خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی: ساخت سدهای خاکی در روستاها اهمیت فراوانی دارد و میتواند نقش حیاتی در توسعه پایدار مناطق روستایی ایفا کند. اولین و مهمترین کاربرد آنها، کنترل سیلاب و کاهش خسارتهای ناشی از بارشهای شدید است. این سدها با مهار جریانهای سریع آب، از تخریب زمینهای کشاورزی، جادهها و خانههای روستایی جلوگیری میکنند و امنیت اقتصادی و جانی ساکنان را افزایش میدهند.
دومین اهمیت سدهای خاکی، ذخیرهسازی آب و تقویت منابع آبی زیرزمینی است. در بسیاری از مناطق روستایی که با کمآبی و خشکسالی مواجه هستند، این سدها باعث نفوذ تدریجی آب به سفرههای زیرزمینی شده و تأمین آب کشاورزی و شرب روستاها را در فصلهای خشک ممکن میکنند. همچنین ذخیره آب در پشت سدها امکان تأمین آب برای باغها، مراتع و دامداریها را فراهم میآورد.
سومین نقش حیاتی سدهای خاکی، توسعه کشاورزی و بهبود معیشت روستاییان است. با افزایش دسترسی به آب و کاهش خطر سیلاب، زمینهای کشاورزی قابلیت کشت بهتر و متنوعتری پیدا میکنند و تولید محصولات افزایش مییابد. این سدها همچنین به تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش زمین کمک میکنند و به شکل غیرمستقیم باعث حفاظت از محیط زیست و پایداری اقتصادی و اجتماعی روستاها میشوند.
علیرضا نصرآبادی- مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی- در بازدید میدانی خبرنگاران از پروژههای منطقه الگویی بخش زهان شهرستان مرزی زیرکوه گفت: تمام فعالیتهای حوزه منابع طبیعی باید در نهایت به حفاظت و بهرهبرداری پایدار از سه عنصر حیاتی آب، خاک و پوشش گیاهی منتهی شود زیرا این عناصر زیربنای تحقق امنیت غذایی و توسعه پایدار هستند.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی دو دهه اخیر استان را با چالشهای جدی مواجه کرده است، افزود: کاهش کمّی و کیفی بارشها، وقوع سیلابهای ناگهانی، فرسایش خاک و گرمایش زمین، آینده کشاورزی در مناطق خشک و نیمهخشک خراسان جنوبی را به شدت تهدید میکند. اگر ۱۰ تا ۱۵ سال پیش دغدغه اصلی کیفیت خاک بود، اکنون بحران آب و تغییرات اقلیمی مشکلات را چند برابر کرده و ضروری است الگوهای کشت متناسب با شرایط جدید طراحی و اجرایی شوند.
مدیرکل منابع طبیعی خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: بارشها دیگر تابع تقویم سنتی نیستند؛ ممکن است در میانه تابستان یا زمستان سیلاب رخ دهد بنابراین، مدیریت جامع حوزههای آبخیز و اجرای سازههای آبخیزداری، فرصتی برای نفوذ آب در خاک، تغذیه سفرههای زیرزمینی و کاهش خسارات روانآبها فراهم میکند.
اجرای سازههای آبخیزداری؛ ضرورت استان
نصرآبادی با اشاره به شیب تند اراضی و شدت سیلابهای شهرستان زیرکوه گفت: اجرای بندهای خاکی و سنگی از سرشاخهها ضروری است تا شدت سیلابها در همان ابتدای مسیر شکسته شود و خسارت به اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی کاهش یابد.
وی افزود: یکی از نمونههای موفق، ایستگاه آهنگران در منطقه همتآباد بالادست روستای شیرخند است که ضمن مهار ماسهروان و کاهش طوفانهای منطقه، ذخیره آب قنوات را افزایش داده و نمونهای ملموس از مدیریت پایدار منابع آبی است.
نصرآبادی با بیان اینکه تبخیر در سدهای استان بیش از سه هزار میلیمتر در سال است، ادامه داد: اجرای این سازهها باعث میشود آب سیلاب به آرامی وارد قنوات شود و رسوبات کنترل شوند تا فشار اضافی بر مخازن سدها وارد نشود.
آبخیز افین و الگوهای موفق
منابع طبیعی استان در حوزه استحفاظی افین نیز با اجرای سازههای آبخیزداری از سال ۱۴۰۲ توانسته مدیریت مؤثری بر سیلابها داشته باشد و نفوذ آب به داخل زمین و کیفیت منابع آبی پاییندست را بهبود بخشد.
در برخی مقاطع سال، سازههای اجراشده در سه مرحله آبگیری شده و هر بار سرریز داشتهاند، اما اثرات مثبت آنها در کاهش خسارتهای سیلاب پاییندست کاملاً مشهود است. با توجه به شیب مناسب زمین و دسترسی به مصالح سنگی، نوع سازهها ذخیرهسازی آب، نفوذ آن به داخل زمین و تقویت منابع آبی پاییندست را بهینه کرده است.
طرح جالیز قنات بلده فردوس؛ الگویی ملی
مدیرکل منابع طبیعی به طرح جالیز قنات بلده فردوس اشاره کرد که از سال ۱۴۰۲ آغاز شده و نخستین تجربه جامع آبخیزداری استان است. در این طرح، مدیریت سیلاب از ارتفاعات بالادست، نفوذ آب در زمین، جلوگیری از خسارت به اراضی و درختان، احیای قناتها با اقدامات مهندسی و مقاومسازی سازهای، لولهگذاری و کانالکشی برای انتقال بهینه آب و اصلاح الگوی کشت در مزرعه به صورت یکپارچه اجرا شده است.
وی افزود: یکی از مهمترین دستاوردهای این طرح جلوگیری از خالیشدن بافت خاک در اثر سیلاب و کاهش خسارات به اراضی کشاورزی بوده و امروز قنات بلده فردوس به نمونه عملی و ملموسی از مدیریت جامع حوزه آبخیز تبدیل شده که سایر استانها نیز میتوانند از آن الگو بگیرند.
نصرآبادی با ارائه آمار گفت: استان بیش از ۱۵ میلیون هکتار عرصه منابع طبیعی دارد که تاکنون حدود ۶.۵ میلیون هکتار آن مطالعه و بیش از ۷۰ سازه آبخیزداری اجرا شده است. مدیریت سالانه سیلابها بالغ بر ۸۷ میلیون مترمکعب است و در سال آبی گذشته با وقوع سیلابهای تکراری، این رقم به ۱۰۳ میلیون مترمکعب رسید.
نظر شما