واژگان و جملات کاربردی سفر اربعین در اپلیکیشن «طریق» با لهجه عراقی

«زهرا کثیری» موسس و مدیر موسسه فرهنگی آموزشی دنیای عربی و نویسنده کتب مختلف در حوزه لهجه عراقی و فعال فرهنگی اربعین در گفت وگو با خبرنگار گروه بین الملل خبرگزاری شبستان، در مورد تالیف آثاری با محور زیارت اربعین بیان کرد: شکل‌گیری این آثار ذیل فعالیت‌های موسسه دنیای عربی آغاز شد؛ این موسسه به صورت خودجوش و بر اساس یک دغدغه شخصی، از سال ۱۳۹۸  شروع شده بود اما یکسال بعد به صورت رسمی  فعالیت را به صورت منسجم و در قالب تشکیل کلاس‌های آموزشی و تدریس لهجه عراقی استمرار بخشید.

وی افزود: همان‌طور که اشاره کردم این کلاس‌ها سر منشایی شد برای تألیف کتب مختلف در زمینه لهجه عراقی که تا به امروز در این زمینه سه جلد کتاب تالیف شده است که شامل کتاب «لغة الحب» آموزش جامع و کامل لهجه عراقی، کتاب «طریق الحب» که در مورد آموزش جملات کاربردی ویژه اربعین است و کتاب «حروف الحب» که ترجمه گلچینی از بهترین مداحی‌های چند ساله اخیر عراق هست که با رویکرد آموزشی ترجمه و تالیف شده و به آداب و رسوم عزا در کشور عراق پرداخته است؛ همه این آثار به قول اهل تدریس، راه نوینی را در آموزش لهجه عراقی گشودند و البته خیلی هم مورد اقتباس واقع شدند.

این مترجم زبان عربی تصریح کرد: ما در مجموعه دنیای عربی نزدیک به هفت سال هست که به طور تخصصی روی آموزش لهجه عراقی متمرکز شده‌ایم و آموزش‌ها در طول سال به صورت کلاس‌های آموزشی آنلاین، بسته‌های آموزشی آفلاین و برگزاری کارگاه‌های حوار و فیلم بوده و هر ساله با نزدیک شدن به ایام اربعین کارگاه‌های ویژه‌ای برای زوار اربعین به صورت کاملا رایگان برگزار می‌شود.

امسال برای تسهیل مکالمه زوار در طول ایام اربعین حسینی عرضه شد «اپلیکیشن طریق» بود؛ این اپلیکیشن بر اساس لهجه عراقی است

مؤلف کتب مختلف در حوزه لهجه عراقی و فعال فرهنگی اربعین گفت: آخرین محصولی، که امسال برای تسهیل مکالمه زوار در طول ایام اربعین حسینی عرضه شد «اپلیکیشن طریق» بود؛ این اپلیکیشن بر اساس لهجه عراقی است؛ البته ممکن است برای بسیاری این سوال ایجاد شود که یادگیری لهجه عراقی به چه دردی می‌خورد و اساسا مگر لهجه چه فرقی با عربی فصیح دارد؟ پاسخ من به این پرسش این است که عربی فصیح ریشه و پایه تمام لهجه‌هاست و لهجه، در اصل آن گویشی است که مردم کشورهای عربی با آن صحبت می کنند که در کشورهای مختلف نیز متفاوت است و این یعنی مردم عراق به لهجه عراقی، مردم سوریه و لبنان به لهجه شامی، مردم عربستان به لهجه سعودی و مردم حاشیه خلیج فارس به لهجه خلیجی صحبت می‌کنند.

کثیری افزود: بنابراین با توجه به مواردی که اشاره کردم برای اینکه ما بتوانیم با مردم یک کشور ارتباط بهتر و کامل‌تری را برقرار کنیم باید لهجه مردم آن کشور را یاد بگیریم چون ما با لهجه فصیح یا ادبیات قرآنی نمی‌توانیم با عموم مردم کوچه و بازار کشور میزبان با سطوح سواد و تحصیلات و سن مختلف ارتباط بگیریم و این تجربه ای است که خیلی از ما داشتیم.

این مترجم تصریح کرد: زمان اربعین چهار میلیون زائر ایرانی وارد عراق می‌شوند و با مردم آن کشور ارتباط مستقیم دارند و حتی روزها در منازل آنها مهمان هستند، پس لازم است و اهمیت دارد که تا حدودی زبان و فرهنگ آن‌ها را یاد بگیرند؛ ندانستن زبان و آشنایی نداشتن با رسوم فرهنگی و خانوادگی و مذهبی مردم عراق در این سال‌ها باعث مشکلات زیاد و گاهی نهادینه شدن بعضی کج‌رفتارها و پدید آمدن تصویر نامطلوب از زائر ایرانی در ذهن برخی از اهالی کشور عراق شده است که خودش داستان طولانی دارد و مبنای پژوهشی مفصلی در مجموعه دنیای عربی بوده است.

این مترجم و فعال اربعین تصریح کرد: با در نظر گرفتن همه این مسایل سال ۱۴۰۱ بود که با  توجه به سوالات زیادی که زائران همیشه در ایام اربعین از ما می پرسیدند و توضیح می دادند که در شرایط خاصی در عراق نیاز داشتند که برای مثال خواسته ای را بیان کنند ولی نمی‌توانستند و این مساله مشکلاتی را برایشان ایجاد کرده بود، ما به این فکر افتادیم که شاید لازم است محصول و ایده‌ای داشته باشیم برای زواری که آشنایی با عراقی ندارند و به دنبال آموزش مفصل هم نیستند.

کثیری گفت: در ابتدا تصمیم گرفتیم در شبکه‌های اجتماعی فراخوان بدهیم و بخواهیم که تمام افرادی که به زیارت اربعین رفته‌اند، اگر در موقعیتی قرار گرفتند و نیاز داشتند درخواستی را مطرح کنند اما نمیدانستند در آن موقعیت چطور صحبت کنند، آن جمله ها و موقعیت‌ها را برای ما بفرستند که تقریبا حدود سه ماه جمله‌های زیادی برای ما ارسال شد و بالغ بر ۵ هزار جمله دریافت کردیم و یک تیم دوازده نفر تشکیل دادیم، جمله‌ها را گلچین کردیم و در دوازده موضوع دسته بندی کردیم؛ این جمله‌ها توسط گروه، ترجمه شد و سپس توسط کارشناسان عراقی ما ترجمه‌ها اصلاح و اعراب گذاری شدند؛ سپس جمله‌ها، توسط دوستان عراقی هم خوانده شد و به صورت کیو.آر.کد « QR Code»در کتاب قرار گرفت و به این شکل محتوای کتاب طریق الحب تهیه شد.

محتوای کتاب طریق الحب اینگونه تهیه شد که تیم دوازده نفر تشکیل دادیم، جمله‌ها را گلچین کردیم و در دوازده موضوع دسته بندی کردیم؛ این جمله‌ها توسط گروه، ترجمه شد و سپس توسط کارشناسان عراقی ما ترجمه‌ها اصلاح و اعراب گذاری شدند؛ سپس جمله‌ها، توسط دوستان عراقی هم خوانده شد و به صورت کیو.آر.کد « QR Code»در کتاب قرار گرفت.

وی ادامه داد: اولین دستینه یا همان هندبوک ویژه سفر به عراق، که ما اسم آن را  کتاب‌هَمراه گذاشتیم، راهی بازار شد. کتاب طریق الحب، کتاب آشنایی با جمله‌های پرکاربرد اربعین در دوازده موضوع اربعینی است از مرز تا تا حرم؛ بنابراین به این شکل کتاب طریق الحب در سال ۱۴۰۱ چاپ شد که با استقبال بسیار خوبی مواجه شد و الان در کمتر از سه سال به چاپ نهم رسیده است و هر سال نزدیک اربعین کارگاه‌های رایگان اربعین بر اساس این کتاب تشکیل می‌شود که امسال توفیق حضور ۴۰۰ هزار نفر را در این نذر بزرگ را داشتیم.

این مترجم در مورد اهمیت تهیه اپلیکیشین کتاب طریق الحب و نحوه شکل‌گیری آن افزود: در همان سال اول انتشار کتاب، بدون این‌که ما این موضوع را مدنظر داشته باشیم، اتفاق جالبی افتاد و ما متوجه شدیم خیلی از دوستان عراقی هم به‌راحتی از کتاب طریق الحب برای بیان جمله‌های مورد نظرشان با زوار ایرانی استفاده می کنند، حتی همان سال اول، عکس‌های زیادی برای ما ارسال شد که کتاب طریق الحب در دست دوستان عراقی بود و آنها برای ارتباط با زوار ایرانی از این کتاب استفاده می‌کنند.

کثیری تصریح کرد: در طول این چند سال دوستان زیادی از این کتاب به عنوان مترجم استفاده کردند و با اینکه ما کتاب را در قطع کوچک با کاغذ سبک و لبه‌های گرد شده چاپ کرده بودیم تا حمل آن برای زائر آسان باشد و برای یک واژه یاب (نمایه کلمات) طراحی کردیم، اما باز هم این بازخورد را از مخاطبین داشتیم که در کل تلاش زوار این است که کوله اربعین حدالامکان سبک باشد و ضروری‌ترین وسایل را با خودشان ببرند واگر این امکان ایجاد می شد که کتاب طریق الحب یک اپلیکیشن بود و آنها میتوانستند کتاب را در گوشی همراه داشته باشند و به راحتی در اپلیکیشن سرچ کنند و صوت جملات را بشنوند مطلوب‌تر بود؛ همچنین دوستان عراقی هم بتوانند به راحتی آن را دانلود و از آن استفاده کنند، این شد که ایده تولید اپلیکیشن برای ما جدی‌تر شد.

این مترجم زبان عربی گفت: در مرحله اول می‌خواستیم فقط کتاب طریق الحب را به یک اپلیکیشن ساده تبدیل کنیم که قابلیت سرچ در جمله‌ها و پخش صوت رو داشته باشد اما این ایده، طی قریب دو سال رشد کرد و به شکل محصولی جدی‌تر و کامل‌تری متولد شد؛واقعیت این است که برای تولید اپلیکیشن نیاز به مشورت‌های زیادی بود و چون در این زمینه تجربه‌ای نداشتیم بیش از یک سال به مشورت با گروه‌های مختلف و بررسی دوتا سه اپلیکیشن جدی‌تر مرتبط با لهجه عراقی یا کلا آموزش عربی پرداختیم و در این بین به تدریج یک تیم حرفه‌ای شکل گرفت،طبیعتا پروپوزال‌های زیادی تنظیم و پیشنهاد و بررسی شد تا به نقطه درست آغاز رسیدیم.

کثیری تصریح کرد: با توجه به این شرایط بود که کار کلید خورد و البته محتوا که قبلا در قالب کتاب طریق الحب، تولید شده بود، در مرحله تولید اپلیکیشن جمع شش- هفت نفره‌ای از تیم برنامه نویسی تا گرافیست‌ها و مشاوران محتوایی و فنی تشکیل شد که به مدت ۱۰ ماه روی طراحی و تولید اپلیکیشن تمرکز کردند؛ در ابتدا تصمیم داشتیم فقط کتاب طریق الحب را به اپلیکیشن تبدیل کنیم اما در همین مشورت‌ها به نتیجه رسیدیم که یک لغت‌نامه هم در کنار دو هزار جمله کاربردی داشته باشیم یک لغت‌نامه تخصصی پنج هزار واژه‌ای و  در مرحله بعد تصمیم بر این شد که این اپلیکیشن با توجه به توسعه هوش مصنوعی، مجهز به یک مترجم مبتنی بر هوش مصنوعی هم باشد که جملات را به لهجه عراقی ترجمه کند که این کار تا به امروز انجام نشده بود و چیزی بیش از یک مترجم بود، مترجمی که طبق یک الگوی زبانی و بر اساس اطلاعات درست و محتوای لهجه عراقی کار کند چون آنچه در حال حاضر در هوش‌های مصنوعی دیده می‌شود عموما فصحه یا مخلوطی از لهجات مختلف است یا ترجمه توسط گوگل‌ترنسلیت که واقعا پر از اشتباهات عجیب و غریب است.

این نرم‌افزار در مردادماه امسال عمومی شد و شامل بیش از دو هزار جمله کاربردی در دوازده موضوع زیارت اربعین بوده و دارای واژه‌نامه تخصصی با بیش از پنج هزار واژه لهجه عراقی همراه با بسته‌های متنوع آموزشی به صورت رایگان است که این بسته ها شامل آموزش تک کلمات، اصطلاحات و  جمله های کاربردی لهجه عراقی است.

وی در مورد امکانات اپلیکیشن طریق الحب گفت: این نرم‌افزار در مردادماه امسال عمومی شد و شامل بیش از دو هزار جمله کاربردی در دوازده موضوع زیارت اربعین بوده و دارای واژه‌نامه تخصصی با بیش از پنج هزار واژه لهجه عراقی همراه با بسته‌های متنوع آموزشی به صورت رایگان است که این بسته ها شامل آموزش تک کلمات، اصطلاحات و  جمله های کاربردی لهجه عراقی است، همچنین بسته های فرهنگی آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ مردم عراق که در دو تا سه سال اخیر در مجموعه دنیای عربی تولید شده و به صورت بسته های آموزشی در اپلیکیشن قرار داده شده است.

این مترجم زبان عربی افزود: تمام جمله‌ها و واژه‌ها دارای صوت فارسی و عربی است؛ همچنین در اپلیکیشن، قابلیت جستجو در تمام جمله‌ها و واژه‌ها وجود دارد و نزدیک‌ترین جمله و واژه را به کاربر پیشنهاد می‌دهد حتی اگر کاربر اشتباه یا ناقص تایپ کرده باشد؛  اماقسمت مهم اپلیکیشن که البته الان نسخه آزمایشی در حال توسعه آن منتشر شده بخش مترجم اپلیکیشن هست. این مترجم، مبتنی بر هوش مصنوعی است و جمله‌ها را به لهجه عراقی ترجمه کرده و بر پایه یک الگوی زبانی ویژه لهجه عراقی طرح ریزی و ارتقا می‌دهد.

 وی گفت: اپلیکیشن طریق ؛ یک اپلیکیشن دو زبانه است و خواهران و برادران عرب‌زبان هم می توانند به راحتی از این اپلیکیشن استفاده کنند، البته این بخش هم در حال تکمیل و توسعه است؛ کاربران می توانند جمله‌های مورد علاقه خود را ارایه دهند و اگر جمله‌ای یا واژه‌ای در اپلیکیشن نبود در بخش پیشنهادات، جمله را پیشنهاد بدهند که انشاالله جمله‌ها ترجمه می شود و در اپلیکیشن قرار می گیرد.

اپلیکیشن طریق ؛ یک اپلیکیشن دو زبانه است و خواهران و برادران عرب‌زبان هم می توانند به راحتی از این اپلیکیشن استفاده کنند

این مترجم زبان عربی تصریح کرد: اپلیکیشن طریق یک اپلیکیشن تحت وب است؛ وب اپلیکیشن ها یا همان  pwa ها، نسل جدید اپلیکیشن‌ها هستند که قابلیت اجرا روی تمامی سیستم عامل‌ها را دارند و ضمنا دردسرهای بروزرسانی و آپدیت هم ندارد و خودبخود بروز می‌شوند؛ بنابراین علاقه‌مندان و زوار می توانند با تایپ کلیدواژه «اپلیکیشن طریق» در اینترنت آن را پیدا کنند و از طریق لینک مستقیم که در سایت دنیای عربی donyayearabi.ir در دسترس است  آن را روی گوشی یا لپ تاپ نصب کنند؛ البته تا این لحظه اپلیکیشن روی اپ استورها نرفته ولی طی چند روز آینده از طریق کافه بازار قابل دانلود خواهد بود.

وی در مورد برنامه‌های پیش رو برای تکمیل و توسعه اپلیکیشن طریق گفت: البته ما هنوز اول راه هستیم. ایده‌های زیادی داشتیم و داریم که فرصت ارائه برای اربعین امسال و در نسخه فعلی پیدا نکرد. مثل موتور تصحیح لهجه و خوانش عبارات و کلمات که گویش مخاطب را تقویت می‌کند؛ بازی واژه‌ها برای تقویت حافظه واژگانی مخاطب؛ بسته‌های رایگان مثل بسته‌های فرهنگی ویژه زائران خانم، بسته ویژه خدام و موکب داران و... . ضمن اینکه حتما به مرور واژه‌های واژه‌نامه و جمله‌های بخش جملات کاربردی اربعین تکمیل خواهد شد و توسعه پیدا خواهد کرد اما در کل باید بگویم انتشار اپلیکیشن، شروع یک ماراتن ادامه دار است و از این لحاظ با سایر محصولات مثل کتاب یا بسته متفاوت است.

اپلیکیشن طریق یک اپلیکیشن تحت وب است؛ وب اپلیکیشن ها یا همان pwaها، نسل جدید اپلیکیشن‌ها هستند که قابلیت اجرا روی تمامی سیستم عامل‌ها را دارند و ضمنا دردسرهای بروزرسانی و آپدیت هم ندارد و خودبخود بروز می‌شوند؛ بنابراین علاقه‌مندان و زوار می توانند با تایپ کلیدواژه «اپلیکیشن طریق» در اینترنت آن را پیدا کنند و از طریق لینک مستقیم که در سایت دنیای عربی donyayearabi.ir در دسترس است  آن را روی گوشی یا لپ تاپ نصب کنند؛ البته تا این لحظه اپلیکیشن روی اپ استورها نرفته ولی طی چند روز آینده از طریق کافه بازار قابل دانلود خواهد بود.

این مترجم زبان عربی افزود: اپلیکیشن طریق همچنان در مسیر ارتقاء و بهتر شدن مخصوصا در بخش مترجم و ترجمه بر مبنای هوش مصنوعی است و سعی ما این است که به نسخه‌ای برسیم که کاملا درست جمله‌ها را «به لهجه عراقی» هم به صورت متنی و هم به شکل صوتی به هر دو زبان فارسی و عربی ترجمه کند؛ البته این مترجم، تفاوت‌اش با هوش مصنوعی‌هایی که به صورت عمومی وجود دارد این است که این مترجم بر اساس یک الگوی زبانی ساخته شده یعنی اطلاعات و متن‌های زیادی از لهجه عراقی که به این موتور جستجوگر هوش مصنوعی داده شده تهیه شده تا بتواند بر مبنای آنها جواب صحیح‌تری بدهد و خودش را کامل‌تر کند که قطعا این بخش در آینده توسعه فراوانی پیدا خواهد کرد، مترجم هایی  که بعضا در بازار یا به شکل عمومی در دسترس هست فارسی را به عربی فصیح ترجمه میکنند و این نیاز ما برای صحبت با مردم عراق برآورده نمی کند.