خبرگزاری شبستان-کرمان؛ طاهره بادامچی
بر دامنه کوههای صاحبالزمان عجلالله تعالی فرجه الشریف کرمان مسجد و مهدیهای خودنمایی میکند که کمتر کرمانی را میتوان یافت که با این مکان مقدس بیگانه باشد.
مسجد و مهدیه صاحبالزمان عجلالله تعالی فرجه کرمان خاستگاه بسیاری از عاشقان و دلباختگان امام عصر علیهالسلام است؛ مکانی که دعاهای ندبه آن مشهور است و هر هفته دست کم ۳ هزار نفر در این مراسم شرکت میکنند.
گرچه سیدمحمدعلی گلابزاده، نویسنده و پژوهشگر معروف کرمان کتابی با عنوان "تاریخچه مهدیه و مسجد صاحبالزمان کرمان" نوشته اما باز هم تصریح میکند تاریخچه دقیقی از این مسجد در دست نیست اما آنچه مشخص است اینکه نخستین سکونتگاههای کرمان از دامنه کوههای صاحبالزمان آغاز شده است.
مسجد کنونی صاحبالزمان کرمان با فضایی در وسعت ۱۶۰۰ مترمربع به سبک معماری سنتی و با آیینهکاری و فرشهای سبز زنگ سجادهای در طبقه وسط مهدیه قرار گرفته است؛ مسجدی بدون در و دیوار در فضای مهدیه که روحانیت و نورانیت عجیبی دارد و محل نجوای عاشقانه و توسل به امام زمان روحی فداه است.
در دامنه این مسجد، گلزار شهدای کرمان واقع شده است؛ جایی که روزانه صدها نفر و پس از شهادت حاجقاسم هزاران نفر به این مکان مقدس رفت و آمد دارند و قاعدتاً از فیض حضور در مسجد صاحبالزمان نیز بهرهمند میشوند.
گنبد و گلدستههای مسجد و مهدیه صاحبالزمان برای هر بینندهای تماشایی است؛ به خصوص شبها که جلوه خاصی دارد و ساعتها انسان را محو تماشای زیبایی میکند.
مردم کرمان جدای از علقه خاص با این مکان مقدس، اعتقاد عجیبی نیز به آن دارند و بعضاً نذورات متعددی نیز اهدا میکنند با وجود آنکه این مکان خاص هیچ موقوفهای هم ندارد.
برخی از این مکان مقدس به جمکران دوم تعبیر میکنند به دلیل کثرت نام و یاد امام زمان عجلالله تعالی فرجه الشریف و دعاهای ندبه خاص آن؛ برخی هم آن را کعبه کرمان میدانند به استناد خوابی که مرحوم آیتالله حقیقی قبل از انقلاب دیده و آن اینکه "کعبه را به مکان فعلی گلزار شهدای کرمان آوردهاند و مردم میآیند برای زیارت آن! ایشان میگفت: سالها دنبال این بودم که بدانم تعبیر خوابم چیست. گذشت، بعد از پیروزی انقلاب، وقتی اولین شهید را در این نقطه از شهر دفن کردند، فهمیدم خوابم دارد تعبیر میشود... به همین دلیل، آیتالله بسیار دوست داشت در نزدیکی مزار شهدای کرمان دفن شود. "
با شهادت حاجقاسم و تدفین پیکر مطهر و ارباً اربا او شاید این خواب آیت الله به تعبیر کامل خود نزدیکتر شد.
آنچه به طور مشخص قابل بیان است اینکه این مسجد همچنان محوریت دارد؛ مهدیه، گلزار شهدا، حرم مطهر ۲۰ شهید گمنام، مدفن بسیاری از علما و بزرگان و اوتاد همه و همه پس از مسجد شکل گرفته و بر گرداگرد آن میچرخد.
مهدیه را حاج ابراهیم ضیاءعزیزی که پس از شهادت تنها فرزندش مرتب به گلزار شهدا رفت و آمد داشت؛ بنا کرد و توسعه داد.
سیدمحمدعلی گلابزاده در کتاب خود نوشته است:
"دو سال از آن شهادت و رفت و آمدهای هر روزه حاج محمود(ابراهیم) به گلزار شهدا میگذشت؛ دو سالی که تمامی اندیشه او در این خلاصه میشد که به جای این ترددها بهتر است دانهای بیفشانم که سایه سار دلباختگان حضرت ولی عصر و شجره طیبهای شود که باقیات الصالحات من و زمینه ساز تعالی درجات محمدحسین شود و چنین بود که گام نخست را در این راه برداشت.
در احوالات او آمده است حاج محمود(ابراهیم) در سال ۱۳۷۲ در سفر به مکه به بیماری شدید معده دچار شد آنگونه که دل از زندگی برد و آماده سفر ابدی شد اما خودش نقل کرده بود که در یکی از شبها آن هنگام که در سوز تب میسوختم و ساز ناتوانی میزدم به سرور و سالارم حضرت بقیه الله الاعظم متوسل شدم و او را واسطه شفای خود از خداوند قرار دادم با این امید و تعهد که اگر از این بیماری جان به در بردم و به شهر و دیار خود برگشتم کار نیمه تمام ساختمان مهدیه را به پایان ببرم؛ از آن روز به بعد نوعی احساس درمان در من پیدا شد و کم کم رو به بهبود گذاشتم...
هم اکنون قبر حاج آقا ضیاءعزیزی بانی اصلی ساخت مهدیه در طبقه وسط مهدیه و نزدیک به حریم مسجد است.
گلاب زاده در این کتاب در بخش ظرائف گنبد مهدیه مینویسد: گنبد این بنا نیز دارای ظرائفی مثال زدنی است؛ خالق این گنبد که با محاسبات قابل توجه تمامی تلاش خود را برای نوآوریهایی در این گنبد به کار بسته اثری بایسته آفریده است؛ محمدعلی کاشی تراش در این مورد به نکاتی توجه کرده که درخور بیان و توضیح است؛ او می گوید پس از صرف زمانی بیش از ۶ ماه جهت طراحی گنبد مهدیه صاحب الزمان کرمان در نهایت به این نتیجه رسیدم که با الهام از دعای ندبه که به معنی تضرع و گریستن است طرحی متفاوت و منحصر به فرد در کشور بیافرینم.
رنگ اصلی گنبد سبز تیره میباشد و هشت قطره اشک که هر کدام از اشک ها جمله مبارک لا اله الا الله را در خود جای داده اند و از جنس لعاب طلای ۲۲ عیار است از بالای گنبد به طرف پایین آن سرازیرند.
در قسمت پایینی گنبد خط کوفی بنایی با جملهی مبارک "محمد رسول الله و علی ولی الله" در قالب یک شمسه در زیر هر یک اشکها چشم را نوازش میدهد و به گونهای در زیر قطره قرار گرفته است که گویی با پایین آمدن قطره کل شمسه در آن غرق می گردد.
در قسمت ساقه گنبد که خود به شکل پلکانی است نقشها و جملات متفاوتی قرار گرفته است؛ در پله اول متصل به گنبد از نقش زیبای مداخل استفاده شده است که یک طرف آن رنگ سبز زمینه گنبد و طرف دیگر آن رنگ کرم زمینه ساقه است و به طوری زیبا گنبد و ساقه را به هم متصل کرده است.
در پله دوم یا قسمت میانی ساقه جمله زیبای "السلام علیکم یا اهل بیت النبوه" قرار دارد و در پله پایینی یا پله آخر جمله "سلام علی آل یاسین" دیده میشود که نقشها و خطهای قرار گرفته در دو پله ساقه به رنگ قهوه ای و زمینه ساقه کرم میباشند.
طراحی گنبد و ساقه آن به گونهای است که از فاصله دور پلکانی بودن ساقه محسوس نیست؛ پس از طراحی گنبد نزدیک به ۱۸ ماه صرف ساخت و اتمام آن شد؛ دلیل استفاده از رنگ سبز در این گنبد ویژگی و منحصر به فرد بودن آن است و به نوعی مرتبط با مولایمان صاحب الزمان میباشد.
رنگ طلایی جمله لا اله الاالله که در رأس گنبد قرار گرفته است در زمینه سبز خودنمایی بیشتری دارد؛ انگیزه انتخاب لعاب طلا برای جمله مبارک لااله الاالله با ارزش بودن آن است و اینکه نشان دهیم برای نوشتن این نام مقدس از بهترینها باید بهره گرفت.
طلای یادشده ۲۲ عیار است؛ رنگ سبز زمینه گنبد و لعاب طلای یاد شده در گلدستهها که مزین به جمله لا اله الا الله است تناسب ارزشمندی به آن بخشیده است؛ گلدستهها از جنس سنگ تراورتن سفید سوپر انتخاب شده است و در سمت پایینی گلدسته چهار اسپر بزرگ از کاشی سبزرنگ زمینه گنبد را تشکیل میدهند و جمله مبارک الله اکبرکبیراً در دو طرف و جمله "الله جل جلاله" با لعاب طلای ۲۲ عیار در دو طرف دیگر گلدستهها خودنمایی میکند.
همچنین در قسمت میانی گلدستهها بر روی زمینه سنگ سفید ترنجهایی از کاشی سبز و اسما اعظم با خط لعاب طلا قرار گرفته است.
سالها پس از ساخت مهدیه مسجد صاحب الزمان و در زمانی که کارهای تزئیناتی و کاشی کاری در حال انجام بود؛ جهت تزیین زیر سقف تراس ضلع غربی دشواریهایی رخ نمود تا جایی که کاشیکارانی از کرمان و اصفهان جهت کاشیکاری زیر سقف تراس آمدند اما طراحی آنها باب طبع هیئت امنای مهدیه به ویژه حاج محمد قاضی زاده نبود؛ سرانجام این مسئولیت به عهده من گذاشته شد و هفتهها فکر و ذهن مرا به خود مشغول کرد تا اینکه شبی در خواب دیدم به همراه آیت الله بهجت درون محراب مسجد جمکران هستم و این محراب دقیقاً در دامنه مهدیه صاحب الزمان کرمان قرار داشت. من تا آن زمان محراب مسجد جمکران را به دقت و روشنی ندیده بودم؛ در همین زمان آیت الله بهجت مرا صدا زدند و گفتند فلانی سقف را به این شکل بساز و من از خواب بیدار شدم.
فردای آن روز تصویر جدیدی در ذهن من نقش بسته و خط فکری مرا برای طراحی زیر سقف به سمت و سوی دیگری هدایت کرد؛ به این ترتیب جرقه طراحی سقف با استفاده از مصالح گوناگون که تاکنون در هیچ جا به این شکل در کنار هم قرار نگرفته اند زده شد.
در زیر سقف نقشی تکراری از شمسه و چلیپا وجود دارد که در عرض ۱۱۰ سانتی متر و به طول تقریبی۱۶ متر است و از مصالحی چون سنگ تراورتن، آجر کاشی، کاشی لعاب سنتی و کاشی هفت رنگ با زمینهای سبز و اسما اعظم به خط طلا و لعاب ۲۲ عیار میباشد و این شمسه و چلیپاها با عرض ۱۱۰ سانتی متر به صورت یک تکه و یکپارچه در آنجا قرار دارند و بنده بعد از سفری به مسجد مقدس جمکران نقش محراب آن را دقیقاً همین گونه دیدم که در خواب دیده بودم.
در مورد گنبد فیروزه ای رنگی که در جنوب مهدیه دیده میشود و دارای زیبایی نیز هست محمدعلی کاشی تراش می گوید: در خصوص طراحی گنبد نقش گره استفاده شده است اما چیزی که این طرح را تا حدودی خاص و منحصر به فرد میکند نقشی است که در وسط شمسههای بزرگتر طرح گنبد آمده است به طوری که در وسط شمسه یک شمسه کوچک سپید که به منزله خورشید است دیده میشود و خورشید در معماری اسلامی به منزله حضرت حق است.
اطراف این شمسه پیکانهای سیاه رنگ که نمادی از پلیدی و افکار شیطانی و نیروهای منفی است و جهت آنها گریزان و به سمت فرار از شمسه سپید مرکزی است، قرار دارند و در بین پیکانهای سفید پیکانهای فیروزهای که نمادی از نیروهای مثبت و افکار آسمانی است قرار گرفته و جهت آنها به سمت شمسه سپید مرکزی است.
به جز این در کلیه نقشهای شمسهها قرار گرفتن کاشیهای فیروزه ای به صورت تار عنکبوتی است که اجرای کار را دشوارتر اما زیبا کرده است.
گلابزاده میگوید: یکی از اشکالاتی که در برخی آثار به جا مانده از گذشته به چشم می خورد ناآشنا بودن کسانی است که در ساخت و ساز و ساماندهی آن آثار تلاش کردند؛ با ابن حال او از برخی طراحان و معماران و کاشیکاران و سنگ تراشان و هیئت امنا و... یاد کرده است.
نظر شما