چرا در میان شعرا، سالروز درگذشت «شهریار» روز شعر و ادب فارسی شد؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان،امروز، ۲۷ شهریور، در تقویم رسمی ایران، رنگ و بوی دیگری دارد؛ روزی که به یاد شاعر بلندآوازه‌ی آذربایجان، استاد محمدحسین شهریار، به نام روز شعر و ادب فارسی نام‌گذاری شده است.

«جعفرسید»، شاعر، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، به بررسی شاخصه‌ها و ویژگی‌های شعر استاد شهریار پرداخت و ضمن اشاره به تجربه‌ی نخستین آشنایی خود با آثار این شاعر بزرگ، از تأثیرگذاری زبان روان و مضمون‌های اجتماعی و آیینی در اشعار شهریار سخن گفت و یادآوری خاطره‌ای از دوران کودکی خود اظهار داشت: از دوران ابتدایی، زمانی‌که هنوز معنای بسیاری از واژه‌ها و فنون شعری را نمی‌دانستم، یک کتاب کوچک گزیده اشعار شهریار را در اختیار داشتم. با وجود آنکه آگاهی فنی از شعر نداشتم، آثار شهریار به‌راحتی بر دل می‌نشست. بعدها که به طور تخصصی وارد دنیای ادبیات شدم، فهمیدم این حس به‌واسطه‌ی روانی و صداقت زبانی شعر اوست.  

شهریار، شاعری با زبان ساده و مردمی

این پژوهشگر ادبی در ادامه با اشاره به برخی خصیصه‌های برجسته در شعر شهریار افزود:‌ یکی از بارزترین ویژگی‌های شعر شهریار، روانی و بی‌تکلف بودن زبان آن است. او با طبعی روان، شعرهایی می‌سراید که در عین سادگی، از عمق هنری و مضمون بالایی برخوردارند. بسیاری از واژه‌هایی که شهریار در اشعارش استفاده کرده، ابتکاری‌اند؛ مثلاً لقب «ابوالعجایب» که او برای امام حسین (ع) به کار می‌برد، پیش از او در ادبیات فارسی سابقه نداشته است.  

وی افزود: روانی زبان باعث می‌شود شعر به‌راحتی با مخاطب ارتباط برقرار کند. اگر شعری حتی از نظر مضمون عالی باشد اما نتواند به زبان مخاطب سخن بگوید، اثرگذار نخواهد بود.  

مضامین اجتماعی، اخلاقی و آیینی در شعر شهریار 

جعفر سید با تأکید بر وجوه مختلف مضمون در شعر شهریار بیان کرد: شهریار فقط یک شاعر عاشقانه‌سرا نیست؛ او به‌طور جدی به مسائل اجتماعی، اخلاقی و آیینی توجه دارد. برای مثال، شعر معروفش برای دختر گل‌فروش، بازتاب دغدغه‌های اجتماعی و انسانی اوست. همچنین اشعاری در دفاع از فقرا، عدالت، حقوق مردم و انتقاد از ظلم و جهل دارد.  

وی در ادامه گفت: پس از جنگ جهانی دوم، وقتی ایران تبدیل به پل پیروزی برای متفقین شد، شهریار با شعرهایش به افشای این موضوع پرداخت و با زبانی شاعرانه، چهره‌ی پنهان این اتفاقات را آشکار کرد. در اشعار او، مفاهیمی چون وطن‌دوستی، دفاع از محرومان، استفاده از ضرب‌المثل‌های عامیانه و حتی پیام‌های جهانی دیده می‌شود.

 
شعری برای انیشتین، پیامی برای بشریت 

این شاعر و منتقد همچنین به یکی از اشعار مهم شهریار اشاره کرد که خطاب به آلبرت انیشتین سروده شده است: «در این شعر، شهریار ضمن تمجید از نبوغ علمی انیشتین، به او هشدار می‌دهد که دانش خود را در خدمت صلح و انسانیت قرار دهد، نه جنگ و ویرانی. مضمون این شعر از نظر اخلاقی و انسانی بسیار ارزشمند است و نشان از دغدغه‌ی جهانی شهریار دارد.

وی ادامه داد: وقتی شهریار می‌گوید: "نبوغ خود به کار التیام زخم انسان کن"، در واقع پیامی انسانی و جهانی می‌دهد. این نشان‌دهنده‌ی وسعت نگاه اوست که از دل فرهنگ ملی و بومی‌اش برخاسته و جهانی شده است.

شهریار؛ انتخابی شایسته برای روز ملی شعر فارسی

جعفر سید با اشاره به نام‌گذاری روز ملی شعر و ادب فارسی به نام استاد شهریار گفت: با وجود شاعران بزرگ دیگری چون نیما، مشیری، شفیعی کدکنی و بهبهانی، انتخاب شهریار به‌عنوان نماد روز ملی شعر فارسی کاملاً بجاست. او توانست با حفظ ساختار سنتی شعر فارسی، آن را با زبان امروز پیوند بزند و از همین‌رو مورد توجه استادان برجسته قرار گرفته است.

او با انتقاد از نگاه محدود برخی محافل ادبی به استاد شهریار اظهار داشت: برخی تنها به چند نام محدود اکتفا می‌کنند و شاعران بزرگ سنتی مثل شهریار را نادیده می‌گیرند، در حالی‌که شهریار در قالب‌های کلاسیک، موفق شد مجموعه شعری با مضامین گسترده‌ی ملی، دینی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی خلق کند.  

جعفر سید در پایان تاکید کرد:شهریار نه‌تنها شاعری خوش‌ذوق بود، بلکه انسانی مؤمن، وطن‌دوست و فرهنگ‌پرور بود. شعر او از دل مردم برخاسته و برای مردم سروده شده است؛ از حیدربابایه سلام گرفته تا اشعار آیینی و نو. او میراث‌دار آیین و سنت‌هاست و همین باعث ماندگاری او در قلب‌ها شده است.