نقد اندیشه ها شاهراه رسیدن به عقلانیت است

خبرگزاری شبستان: منطق راه رسیدن به عقلانیت است و عقلانیت اگر آن را به کاربردن استدلال درست و صحیح تعریف کنیم هم در وجه نظری عقلانیت و هم در وجه عملی آن وامدار منطق است. عقلانیت نظری در این میان در داد و ستد مدام با منطق قرار دارد و این داد و ستد زمانی افزایش می یابد که بتوانیم عقلانیت را قدم به قدم با ملاک های منطقی بسنجیم و دانش در قول ابن سینا را جایگزین عقلانیت نماییم که هر" عقلانیتی که به منطق سنجه نبود به یقین عقلانیت نبود".
شاهرایی که از طریق آن می توان از منطق به عقلانیت نقب زد شاهراه «تفکر نقدی» و به تعبیر بهتر «روش نقد اندیشه» ها است. دانش منطق عمومی که امروزه در میان ما همانند سابق بسیار مغفول باقی مانده است در این بین می تواند بسیار تاثیر گذار باشد. تفکر نقدی یا روش نقد اندیشه ها از منزلگاه دانش منطق عمومی است که سر بر می آورد و جهل را روانه خانه و کاشانه خود می سازد. منطق عمومی به تعبیر یکی از صائب نظران معاصر ما دریچه ای است که می تواند ما را به علم منطق و منطق علم رهنمون سازد و افسوس وصد افسوس،که هنوز قدر ندیده است و بر صدر ننشسته است. از این رو لازم است که چه در سطوح آکادمیک و چه در سطوح غیر آکادمیک محملی فراهم آید تا زمینه آشنایی با این سطوح معرفتی را برای همگان ممکن و میسر سازد. پیش از آن که به سراغ تفکر نقدی و به تعبیر درست تر و بهتر روش نقد اندیشه ها برویم باید که به چند نکته مهم در باب تفکر نقدی اشاره کرد.
اولین نکته ای که در باب تفکر نقدی می توان به آن اشاره کرد اختلاف آن با تفکر انتقادی است که کانت فیلسوف بزرگ آلمانی عرضه داشت. آن چه کانت عرضه کرد نقد اندیشه بود و آن چه ما در پی آن هستیم روش نقد اندیشه ها است. به همین دلیل بهتر است بجای استفاده از "تفکر نقدی" از "روش نقد اندیشه ها" سخن گفت.
دومین نکته که در باب تفکر نقادانه گفتنی است شمول آن است. تفکر نقدی،روش نقد اندیشه هاست و نه نقد اندیشه ای خاص. به بیان دیگر روش نقد اندیشه هاست و نه روش نقد یک اندیشه. هم از این روست که روش نقد اندیشه به کار همه کس آید و هر کس می تواند در فضای آن گام زند. بسیاری از ما در مواقع مختلف به نوعی در گفت و گوهایمان شیوه های تفکر نقدی را ناآگاهانه به کار می بندیم غافل از این که در این فضا بسر می بریم
.سومین نکته پیرامون خود تفکر نقدی است و این که روش نقد اندیشه ساحتی دوگانه دارد و به بیان دیگر دو دانش است. تفکر نقادانه هم از مقوله معرفت است و هم از مقوله مهارت. معرفت است از این رو که روش بکار بردن درست استدلال را به صورت معرفت و دانش به ما ارزانی می دارد. به تعبیری روش نقد اندیشه از حیثی دانستنی knowing that است. مهارت است از این رو که روش نقادانه را بکاربستن، نیازمند تمرین و تکرار بسیار است و روش را باید که بسیار بکار بست. به بیان دیگر روش نقد اندیشه از حیثی دیگر بلدی knowing how می خواهد
نکته چهارم آن که آن بخشی از تفکر نقدی که حیث معرفتی دارد دانشی است برآمده از چند علم شامل منطق، روش شناسی، فلسفه علم و معرفت شناسی .به دیگر سخن روش نقد اندیشه ها بدین معنا دانشی مصرف کننده است که از دستاوردهای این علوم استفاده می کند. روشی بودن، شمول داشتن، ساحتی دوگانه داشتن و مصرف کننده بودن چهار ویژگی مهمی است که شاید بتوان در پرتو آنها تفکر نقدی یا روش نقد اندیشه را بهتر دریافت. ویژگی چهارم یعنی مصرف کنندگی تفکر انتقادی بخوبی نسبت تفکر نقادانه با منطق عمومی را برملا می کند. تفکر نقادانه ای که همچون ابزار دفاعی در برابر عالمی پر از اطلاعات است که مردم سعی دارند ما را در آن عالم اقناع کنند.استدلال درست همان چیزی است که ما انسان ها را از حیوانات تمییز می دهد.بسیاری از حیوان ها می توانند بخوبی ببینند بخوبی بشنوند و بسیار قوی اند اما نمی توانند طرح اندازی کنند و نمی توانند بیاندیشند و نمی توانند به امید فهم بهتر به بحث بنشینند..
پایان پیام/