حجت الاسلام دکتر «علیرضا پیروزمند» در گفتگو با در گفتوگو با خبرنگار مسجد و کانونهای مساجد خبرگزاری شبستان در آسیب شناسی عدم بهره مندی از کاردکردهای واقعی مسجد، اظهار کرد: مسجد در شکل ایده آل خود می تواند کانون معنویت، بصیرت، سیاست و فعالیت های اجتماعی باشد و محور فعالیت های تمدنی و تمدن سازی قرار گیرد. مسیر تحقق این مسئله هم آن است که مسجد، محور محله و محله محور شهر و مدنیّت باشد.
وی تصریح کرد: مسجد نورانیت و معنویت همراه با کار، تلاش و خدمت به پیرامون خود صادر می کند و به مجموعه فعالیت هایی که با محوریت مسجد انجام می شود، رنگ الهی می دهد. اما اینکه چرا امروز مسجد در جایگاه خاص خود قرار ندارد عوامل مختلفی در آن موثر هستند که می توان آنها را به دو دسته عوامل خارجی و داخلی تفکیک کرد.
مهم ترین عامل خارجی تاثیرگذار در عدم کارکرد صحیح مساجد
حجت الاسلام پیروزمند در بیان عوامل خارجی موثر در این باره گفت: ما در دوران مدرن و پست مدرن زندگی می کنیم و هر چند مهد این واقعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اصولا ایران و منطقه ما و دنیای اسلام نبوده است و در دنیای غرب و اروپا و آمریکا اتفاق افتاده، اما به دلایل متعددی شعاع آن تا خیلی از کشورها از جمله کشورهای اسلامی و کشور ما آمده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی خاطرنشان کرد: نقطه عطف تحول در غرب، جایگاه جدیدی بوده است که برای دین و خدا در زندگی خود تعریف می کردند و محدودیتی که برای اثرگذاری کلیسا در جامعه و در سیاست قائل بودند. آنچه در آنجا رقم خورده این بوده است که مسیحیت و کلیسا به نوعی به حاشیه رانده شده و از متن جامعه و متن حاکمیت خارج شده و به یک سری توصیه ها و رویه های زندگی شخصی و به زمان ها و مکان های مشخص محدود شده است.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم و معارف اسلامی خاطرنشان کرد: هر چند این اتفاق در دنیای غرب افتاده اما وقتی آن الگو و آن نوع تمدن سازی به اقصی نقاط دنیا صادر شده طبیعتا این بُن مایه را نیز با خود به همراه داشته است و تصور شده اگر پیشرفتی هست، اگر توسعه لازم است، اگر فناوری های جدید، رفاه و بهداشت و ... لازم است همه آنها مستلزم آن است که ما هم این پیش فرض را در نسبت بین دین و حضور خدا در زندگی اجتماعی بپذیریم.
وی ادامه داد: این موضوع باعث شده تصور شود مسجد - که متناظر کلیسا در دنیای غرب است - باید نقش جدیدی را بپذیرد متناسب با همان نقش جدیدی که کلیسا در دوره جدید پذیرفته و در عین اینکه به حیات خود ادامه می دهد و در آن محدوده خاص تعرضی به او نمی شود اما نبایست از محدوده ای فراتر برود و ادعای بیشتری داشته باشد.
حجت الاسلام دکتر پیروزمند این مسئله را مهم ترین عامل خارجی تاثیرگذار برشمرد و افزود: به هر میزان که کشور ما و کشورهای اسلامی از الگوی زیست غربی متاثر شده و متناسب با مظاهر تمدن غرب زندگی کنند، طبیعتا این پیامد را هم شاهد خواهند بود.
وی تصریح کرد: اما در داخل هم ما می توانستیم با توجه بیشتر به برخی عوامل، کمتر با این حالت انزوای مساجد مواجه شویم. از جمله موارد داخلی موثر در وضعیت و شرایط پیش آمده برای مساجد، الگوی کسب و کار است. الگوی کسب و کار و سبک فعالیت های شغلی و حرفه ای تعریف شده در جامعه ما، "مسجد محور" نیست. بلکه می شود گفت مسجدگریز است.
عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی به علت استفاده از این تعبیر اشاره و تاکید کرد: تعبیر مسجدگریز را به کار می برم چون سبک فعالیت های شغلی و حرفه ای در کشور به شکلی طراحی شده که مردم اگر در فعالیت شغلی و حرفه ای خود - در هر شغلی که هستند کاسب، کارگر، کارمند، معلم یا هر شغل دیگری- اگر قرار باشد حتی فقط اوقات نماز را در مسجد باشند از کار و فعالیت حرفه ای خود بازمی مانند و از حرفه و شغل بازماندن، همان و اخلال در معیشت و اخلال در مسئولیت های محوله در حوزه فعالیت حرفه ای همان. به همین دلیل مردم در طول زمان فعالیت مفید خود در طول شبانه روز مجبورند (اجبار عملی نه اجبار منطقی) از محیط مسجد تا حدود زیادی فاصله بگیرند.
وی عامل دوم داخلی را عدم توجه به آمایش مساجد دانست و گفت: بعد از انقلاب نسبت به مسئله آمایش مساجد کم توجهی کردیم. امروز اگر به آمار مساجد توجه کنید حجم اصلی مساجد مربوط به بافت های قدیمی شهرهاست. این نشان می دهد در گذشته محلات کوچک تر و جمعیت محدودتر بود و مردم با اتکای خودشان در فاصله های کمتری مسجد بنا می کردند و با وجود اینکه از فعالیت سیاسی در مساجد ممانعت می شد ولی فعالیت های مذهبی و معمول مساجد می توانست با سهولت بیشتری رقم بخورد.
حجت الاسلام پیروزمند تصریح کرد: امروز شهرها به سرعت گسترش یافته و به دلیل اینکه طرح آمایش مساجد وجود نداشت نه تنها محلات بر محور مساجد شکل نگرفتند بلکه دسترسی مردم به مسجد به سختی اتفاق می افتد و همین عاملی است برای اینکه امکان حضور مردم در مساجد حتی در اوقاتی که می توانند حضور پیدا کنند، کمتر شود.
عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم و معارف اسلامی ادامه داد: عامل دیگر وضعیت مدیریت مساجد است اعم از هیئت امنا، امام جماعت، بسیج مسجد، کانون فرهنگی هنری مسجد و...مجموعه عواملی که درون مسجد فعالیت می کنند و به نوعی فعالیت و نحوه مدیریت آنهاست که برای مسجد جذابیت ایجاد می کند. ما امروز در تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و...مساجد موفقی داریم که رونق بالایی هم دارند جوان ها در این مساجد حضور پرشور دارند. مزیت آنها همین است. یعنی توانسته اند یک مدیریت پویا و فعال در نسبت میان هئیت امنا، امام جماعت، بسیج و... ایجاد کرده و محیطی آرام با امکانات اولیه، مفرّح، تمیز، مرتب و منظم با تنوع فعالیت های پرجاذبه به ویژه برای جوانان فراهم کنند و این باعث می شود رونق بیشتری داشته باشند.
سبد مصرف رسانه و تاثیر آن بر رونق مساجد
وی خاطرنشان کرد: بنابراین مدیریت در مسجد یک جهت دیگر است که می تواند عامل موفقیت در مساجد باشد و به مساجد محوریت بدهد. مانع بعدی داخلی هم که به مردم و هم به ارباب رسانه بازمی گردد وضعیت مصرف رسانه در کشور است. همچنان که عرض کردم مردم بخشی از وقت مفیدشان را به فعالیت های متداول شغلی می پردازند و معمولا حضورشان در مساجد در زمان های مازاد بر آن است که از آن به اوقات فراغت تعبیر می شود. این اوقات فراغت اگر با چیزهای دیگری بیرون از مسجد پر شود طبیعی است که انگیزه و فرصت برای حضور در مسجد کاهش پیدا می کند و هر میزانی که کاهش پیدا کند رونق مساجد کم می شود.
پیروزمند یکی از پرابتلاترین عواملی که اوقات فراغت مردم را پر می کند و بهتبع اثر غیرمستقیم آن روی مساجد ظاهر می شود سبد مصرف رسانه دانست و گفت: این سبد مصرف رسانه می تواند از انواع مختلفی باشد. انواع بازی ها، سایت ها، خبرها، رسانه های تخصصی، رسانه های هنری و ...هر کدام از این ها اگر مردم را به اندازه ای به خود مشغول کنند طبیعی است بخش قابل توجهی از وقت مردم را به خود اختصاص می دهند.
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام افزود: مورد دیگر از عوامل داخلی که لازم است تاکید بیشتری بر آن داشته باشیم پشتیبانی است که باید از حوزه های علمیه برای تربیت کمی و کیفی ائمه جماعات در مساجد صورت بپذیرد. ما علاوه بر این که به نسبت سرانه مردم، مسجد کم داریم و غیر از اینکه آمایش مساجد آمایش مناسبی نیست، علاوه بر ای دو معضل، از آن حجم از مساجدی هم که داریم بهره برداری کافی نمی شود. یکی از دلایل این مسئله آن است که خیلی از مساجد ما یا کلا روحانی مستقر ندارند که اقامه جماعت کند یا کلا یک نوبت اقامه جماعت می کند. وقتی هم اقامه جماعت میکند چون مسئولیت دیگری دارد به اندازه ای که بیاید و یک نماز بخواند در مسجد حاضر می شود و بلافاصله مسجد را ترک می کند. با این وضعیت نمی توان انتظار داشت ایده آل هایی که ما انتظار داریم در مسجد اتفاق بیفتد.
نظر شما