حجتالاسلام «سید محمدحسن جواهری» در گفتوگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، با بیان اینکه اربعین را میتوان از جهات مختلفی مورد بررسی و مطالعه قرار داد، اظهار کرد: اگر بخواهیم اربعین را در فرآیند ظهور ببینم باید اندکی دیدمان را وسعت دهیم؛ از مطالعه و جمعبندی احادیث میتوان این استنباط را داشت که در فرآیند ظهور سه اتفاق میافتد؛ نخست انقطاع عمومی وفراگیر در سطح دنیا که ممکن است شامل وقایع ترسناک و زیانباری مثل کرونا باشد که مردم از همه قدرتهای بشری برای رسیدن به آرامش و آسایش ناامید می شوند؛ در واقع بشر پیش از ظهور میفهمد که برای کامروا شدن باید سراغ معنویت و خدا برود و در نهایت نگاهها به سمت آن مصلح و موعود جهانی جلب میشود که این مولفه تقریبا در همه ادیان وجود دارد؛ بنابراین شاهد یک انقطاع عمومی و فراگیر هستیم که در سطح دنیا اتفاق میافتد.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: مثال بارز برای به تصویر کشیدن شرایط آن دوران، وضعیتی است که اکنون مردم غزه به آن دچار شدهاند؛ مردم دنیا از ظلم به ستوه آمده و دیدند که ساکنان این خطه از جهان چه زجری را متحمل میشوند و با سکوت یا همراهی قدرتهای جهان با ظالمان روبهرو شدهاند. مردم از همه قدرتهای جهانی ناامید شدهاند چراکه میدانند آنها هیچ کاری انجام نمیدهند و صرفا شعار حقوق بشر را سَر میدهند؛ این امر نمونهای از انقطاع عمومی است.
وی ادامه داد: دومین اتفاقی که میافتد ایجاد یک الگوواره و دورنما از حکومت عدل امام زمان (عج) در یک گوشه از جهان است که امیدواریم ایران ما باشد؛ چه بسا از برخی روایات بتوان این استنباط را داشت که مردم جهان آن گروهی که آرمانهایی شبیه این مصلح جهانی دارند را پیش از ظهور ببینند؛ برای مثال گروهی که ظلمستیز هستند و تقسیم ثروت عادلانه دارند؛ تجاوزکار نیستند و از فضایل اخلاقی و حقوقی و سیاسی دفاع و در مسیر آن تلاش میکنند، هرچند فاصله آنها با تحقق کامل بسیار باشد. چنین جامعهای حتی در سطح کوچک در واقع نمونهای از جامعه آرمانی زمان ظهور را معرفی میکند و زمانی که مردم زمان ظهور این مطلب را الگوی کوچکی برای شعارهای امام زمان (عج) مییابند، حرکت عمومی برای حمایت خود و دولتهایشان از جریان ظهور تسریع مییابد.
عضو هیات علمی سابق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: نکته سوم اتفاقی است که پیش از ظهور امام زمان (عج) نسبت به شناخت سیدالشهدا (ع) رخ میدهد و این امر در قالب نهضت جهانی عاشورا متبلور میشود؛ راهپیمایی اربعین در همین راستا قابل مطالعه است. بزرگترین تجمع دینی جهان در راهپیمایی اربعین رخ میدهد و این نشاندهنده تمدن بزرگ اسلامی به دنیای غرب است؛ وقتی حضرت حجت (عج) ظهور میکند در شعارهایش خود را با نام امام حسین (ع) معرفی و میفرماید: «ألا یا أهل العالم إن جدّی الحسین قتلوه عطشان» (آگاه باشید ای اهل عالم که جدمن حسین را تشنه کام کشتند) / «ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین علیه السّلام سحقوه عدوانا» (آگاه باشید ای جهانیان که جد من حسین را ازروی کینه توزی پایمال کردند) و ...
حجتالاسلام جواهری گفت: این نداها نشان میدهد که مردم نهضت عاشورا و سیدالشهدا(ع) را میشناسند اما نَه لزوماً به عنوان امام یک مذهب شیعی بلکه به عنوان یک انسان فداکار و سیاستمدار و حاکم فداکاری که برای نجات جامعهاش حاضر شد بزرگترین ایثارها را انجام دهد. این بدان معناست که مردم جهان سیدالشهدا (ع) را به عنوان یک انسان و بشر با آرمانها و ایدههای برتر میشناسند و متوجه میشوند که این مدعی اصلاح جامعه بلکه عالم که اکنون بعد از قرنها به میدان آمده است پیرو همین آرمان هاست و در نتیجه حرکت عمومی به سمت حمایت از آن امام همام شکل گستردهای مییابد.
عضو هیات علمی سابق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: از این منظر برگردیم به جریان اربعین که بزرگترین کلاس انسانسازی و تمدن بوده و فرهنگ و باورهای یک جامعه برتر را معرفی میکند؛ اساسا فکر اربعینی یعنی ایثار و تحمل و صبر و همدلی و گذشت؛ وقتی انسان شخص دیگری را از ملیت جز ملیت خود به عنوان برادر بپذیرد این یعنی فرهنگ برتر و آزادگی که مطلوب همه مردم جهان است و رویکردی است که در اربعین حسینی شاهد آن هستیم؛ این رویکرد تمدن ساز است، اربعین حسینی می تواند فرهنگ مترقی اهل بیت(ع) را نهادینه کرده و به تدریج به یک تمدن جهانی تبدیل کند؛ رفتارها و باورهایی که در جریان این پیاده روی عظیم شاهد آن هستیم به تدریج بسامد و نهادینه می شوند.
وی در مورد برخی مباحث و شبهاتی که در مورد اربعین مطرح می شود از جمله اینکه چرا فقط امام حسین (ع) اربعین دارد و پیامبر (ص) و امام علی (ع) اربعین ندارند، اظهار کرد: این مساله به واقعه عاشورا بر می گردد؛ ما رویدادهایی مثل غدیر، عید فطر، عید اضحی، و جز اینها را داریم که در عین اهمیت اما ظرفیت ایجاد حرکت را ندارند ولی عاشورا حادثه ای است که یک بسته فکری فرهنگی دارد و تابلوی بزرگی است که تعقل و احساس در بالاترین مرتبه در آن جمع شده است به گونهای که هرکسی با هر سلیقه و فکری به این تابلو نگاه کند مجذوب آن میشود و گوشهای از این تابلو او را جذب میکند.
حجتالاسلام جواهری ادامه داد: در جریان عاشورا نمونه های مختلفی را مشاهده می کنیم که زن و مرد، پیر و جوان را به خود جذب می کند؛ در زیارت اربعین می خوانیم: «السَّلَامُ عَلَی أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ» یعنی گفته شده قتیلالعبرات نَه قتیل الدمعات؛ دمعات یعنی اشکهای حاصل از احساس اما عبرات جمع عبرة اشکی است که عبور دهنده و حرکت دهنده است و می تواند سازندگی داشته باشد؛ حال اگر این اشک در سطح وسیع و در مقیاس بزرگ شکل گیرد، می تواند جامعه ای را به حرکت وا دارد؛ بنابراین «قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ» یعنی اشکی که به سوی رشد و تعالی حرکت می دهد؛ در نتیجه اربعین حسینی این ظرفیت را دارد که حزن و سوگواری در شهادت سیدالشهدا(ع) را تبدیل به یک حرکت کند.
عضو هیات علمی سابق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: همچنین آنجایی که در مورد شهادت سیدالشهدا(ع) آمده است: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَةً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»؛ این عبارت تکوینی است یعنی در نهاد مومنان خدا قرار داده شده و این نشانه ایمان است که او را حی و زنده نگاه می دارد؛ اما سوال این است که چرا خداوند این لطف را در حق سیدالشهدا (ع) انجام داده و برای شهادت امیرالمومنین(ع) چنین نکرد؟ پاسخ آن است که چون شهادت امام حسین (ع) به گونهای رخ داد که مشتمل بر بسته فکری و فرهنگی گردید؛ آنچنان که از قِبَل آن توجه و سوختن در شهادت او رشددهنده است؛ اگر امام صادق (ع) نیز چنین شهادتی داشت اینگونه میشد؛ بنابراین شخص مطرح نیست بلکه شکل رخداد است که موجب چنین تعاملها، تأثیرها و نگرشهایی شده است.
این قرآنپژوه ادامه داد: اربعین حسینی جنبههای دیگری نیز دارد از جمله اینکه ذیل پرچم شیعی این جمعیت گرد هم می آیند و این اقتدار است که بزرگترین جمعیت مذهبی جهان گرد هم جمع می شوند و اصلا همین اقتدار است که دشمن را میترساند، و از مواجهه با جامعه شیعی منصرفشان میکند. از سوی دیگر اربعین حسینی کارکردهای اخلاقی دارد و درس انسانیت را به مردم می آموزد. البته از یک نکته مهم نباید غافل بود و آن این که دشمن از این همه ظرفیت غافل نیست و ممکن است در طولانیمدت در مقام تخریب بر آید دسیسه کرده، این حرکت عظیم را به سمت جنبه گردشگری و تفریحی سوق دهد؛ ما باید تلاش کنیم که حرکت عظیم اربعین از کارکردهای اصلی خود خارج و منحرف نشود.
نظر شما