خبرگزاری شبستان- مازندران؛ در زمان جنگ ۱۲ روزه یا همان حمله ناجوانمردانه آمریکا و اسرائیل به جمهوری اسلامی ایران، تصور استکبار این بود مردم با نظام مسئله دارند و با دشمن همراهی میکنند در حالی که برعکس شد و اتحاد و همدلی بینظیری در بین مردم و گروههای مختلف به وجود آمد. معتقدیم که اگر در شرایط عادی میلیاردها هزینه میکردیم تا این وحدت را به وجود بیاوریم، چنین نتیجهای نداشت، با حمله دشمن به کشورمان، سرمایه اجتماعی نظام چندین برابر شد و مردم زیر بمباران در عید غدیر و نماز جمعه زمان جنگ به بهترین شیوه ممکن اتحاد ملت امام حسین علیه السلام را تصویر کردند.
و این همبستگی، اتحاد و همدلی، دشمن را به عقب راند و بیشتر از موشکهایی که به اسرائیل زدیم، وحدت و همدلی مردم ما دشمن را با مشکل و چالش جدی مواجه کرد. اکنون نیز برای حفظ و تقویت این سرمایه اجتماعی باید چه رویکردی را در پیش بگیریم مهم است در گفتگوی تفصیلی با حجت الاسلام والمسلمین سیدمعصوم حسینی، رئیس دانشکده علوم قرآنی آمل نکات قابل تاملی برای افزایش و تقویت سرمایه اجتماعی مطرح شده که در ادامه می خوانیم:
*ملت امام حسین(ع) اهل رشد و ترقی هستند
- لطفاً با توجه به تقارن محرم امسال با ایام تشییع شهدای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، نظرتان را در خصوص تفاوتهای فرم و محتوای عزاداریهای محرم امسال در ایران اسلامی با سایر کشورها و نمایش عینی پیروزی خون بر قدرت و سلاح و استکبار بفرمایید.
در مواجهه با حوادث و وقایع تاریخی، بهویژه واقعه عاشورا، باید فراتر از زمان و مکان به آن نگریست. جمله معروف "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا" به ما میآموزد که هر روز میتواند عاشورا باشد و هر سرزمینی کربلا. این یعنی نباید خود را محدود به کربلا و عاشورای سال ۶۱ هجری قمری کنیم و تنها از آن زمان و مکان نقل قول کنیم، بلکه باید الگوها و نمونههایی برای عصر حاضر خودمان نیز داشته باشیم.
با این دیدگاه، میتوانیم انسانها را به سه دسته تقسیم کنیم؛ "اهل رشد و ترقی" که این گروه به سمت جلو حرکت میکنند و در حال پیشرفت هستند، "راکد و درجا زننده" که این افراد در جای خود باقی میمانند و نه پیشرفت میکنند و نه پسرفت، "منحط و در حال سقوط" که این گروه به سمت عقب حرکت میکنند و در حال انحطاط هستند، این سه گروه را هم در واقعه کربلا و هم در جامعه امروزی میتوان مشاهده کرد.
در کربلا اهل رشدها حضور داشتند که نمونه بارز آن حر بن یزید ریاحی است که از لشکر یزید جدا شد و به سپاه امام حسین (ع) پیوست. او با درک حقیقت، راه رشد را انتخاب کرد و نامش تا ابد جاودانه شد.
راکدها نیز افرادی مانند عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر بودند که نه به سپاه امام حسین (ع) پیوستند و نه در کنار یزید قرار گرفتند.
منحطها نیز کسانی مانند عمر بن سعد، ابن زیاد، شمر و خولی بودند که در مقابل حق ایستادند و راه انحطاط را در پیش گرفتند.
در جامعه امروز ایران نیزخوشبختانه افراد زیادی در جامعه ما اهل رشد و ترقی هستند، نمونههای بارز آن، شهدای عزیز ما همچون سردار قاسم سلیمانی، شهید صیاد شیرازی، دانشمندان هستهای و بسیاری دیگر از بزرگان و دانشمندان هستند که جان خود را فدای ولایت و ارزشهای اسلامی کردند. حضور این دانشمندان در حوزههای مختلف، بهویژه انرژی هستهای، مایه ترس و واهمه دشمن است. این عزیزان با آگاهی از خطرات مسیر، به عشق امام و مولایشان، هر لحظه آماده شهادت بودند.
عدهای نیز مانند "پسته بیمغز و انسانهای توخالی" راکد هستند و نه به این سو میروند و نه به آن سو. اگرچه تعدادشان کم است، اما خطرشان بسیار زیاد است.
این گروه شامل کسانی میشود که مزدور آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند و مانند شمر، خولی و یزید زمانه در برابر دشمن زانو زدهاند. این افراد حتی به هموطنان خود نیز خیانت میکنند و با فعالیت در شبکههای خارجی مانند "من و تو"، "اینترنشنال"، "بیبیسی" و ... به نشر اکاذیب و تفرقهافکنی میپردازند. تعداد این افراد اندک است، اما راه انحطاط را در پیش گرفته و مایه نفرت مردم شدهاند.
*اهداف و فلسفه قیام حسینی در بستر تاریخ معاصر
- لطفاً اهداف، فلسفه، رهاوردهای قیام حسینی، اهمیت استمرار شعارهای این قیام اعم از «هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة» در عدم سازش و پذیرش دست کشیدن از دانش هستهای، «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» (مقایسه تطبیقی رفتار مردم و رشادت و حماسهآفرینی نیروهای آفندی و پدافندی)، «ما رأیتُ الّا جمیلاً» (مقایسه تطبیقی رفتار خانواده معظم شهدا، آسیب دیدگان حملات و جنایات، مردم تحت جنایت و حمله و بمباران و ...) و... در طول تاریخ به ویژه در دوران دفاع ۱۲ روزه ملت ایران مقابل اسرائیل را بفرمایید.
قیام امام حسین (ع) در سال ۶۱ هجری، نه تنها یک واقعه تاریخی، بلکه مکتبی است که باید تا ابد زنده بماند و در هر زمان و مکانی الگو قرار گیرد. این قیام دارای اهداف و فلسفههای عمیقی است که رهاوردهای آن در طول تاریخ و به ویژه در دوران معاصر ایران اسلامی، نمود بارزی یافته است.
امام حسین (ع) در هشتم ذیالحجه از مکه خارج شدند و در طول مسیر ۳۲ منزل تا کربلا سخنرانیهای متعددی ایراد فرمودند. از مجموع فرمایشات ایشان، میتوان به وضوح دریافت که هدف اصلی قیام، تغییر و تحول در جامعه و اصلاح امت جدشان بوده است. ایشان برای پست، مقام، ریاست یا جاهطلبی قیام نکردند. امام (ع) فرمودند: "مردم! سنت پیامبر در حال از بین رفتن است و بدعتهایی در دین گذاشته شده است. از من اطاعت کنید تا شما را به راه رشد و هدایت راهنمایی کنم. "
این فرمایشات نشان میدهد که امام حسین (ع) به دنبال تحول اعتقادی در جامعه بودند. قرآن کریم نیز میفرماید: "خداوند آنچه را در قومی است تغییر نمیدهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند. " هر تغییری در جامعه باید از تغییر افراد آغاز شود.
نمونه بارز تحول اعتقادی، ساحران فرعون بودند که پس از دیدن معجزه حضرت موسی (ع)، تغییر کردند و در مقابل فرعون ایستادند. در عصر حاضر نیز میتوان به نمونههایی اشاره کرد؛ برای مثال، روژه گارودی، فیلسوف فرانسوی که به عشق امیرالمومنین (ع) مسلمان شد، نشان میدهد که چگونه تغییر عقاید میتواند مسیر زندگی انسان را دگرگون کند.
*اهمیت استمرار شعارها
«هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة» (ذلت از ما دور است) : این شعار درسی بزرگ در عدم سازش و زیر بار ظلم نرفتن است. در ایران اسلامی، این شعار به معنای واقعی کلمه محقق شده است؛ نمونه بارز آن، ایستادگی ملت ایران در برابر فشارهای بینالمللی برای دست کشیدن از دانش هستهای است. مردم ایران با سر دادن این شعار، نشان دادهاند که هرگز زیر بار ذلت نخواهند رفت و از حقوق خود کوتاه نمیآیند.
«کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» (هر روز عاشوراست و هر سرزمینی کربلاست) : این شعار به این معناست که نبرد حق و باطل همواره در جریان است. در دوران دفاع ۱۲ روزه ملت ایران مقابل اسرائیل، این شعار به وضوح تجلی یافت. مردم غیور ایران با وجود تهدیدات دشمن و خطر بمباران، به ندای رهبر خود لبیک گفتند و در خیابانها به صحنه آمدند. این حضور بینظیر، کربلا و عاشورای دیگری را در ایران رقم زد و به دشمن نشان داد که این ملت، ملت امام حسین (ع) است و هرگز ولی فقیه خود را تنها نخواهد گذاشت. رشادت و حماسهآفرینی نیروهای آفندی و پدافندی در این دوران، مصداق بارز این شعار بود که چگونه در هر لحظه و هر مکان، آماده دفاع از آرمانهای خود هستند.
«ما رأیتُ الّا جمیلاً» (من جز زیبایی ندیدم) : این جمله حضرت زینب (س) اوج تسلیم و رضایت در برابر مشیت الهی است. در دوران دفاع ۱۲ روزه، خانواده معظم شهدا، آسیبدیدگان حملات و جنایات، و مردم تحت بمباران و حمله، با وجود رنج و سختی، صبر و استقامت بینظیری از خود نشان دادند. این رفتار، گواه این حقیقت است که در نگاه اهل ایمان، حتی در اوج سختیها نیز زیباییهایی نهفته است. آنان با توکل بر خدا و اعتقاد راسخ به راه حق، مصائب را تحمل کردند و با رضایت از آنچه خداوند برایشان مقدر کرده بود، درس بزرگی به جهانیان دادند.
*رهاوردهای قیام حسینی در دوران معاصر
قیام امام حسین (ع) باورها را در جامعه تغییر داده است. امروز شاهدیم که بیش از ۲۰ میلیون جمعیت از اقشار، ادیان و گروههای مختلف، به عشق امام حسین (ع) در مراسم اربعین شرکت میکنند. این حضور عظیم، نشاندهنده تغییر باورها و دلبستگی عمیق به اهل بیت (علیهم السلام) است.
همین تغییر باورها و اعتقادات صحیح است که منشأ ظهور شخصیتهایی همچون سردار سلیمانی، سردار سلامی، سردار باقری، سردار حاجیزاده و بسیاری دیگر از شهدای بزرگ ما شده است. این عزیزان با اعتقاد راسخ به راه حق، وارد میدان شدند و جان خود را فدا کردند. در مقابل، باورهای غلط و انحرافی نیز میتواند منجر به ظهور شخصیتهایی مانند مسیح علینژاد و رضا پهلوی شود که در مسیر دشمن گام برمیدارند.
دشمن هنوز ملت ایران را نشناخته است. دشمن نمیفهمد که این ملت، ملت امام حسین (ع) است و ملت شهید و شهادت است. تا زمانی که مقام معظم رهبری ناخدای این کشتی است، هیچ قدرتی نمیتواند بر این ملت پیروز شود و به حول و قوه الهی، این کشتی به ساحل نجات خواهد رسید.
*حفظ سرمایه اجتماعی جنگ ۱۲ روزه زیر بیرق حسینی
- لطفاً بفرمایید چگونه میتوانیم سرمایه اجتماعی به دست آمده در جنگ ۱۲ روزه نظیر جلوههای همدلی، ایثار و گذشت و ... را زیر بیرق حسینی حفظ نماییم.
برای حفظ سرمایه اجتماعی عظیمی که در جنگ ۱۲ روزه، از جمله جلوههای بینظیر همدلی، ایثار و گذشت، تحت بیرق حسینی به دست آمد، باید از درسهای کربلا و مفهوم "سرمایه" به خوبی بهره ببریم. انسانها دارای سه نوع سرمایه هستند که در کربلا و در جامعه امروز ما قابل مشاهده است:
سرمایه جسمی: تمامی انسانها از این سرمایه برخوردارند، هرچند از نظر ظاهری متفاوت باشند. این سرمایه صرفاً جنبههای ظاهری ما را تشکیل میدهد.
سرمایه غریزی: غرایزی مانند خوردن، آشامیدن، زندگی کردن و ازدواج در میان انسانها مشترک است. در این دو سرمایه، انسانها تفاوتی با حیوانات ندارند.
سرمایه عقل، وجدان و فطرت: این سومین سرمایهای است که خداوند به انسانها بخشیده و خاص انسان است. این سرمایه است که انسان را از سایر موجودات متمایز میکند و باید از آن برای حرکت در مسیر حق استفاده کرد.
در واقعه کربلا، ۷۲ نفر با هدایت عقل خود در رکاب امام حسین (ع) قرار گرفتند، در حالی که پیروان شهوت و هوای نفس در لشکر یزید بودند. نکته مهم این است که پس از کربلا، دهها هزار نفر از توابین و قیامکنندگان علیه یزید، به شهادت رسیدند، اما نام و نشانی از آنها باقی نمانده است، در حالی که هر ساله از ۷۲ شهید کربلا به نیکی یاد میشود. این نشان میدهد که درک زمان، مکان و موقعیت و یاری امام زمان خود در لحظه مناسب، حیاتی است.
برای حفظ سرمایه اجتماعی به دست آمده، باید به نکات زیر توجه کنیم:
بصیرت و تبعیت از ولایت فقیه: همانطور که در کربلا، ۷۲ نفر با بصیرت و یاری امام حسین (ع) به جاودانگی رسیدند، امروز نیز باید گوش به فرمان ولی فقیه باشیم. مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت بصیرت و جهاد تبیین تأکید کردهاند. ما باید هم در باورها، هم در اعتقادات و هم در اندیشههای مردم کار کنیم و آنها را با دین و اهداف واقعی کربلا و عاشورا آشنا سازیم.
نهادینه کردن تحول اعتقادی: امام حسین (ع) به دنبال تحول اعتقادی در جامعه بودند. این تحول باید در درون ما آغاز شود. همانطور که انقلاب درونی در افراد ایجاد میشود (مانند ساحران فرعون که در برابر فرعون ایستادند)، میتوان جامعه را نیز متحول ساخت. تغییر و تحولات درونی افراد، به تغییرات بزرگ اجتماعی منجر میشود و این امر باعث ظهور شخصیتهایی همچون سردار سلیمانی و دیگر شهدای عزیز میشود که با باورهای صحیح خود، به ایثار و جانفشانی پرداختند.
عبرت گرفتن از تاریخ: باید از کربلای دیروز درس بگیریم و عبرت بیاموزیم. اینکه چرا جامعهای که تنها ۵۰ سال از رحلت پیامبر (ص) گذشته بود، کربلا را آفرید، باید مورد توجه قرار گیرد. آن روز، برخی با تفکر غلط بهشتطلبی، مقابل امام حسین (ع) ایستادند. امروز نیز باید مراقب "شیعه انگلیسی" و فرقههای مختلفی باشیم که در لباس دین، به دین خدشه وارد میکنند.
تغییر و تحول مداوم: همانطور که در دعای تحویل سال میخوانیم "حال ما را به بهترین حال تغییر ده"، باید به دنبال تغییر و تحول دائمی در خود و جامعه باشیم. کربلا نماد رشد، رکود و انحطاط است و ما باید همواره راه رشد را انتخاب کنیم و از رکود و انحطاط دوری کنیم.
حفظ روحیه شهادتطلبی و مقاومت: "هیهات منا الذله" شعاری است که در جنگ ۱۲ روزه در خیابانهای ایران طنینانداز شد. این روحیه عدم سازش و پذیرش دست کشیدن از دستاوردهای ملی، بهویژه دانش هستهای، باید حفظ شود. مردم ولایی و غیور ایران با حضور در صحنههای مختلف، نشان دادند که "ما اهل کوفه نیستیم، علی تنها بماند"، با این رویکرد، میتوانیم سرمایه اجتماعی به دست آمده در جنگ ۱۲ روزه را زیر بیرق حسینی حفظ کرده و این همدلی و ایثار را به نسل های آینده منتقل کنیم.
گفتگو: سودابه احمدپورملکشاه
نظر شما