ملی و فرهنگ مقاومت در جهان اسلام

به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، دفاع مقدس ملت ایران (۱۳۵۹–۱۳۶۷) نه تنها یک جنگ تحمیلی، بلکه یک آزمون تاریخی و تمدنی عمیق بود. در این دوران، عراق با پشتیبانی قدرت‌های جهانی و استفاده از تجهیزات نظامی پیشرفته، به ایران حمله کرده و بخش‌هایی از خاک کشور را اشغال نمود. این تجاوز، نه تنها فجایع انسانی گسترده‌ای از جمله بمباران شهرها، استفاده از سلاح‌های شیمیایی و تخریب زیرساخت‌ها را به همراه داشت، بلکه منجر به شهادت هزاران نفر از جوانان ایران شد. با این حال، شرایط دشوار جنگ فرصتی بود تا ملت ایران توانمندی‌های درونی خود را در ابعاد اجتماعی، نظامی و علمی به منصه ظهور برساند.

امام خمینی (ره)، با نگاهی فراتر از یک فرمانده نظامی، جنگ را «مدرسه‌ای برای خودشناسی و بازآفرینی هویت» معرفی کردند. ایشان در این باره فرمودند: «ما در جنگ، دوستان و دشمنانمان را شناخته‏ایم، ما در جنگ به این نتیجه رسیده‏ایم که باید روی پای خودمان بایستیم، ما در جنگ ابهت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم، ما در جنگ ریشه‏های انقلاب پر بار اسلامی‏مان را محکم کردیم، ما در جنگ حس برادری و وطن دوستی را در نهاد یکایک مردمان بارور کردیم.» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۲۸۳)  این سخن بیانگر این حقیقت است که دفاع مقدس عرصه‌ای برای خلق هویت ملی ـ دینی بوده است. در این میدان، ملت ایران با ایثار، ایمان و مقاومت توانست الگوی جدیدی از تاب‌آوری ملی (National Resilience) را به جهان عرضه دهد.

به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، دفاع مقدس نه تنها نقطه عطفی در تاریخ ایران بود، بلکه درس‌های فراوانی در زمینه مقاومت و خودکفایی به ارمغان آورد. از منظر علمی، دفاع مقدس نمونه‌ای برجسته از جنگ‌های نامتقارن است؛ جنگی که در آن یک ملت با وجود کمبود تجهیزات و امکانات، در برابر ارتشی مجهز و با پشتیبانی جهانی ایستادگی کرد.

تحریم‌های اقتصادی و فشارهای بین‌المللی موجب شد تا ایران مسیر خودکفایی فناورانه را آغاز کند. صنایع موشکی، پهپادی، دارویی و پزشکی ایران که امروز به نمادی از پیشرفت و نوآوری بدل شده‌اند، ریشه در همان دوران جنگ دارند. این دستاوردها نه تنها نشان‌دهنده توانمندی‌های ملی، بلکه نمایانگر تبدیل تهدیدات به فرصت‌های عظیم است.

در این راستا، نگاه جهانی امام خمینی به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه مسئله فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی اهمیت ویژه¬ای دارد. ایشان همواره فلسطین را تنها یک مسئله عربی نمی‌دانستند، بلکه آن را به‌عنوان «مسئله اسلام» مطرح می‌کردند.

ایشان به صراحت بیان می‌کردند: «مسئولین محترم کشور ایران و مردم ما و ملتهای اسلامی از مبارزه با این شجره خبیثه و ریشه کن کردن آن، دست نخواهند کشید.»(صحیفه امام، ج ۲۰، ص ۳۲۰) در جای دیگر فرمودند: «مسئله‏ قدس‏ یک‏ مسئله‏ شخصی‏ نیست‏، و یک مسئله مخصوص به یک کشور و یا یک مسئله مخصوص به مسلمین جهان در عصر حاضر نیست، بلکه حادثه‏ای است برای موحدین جهان.»(صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۱۹۰)

امروز، وقتی فجایع انسانی در غزه را مشاهده می‌کنیم، همچون محاصره غذایی و دارویی، بمباران مدارس و بیمارستان‌ها و کشتار کودکان، این مسئله به وضوح نشان می‌دهد که فرهنگ مقاومت و تاب‌آوری که ملت ایران در دوران دفاع مقدس بر آن تکیه کرد، همچنان برای مقابله با ظلم و تجاوز ضروری است. در واقع، آنچه که ایران در دوران جنگ تحمیلی به‌عنوان الگویی از مقاومت و ایستادگی به جهان عرضه کرد، اکنون در عرصه بین‌المللی و به ویژه در حمایت از ملت فلسطین به کار می‌رود.

همان‌طور که امام خمینی (ره) تأکید داشتند: «جنگ ما جنگ عقیده است، و جغرافیا و مرز نمی‏شناسد» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۸۷). این فرمایش نه تنها یادآور دوران دفاع مقدس ایران است، بلکه مقاومت ملت فلسطین، یمن، سوریه، لبنان و سایر ملل اسلامی را نیز به ادامه همان راه پیوند می‌دهد تا در مقابله با حملات و فشارهای خارجی، فرهنگ مقاومت را به‌عنوان یک اصل اساسی در مبارزات خود لحاظ کنند.

مقاومت اگرچه هزینه دارد، اما هزینه‌اش از سازش کمتر است. چنانچه رهبر فرزانه انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای نیز در فرمایشات خود بارها بر اهمیت مقاومت تأکید کرده‌اند.

ایشان در یکی از سخنانشان فرمودند: «مقاومت هزینه دارد اما هزینه‌ی سازش و تسلیم، از هزینه مقاومت به مراتب بیشتر است.»(https://farsi.khamenei.ir/audio-content?id=۴۲۸۰۰). این فرمایشات به وضوح نشان می‌دهند که مقاومت، در بلندمدت، برای ملت‌ها با حفظ هویت و عزت، گزینه‌ای پرارزش‌تر از سازش و تسلیم است.

در حقیقت، مقاومت در برابر اشغالگری و ظلم، چه در ایران، چه در فلسطین، یمن، سوریه و دیگر کشورهای درگیر، مفهومی یکسان و جهانی دارد که باید ادامه یابد. مردم لبنان با مقاومت حزب‌الله در برابر تهدیدات اسرائیل و ملت عراق با ایستادگی در برابر تروریسم داعش، همگی نمونه‌هایی از تاب‌آوری و فرهنگ مقاومت و الهام¬گرفته از آموزه‌های دفاع مقدس ایران هستند.

بنابراین، هفته دفاع مقدس نه تنها یادآوری از وقایع گذشته، بلکه فرصتی است برای بازخوانی الگویی که بر سه رکن ایمان، علم و ایستادگی بنا شده است. الگویی که می‌تواند چراغ راه تمامی ملت‌های مظلوم در مقابله با سلطه‌طلبی و اشغالگری باشد.

نویسنده: راضیه ناطقی، دانش پژوه دکتری مجتمع آموزش عالی خواهران جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی خراسان