حجت الاسلام والمسلمین حامد قرائتی عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم با گرامیداشت فرارسیدن هفت وحدت، اظهار کرد: آموزههای اسلامی و تعالیم پیامبر خدا، چه در قالب احکام و قوانین و چه در قالب ارشاد و نصیحت، همه بخشی از یک ساختار منسجم و نظاممند هستند که هرگونه دستکاری در آن، چه آگاهانه و چه ناآگاهانه، چه با نیت خیر و چه نیت دشمنی، موجب تزلزل و آسیب به این ساختار میشود و دستاورد مطلوب حاصل نخواهد شد.
قرائتی با اشاره به هجرت پیامبر به مدینه، افزود: در مکه شرایط برای تشکیل جامعه اسلامی مهیا نبود و مسلمانان در اقلیت بودند و تحت شکنجه قرار داشتند، اما پس از رسیدن به مدینه، اولین اقدام پیامبر تاسیس مسجد در محله قبا و سپس در خود مدینه بود. این اقدام پیامبر صرفاً برای داشتن مکانی برای عبادت نبود، بلکه گام اول و مهمی در شکلدهی جامعه و تمدن اسلامی به شمار میرفت؛ مسجد به عنوان نهاد مرکزی و محور جامعه اسلامی شکل گرفت.
نویسنده کتابهای «کارکرد دینی و سیاسی اماکن مذهبی تهران در دوران قاجار» و «مساجد مشهور جهان» با استناد به مقاله دکتر الویری، مسجد را الگوی جامعه دینی دانست که در آن احکام و شرایط متعددی از جمله طهارت، آداب ورود، مدیریت مسجد، انتخاب امام جماعت، ترتیب صفوف نماز جماعت و رعایت حال نمازگزاران اجرا میشود. این احکام و آداب، فراتر از چارچوب یک مکان عبادی، اصولی هستند برای تمرین زندگی اجتماعی منسجم و تمدنی.
مسجد محلی برای فهم، تبیین، نقد، گفتگو و تمرین عملی زیست مومنانه
حجتالاسلام قرائتی تاکید کرد: مسجد محلی برای فهم، تبیین، نقد، گفتگو و تمرین عملی زیست مومنانه است؛ جایی که اختلاف قرائتها و دیدگاهها در آن حفظ میشود و آسیبهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شناسایی و تلاش برای حل آنها صورت میگیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به مفهوم «واجب کفایی» اشاره کرد و گفت: برای مثال، تطهیر مسجد در صورت نجاست یک وظیفه اجتماعی است که اگر عدهای از جامعه عمل کنند، از دیگران رفع مسئولیت میشود، اما اگر کسی در انجام آن کوتاهی کند، مورد مواخذه قرار میگیرد. این مفهوم نشاندهنده مسئولیت اجتماعی است که همه اعضای جامعه نسبت به مسائل مشترک دارند.
حجت الاسلام قرائتی افزود: رعایت نظم و آداب مسجد، مانند نظم در صف نماز جماعت و پیروی از امام جماعت، در واقع تمرین و الگوی زندگی اجتماعی است. همانطور که در نماز جماعت نباید جلوتر از امام حرکت کرد، در جامعه نیز باید نظم اجتماعی حفظ شود و هیچ فردی حق ندارد به صورت شخصی نظم را زیر سوال ببرد یا شکسته و تخریب کند.
مسجد بهترین محل برای تمرین وحدت، آرامش و تمدن اسلامی است
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به اختلافات نظری و اعتقادی میان مسلمانان در سطح جهان، تاکید کرد: علیرغم این اختلافات، وقتی وارد مکانهای مقدس مانند مسجدالحرام یا مناسک حج میشوند، این اختلافات عملی و درگیریها کنار گذاشته شده و احترام متقابل حفظ میشود. این رفتار نشاندهنده سعهصدر و پایبندی به اصول مشترک اسلامی است که باید در زندگی اجتماعی نیز اجرا شود.
حجتالاسلام قرائتی همچنین به تجربههای خود از حضور در مساجد کشورهای مختلف اسلامی اشاره کرد و گفت: حتی در مساجد گروههای تندرو و ضد شیعی، اختلافات نظری کنار گذاشته میشود. این موضوع نشاندهنده تربیت اخلاقی و اجتماعیای است که مسجد در افراد ایجاد میکند.
نویسنده کتابهای «کارکرد دینی و سیاسی اماکن مذهبی تهران در دوران قاجار» و «مساجد مشهور جهان» تاکید کرد: مسجد بهترین محل برای تمرین وحدت، آرامش و تمدن اسلامی است و اگر همه به اصول و آداب مسجد پایبند باشند، میتوانند وحدت و انسجام جامعه اسلامی را تقویت کنند.
تحمل و همزیستی در زیست اجتماعی؛ نقش مسجد در شکلگیری امت واحد
حجت الاسلام قرائتی تصریح کرد:هرچند ممکن است در جهان اسلام اختلافات نظری و عقیدتی شدیدی وجود داشته باشد، اما در عمل و زندگی اجتماعی باید یکدیگر را تحمل کرد و در کنار هم زیست کرد تا امت واحد و تمدنی مشترک شکل بگیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) مشکلات اصلی جهان اسلام را در سه دسته عمده تقسیم کرد: دسیسهها و توطئههای دشمنان اسلام، بیگانگی و دوری مسلمانان از یکدیگر وشناخت ناکافی نسبت به جایگاه و کارکرد مسجد در تمدن اسلامی.
وی افزود: اگر مسلمانان به آموزههای مسجد و نقش آن پایبند باشند، حتی اگر نظریهپردازان اختلاف و تفرقه بیافروزند، امت اسلامی در عمل حاضر به جدایی و تنش نخواهد بود.
مسجد؛ نماد عدالت، مدیریت و اتحاد
حجت الاسلام قرائتی ادامه داد: مسجد تنها مکانی برای عبادت نیست بلکه کارکردهای گستردهای دارد که شامل آداب و احکام دقیق فقهی است.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به اهمیت عدالت در انتخاب امام جماعت اشاره کرد و گفت:امام جماعت باید عادل باشد؛ یعنی گناه کبیرهای نداشته باشد و مورد اعتماد مردم باشد. مردم به امام جماعتی اقتدا میکنند که زندگی مومنانهاش را دیده باشند.
نویسنده کتابهای «کارکرد دینی و سیاسی اماکن مذهبی تهران در دوران قاجار» و «مساجد مشهور جهان» همچنین تصریح کرد : اداره مسجد باید بر اساس عقلانیت و نظر جمعی باشد و هیچ فرد یا گروهی نباید با تحکم، نظر خود را بر دیگران تحمیل کند.
نیاز مسجد به تنوع و آزادی در فعالیتها
حجت الاسلام قرائتی با تاکید بر اهمیت تنوع فعالیت ها در مساجد گفت: مسجد باید محلی باشد که حلقات مختلف علمی، عبادی و فرهنگی در آن شکل بگیرد و هیچ حلقهای مزاحم دیگری نباشد.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: جوانان به آزادی عمل و تنوع نیاز دارند و نباید فعالیتهای مسجد به قالبهای محدود و خشک تبدیل شود.
فضای مسجد؛ آرامش، تفکر و مشارکت اجتماعی
وی با بیان اینکه مسجد مکانی است که علاوه بر عبادت، محل تفکر، مشورت و گفتگوی اجتماعی است گفت: برخی ممکن است به مسجد بیایند فقط برای تفکر و آرامش، نه الزاماً برای نماز یا قرآن خواندن.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) بر اهمیت ایجاد فضایی آرام، منظم و بدون تحکم تأکید کرد تا مسجد به پناهگاه معنوی و مرکز مشارکت اجتماعی تبدیل شود.
ضرورت همگرایی و تعامل میان نسلها و اقشار مختلف
نویسنده کتابهای «کارکرد دینی و سیاسی اماکن مذهبی تهران در دوران قاجار» و «مساجد مشهور جهان» خاطرنشان کرد: مسجد باید برای همه اقشار جامعه جذاب باشد؛ نه فقط برای پیران، نه فقط برای جوانان و نه برای گروه خاصی.
عضو هیات علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: اگر مسجد به گروه یا قشری خاص تعلق گیرد، بخشهای دیگر جامعه احساس آرامش و بهرهمندی معنوی نخواهند کرد و این مساجد نیازمند آسیبشناسی است.
حجت الاسلام قرائتی در پایان تأکید کرد: مسجد باید بر اساس اصول و آداب خود حفظ شود و از طرحهای غیرضروری و تغییرات نابجا اجتناب شود. این اصول شامل نظافت، طهارت، آزادی، عقلانیت، نظم و احترام متقابل است که همه میتوانند زمینهساز ایجاد فضای مطلوب برای جوانان و تمامی اقشار جامعه باشد.
نظر شما