به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، براساس اسناد موجود در آستان قدس رضوی، موقوفاتی برای پاسداشت مقام شامخ شهدای کربلا و امام حسین(ع) و نیز امام رضا(ع) وجود دارد که نشان از اهتمام واقفان به اهمیت برگزاری سوگواره های حسینی است.
اولین سند مربوط به چه زمانی است؟
در گنجینه آرشیو اداره اسناد آستان قدس رضوی حدود ۲ هزار سند تاریخی با محوریت ماه محرم، عاشورا و برگزاری مراسم عزاداری در حرم مطهر رضوی نگهداری می شود و قدیمیترین سند مرتبط با ماه محرم به سال ۱۰۱۱ قمری در دوره صفویه برمی گردد که ۴۳۳ سال قدمت دارد. در این سند به تعطیلی حمام آغچه، از موقوفات آستان قدس رضوی و تعطیلی دکانها، مکتبخانه حرم و سایر فعالیتهای جاری و عادی در روز عاشورا اشاره شده است.
برای ورود به ماه محرمالحرام و انجام عزاداری سید و سالار شهیدان(ع)، مجموعهای از آداب و رسوم در بارگاه مطهر رضوی، مطابق دستور متولی وقت (تولیت) این آستان مبارک به کارکنان مرتبط و مسئول ابلاغ میشده که سیاهپوشی گنبد طلای حرم مطهر رضوی و گلدستهها و مفروش کردن رواقها و محل روضهخوانی برای مرثیهسرایی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) از جمله این آداب بوده است.
از سال ۱۲۷۴ قمری در دوره قاجار به بعد تقریباً هر ساله ایوانهای طلای صحن عتیق و جدید (صحن آزادی فعلی) و گلدستههای طلا و دور تا دور ضریح مطهر امام هشتم(ع) درمجموع با ۱۲ تخته پارچه مشکی سیاهپوش میشده است.
نخلبندی؛ نماد تابوت شهدای کربلا
همچنین در اسناد برجا مانده از تشکیلات اداری آستان قدس رضوی دوره صفویه و افشاریه اطلاعاتی در مورد اجرای مراسم نخلبندی در حرم امام رضا(ع) در روز عاشورا به چشم میخورد؛ در حالی که امروزه مراسم نخلبندی در حوزه مرکزی ایران رواج بیشتری دارد و در شهرهایی مانند مشهد به دست فراموشی سپرده شده است.
قدیمیترین خبر در مورد نخلبندی در حرم رضوی مربوط به عاشورای سال ۱۰۶۷ قمری است. معمولاً پیش از آغاز مراسم، نخلها را با وسایل گوناگونی از جمله پارچه، آینه، کاغذ الوان، ورق نقره و طلا و دیگر زیورآلات تزئین میکردند تا هنگام حمل از شکوه و جلوه خاصی برخوردار باشد.
اجرای مراسمهای آیینی و مذهبی در قالب روضهخوانی، سینهزنی، خطبهخوانی و شمعگردانی در صحن عتیق (با نام کنونی صحن انقلاب) در شب عاشورا، حضور دستههای عزاداری در حرم رضوی و نیز حمل وسایل و نمادهای گوناگون از ارکان باشکوه آداب و رسوم سوگواری محرم و صفر در حرم مطهر امام رضا(ع) بوده که این آیین همچنان در شکلهای مختلف در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) برگزار میشود.
موقوفات سوگواری محرم الحرام
بیش از ۶۰ واقف بخشی از حاصل و درآمد رقبه یا رقبات خود را به سوگواری و عزاداری این ایام اختصاص دادهاند که ۱۸ مورد از آنها دارای درآمد است. قدیمیترین وقفنامۀ دارای درآمد در این خصوص موقوفۀ میرزامحمد مؤمن (حسب وصیت شاهطهماسب) است که برابر مفاد آن، هر سال نصف عواید موقوفات واقف در ایام عاشورا و در هر روز و شب جمعه صرف تعزیهداری امام حسین (ع) شود. این موقوفه در سال ۱۱۳۶ قمری ثبت شده است.
در حال حاضر نیز درآمد موقوفات اماموردیخان بیات مختاری و آبجی سلطان زوجۀ وی (که در ۱۲۷۶ قمری برای ایام سوگواری اهل بیت(ع) در دو ماه محرم و صفر وقف شده است)، عضدالملک، مهدیقلی خان قرائی، حاجکاظم غراب و مجدالدین مدنی، علی رضایتبخش راوری، ابراهیم محیالدینی راوری، حسن رستمی راوری و آیتالله حاج عباس واعظ طبسی(تولیت فقید آستان قدس رضوی) دارای درآمد بوده که برابر نیّات واقفان یادشده، صرف تعزیهداری در ماه صفر میشود.
مهمانخانه آماده عزای حسینی
در میان اسناد موجود در آستان قدس رضوی، سندی مبنی بر درخواست جهت آماده سازی اطاق مهمانخانه آستان قدس رضوی به جهت تعزیه داری امام حسین(ع) در ایام محرم و صفر از محل درآمدهای موقوفات میرزا علیرضای مستوفی و دستور متولی آستان قدس به تحویلدار خاصه جهت انجام این کار وجود دارد این سند در سال ۱۳۰۰ قمری یعنی ۱۴۷ سال پیش ثبت شده است.
گزارش از نازلی مروت
نظر شما