به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، همزمان با فرا رسیدن روز جهانی مسجد، ما در تلاشیم تا نگاه ویژهای به مساجد تاریخی ایران بیندازیم و زیباییها، اصالت و ارزش فرهنگی این بناهای مذهبی را به جامعه معرفی کنیم. این مساجد که هر یک روایتگر داستانی از تاریخ و فرهنگ کشور هستند، نقش مهمی در زندگی دینی و اجتماعی مردم ایفا کردهاند و یادآور میراث گرانبهای معماری و معنویت ایرانیاند. با این حرکت، قصد داریم توجه همگان را به اهمیت حفاظت و پاسداشت این گنجینههای تاریخی جلب کنیم و ارزش آنها را برای نسلهای آینده برجسته سازیم.
در کوچهای قدیمی از محله شیشهگرخانه ارومیه، جایی در ضلع شمالی خیابان امام و در مجاورت مسجد سردار، بنایی آرام اما پرشکوه از دل تاریخ قد علم کرده است؛ مسجد مناره، میراثی گرانبها از دوران قاجار که با اصالت معماری بومی و ساختاری منحصر بهفرد، همچنان استوار ایستاده است.
این مسجد تاریخی که قدمت آن به دوران قاجار بازمیگردد، به همت دو تن از خوانین وقت، حاجی علی یارخان و حاجی یدالله خان امیر نظمی افشار (مشهور به حاجی نظمالملک) ساخته شده است. نام «مناره» نیز برگرفته از شاخصترین ویژگی این بنا، یعنی منارهای چوبی و مرتفع در ضلع شمال شرقی آن است.
با گام نهادن به درون مسجد مناره، ویژگیهای معماری سنتی شمال غرب ایران، خود را به رخ میکشند. مسجدی شبستانی با سقفی از تیرهای چوبی، فاقد گنبد و بدون صحن مرکزی، که بنایش بر پایه سنگ و آجر استوار شده است.
مسجد مناره با ابعاد تقریبی ۱۴ در ۱۵ متر و زیربنایی حدود ۴۵۰ متر مربع، شامل بخشهایی همچون شبستان اصلی (حدود ۱۰۰ متر مربع)، زیرزمین، نیمطبقهای برای بانوان، کفشکن و آبدارخانه است. پوشش سقف از نوع شیروانی و همچنان در برخی قسمتها با چوب سنتی باقی مانده است، هرچند سقف زیرزمین در سال ۱۳۵۵ به تیرآهن تبدیل شد.
شاید جذابترین بخش مسجد مناره، همان ساختاری باشد که نام آن را جاودانه کرده است؛ منارهای با هسته چوبی. این مناره با ارتفاعی بالغ بر ۲۲.۵۰ متر، بر پایه تنه درختی تنومند بنا شده که پلههای چوبیاش به دور آن پیچیده و بر استواریاش افزودهاند. دیواره بیرونی مناره با آجرهای لعابدار مارپیچ و قسمت فوقانیاش با کاشیهای هفترنگ تزیین شده است؛ نمایشی از هنر و ذوق معماری دوران قاجار.
این مسجد در سال ۱۳۲۸ هجری قمری با تلاش دوباره حاجی یدالله خان مرمت شد. در همین دوره، خادمی به نام کربلایی حاج محمد با ساخت سقاخانهای در ضلع شرقی بنا، به حفظ اصالت مسجد کمک کرد.
در نهایت، در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۶، مسجد مناره با شماره ثبت ۱۹۵۳ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت؛ افتخاری برای شهری که همواره در قلب تاریخ تنفس کرده است.
در میان بناهای تاریخی ارومیه مانند مسجد جامع و مسجد سردار، مسجد مناره به واسطه مناره خاص خود، پنجرههای چوبی دو جداره و بهرهگیری از المانهای سنتی بومی، یکی از متفاوتترین بناهاست. ترکیبی از معماری ساده اما هدفمند، که در میان تحولات شهری هنوز هم با وقار ایستاده است.
مسجد مناره، تنها یک بنای تاریخی نیست؛ یادگاری از هویت، هنر و ایمان مردم این سرزمین است. جایی که گذشته در آن جاریست و هر آجر و تیر چوبیاش، قصهای برای گفتن دارد.
نظر شما