خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: با فرا رسیدن ماه محرم، خیابانهای شهرهای عراق رنگ ماتم میگیرند و نوای سینهزنی و مرثیهخوانی از هر کوی و برزن به گوش میرسد. در این میان، یکی از جلوههای ویژه و پرشور عزاداری در عراق، «هوسهخوانی» است؛ سنتی آیینی که در آن، مردم با شعارهای کوتاه، کوبنده و موزون، احساسات مذهبی و اجتماعی خود را فریاد میزنند.
این آیین در ایام محرم و صفر جلوهای خاص مییابد؛ سنتی شفاهی و کوبنده که در قالب شعارهای موزون، پیام عاشورا و مظلومیت اهل بیت(ع) و غیرت حسینی را در کوچهها طنین انداز میکند.
از دل تاریخ تا کوچههای امروز
هوسهخوانی ریشهای عمیق در فرهنگ عشایری و آیینی مردم عراق دارد. این شکل از فریاد دستهجمعی، از دیرباز در مراسمهای شادی، سوگ، استقبال از بزرگان و اعلام مواضع اجتماعی به کار میرفته، اما در محرم و صفر، حال و هوایی دیگر پیدا میکند. در این ایام، هوسهخوانی به ابزار وفاداری به امام حسین(ع)، محکومیت ظلم و تجدید عهد با آرمانهای کربلا تبدیل میشود.
بیشتر مناسبتهای عراقی خالی از هوسا نیستند. گاهی اوقات، هوسه بدون هیاهو یا دبکه(رقص محلی) روی زمین اجرا میشود و به سرودخوانی و دست زدن محدود میشود، به خصوص اگر این مناسبت به جای یک گردهمایی عمومی که «کلات» نامیده میشود، در میان خانوادههای عراقی خصوصی باشد.
هوسه خوانی
در یک طرف جاده، دهها تن دایرهوار ایستاده اند و در میان این جمع، یکی در حال خواندن» هوسات» است. «هوسه» به قصاید ویژه قبایل عربی جنوب عراق و فرات اوسط گفته میشودکه ارزشهایی همچون قهرمانی و شجاعت و خصوصیات والی قبیله یا یکی از افراد آن از اینگونه اشعار در اثنای جنگ ها و مرثیه سرایی برای یکی از افراد را بیان میکند، غالبا آن برای برانگیختن عزم و همت مردان جهت انجام کارهای سخت و بزرگ استفاده میشود.
هنوز شاعر به پایان قصیده خود نرسیده که جماعت اطرافش دم میگیرند و یک بیت از آن قصیده را همراه با حرکات موزون و حرکت دایرهوار تکرار میکنند. خواندن هوسه را سه تن از شاعران پی میگیرند و شرکت کنندگان علاوه بر تعدادی افراد سالخورده، بیشتر ازجوانان هستند، حلقه وار میگردند و حرکات خاص انجام میدهند.
هوسه یک فعالیت فرهنگی است که ریشه در باورها و پیشینه عشایری و محلی شیعه دارد.
شیعیان از این رسم در مراسم عاشورا و اربعین استفاده میکنند و آن را در تعامل و اثرگذاری متقابل با آنچه در واقع یک امر دینی و اعتقادی است، به سطحی بالاتر ارتقا میدهند.
این تعامل باعث میشود که یک آیین خاص قبیلهای و محلی در پیوند با اعمال دینی و عبادی، به صورت یک فرهنگ ماندگار شود و از سوی دیگر، یک رسم دینی، شکل و بسیاری از مفاهیم خود را از طریق تعامل با آداب اجتماعی زائران دریافت نماید و در نتیجه، از بروز و بیان عمیقتری برخوردار شود و زائران و عزاداران، آن را به چشم مقبولیت و محبوبیت بیشتربنگرند و بپذیرند.
آیین هوسه هیچ لباس، ساز یا سازمان خاصی ندارند. این مراسم به صورت غیررسمی اجرا میشوند و ممکن است از یک مناسبت به مناسبت دیگر متفاوت باشند. همچنین ممکن است به عنوان بخشی از یک رسم دیگر اجرا شوند.
گاهی اوقات، در این مراسم پرچم و سلاح حمل میکنند که بیانگر شجاعت یا تهدید است.
متنهای هوسه؛ از خون و غیرت تا دعا و امید
هوسهها معمولاً در قالب چهار سطر کوتاه خوانده میشوند که سه سطر اول به عنوان مقدمهای برای رباط(قفل) عمل میکند که روح هوسه است و به وزن خاصی محدود نمیشود.
در برخی از این هوسات جمله آخر با فریاد «هاه» پایان مییابد. این فریاد، جنبهای حماسی به شعر میدهد.
مضمون این شعارها شامل شهادتطلبی، مظلومیت اهلبیت، دعوت به وحدت، استغاثه به حضرت عباس(ع) یا زینب کبری(س)، و حتی گاه انتقاد از سکوت جهانیان در برابر ظلم است.
نمونهای از هوسههایی که در محرم شنیده میشود:
«حسین آه یا مظلوم کربلا
خونت نهر غیرت شد، بیدار شد دلها
هاه!»
هوسهخوانی در بصره، نجف، کربلا
در شهرهایی چون کربلا و نجف، هوسهخوانی نقش برجستهای در دستههای عزاداری دارد. گاه پیش از آغاز سینهزنی یا در میانه مسیر، یکی از افراد با صدای بلند شروع به خواندن هوسه میکند و مردم با شور پاسخ میدهند. در برخی موارد، از هوسه برای اعلام موضع سیاسی یا همدردی با ملتهای مظلوم مانند فلسطین استفاده میشود.
هوسه و مقاومت
در سالهای اخیر، هوسهخوانی حتی به عرصه مقاومت اسلامی راه یافته است. بسیاری از رزمندگان حشد الشعبی در هنگام اعزام به جبهه یا بدرقه شهدا، با هوسهخوانی به میدان میروند. این نوع هوسهها مضامینی مانند جانفشانی، مبارزه با استکبار و پیروی از راه امام حسین(ع) دارند. حتی در زمان جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، برخی از عراقیها در شهرهای خود هنگام پرتاب موشک از سوی ایران به هوسه خوانی اقدام کردند.
زبان مردم، صدای ایمان
هوسهخوانی نه صرفاً شعری موزون، بلکه صدای مردم عراق است؛ صدایی برخاسته از ایمان، غیرت و تعلق به اهلبیت(ع). در جهانی که گاه پیامها در لایههای سیاست گم میشوند، هوسه مانند فریادی خام و صادق، پیام عاشورا را به گوش همگان میرساند.
نظر شما