خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم-در فرهنگ شیعی، مداحی و مرثیهسرایی نهتنها بهعنوان یک آیین سنتی مذهبی، بلکه بهمثابه رسانهای فراگیر و تأثیرگذار در مسیر ترویج آموزههای دین، اخلاق، ایثار، مقاومت و عدالتخواهی، نقشی محوری ایفا میکند.
این هنر آئینی، از دوران صدر اسلام تاکنون، از منبر پیامبر اکرم (ص) تا محراب عاشورا، همواره حامل پیامهایی بوده که جان امت را بیدار، چشمها را گریان و دلها را آماده حرکت در مسیر حق کرده است.
از مدح اهل بیت (ع) در اشعار دعبل خزاعی و کمیت اسدی گرفته تا رجزهای خونین یاران سیدالشهدا (ع) در کربلا، از منابر وعاظ عهد قاجار تا نوای محزون نوحهخوانان دهههای دفاع مقدس، این سنت مذهبی یکی از موثرترین مجاری انتقال مفاهیم عمیق معرفتی و اجتماعی بوده است.
در دوران معاصر نیز، با پیچیدهتر شدن تهدیدات فرهنگی، رسانهای و اعتقادی علیه امت اسلامی، نقش مداحان و مرثیهسرایان بیش از پیش پررنگ شده است. این در دوران معاصر نیز، با پیچیدهتر شدن تهدیدات فرهنگی، رسانهای و اعتقادی علیه امت اسلامی، نقش مداحان و مرثیهسرایان بیش از پیش پررنگ شده است. قشر برخاسته از دل مردم، با زبان شعر، احساس، هنر و ایمان، توانستهاند نسلهای مختلف را به آموزههای اسلام ناب، ولایتمداری، شهادتطلبی و بصیرت اجتماعی پیوند دهند.
جایگاه مداحی، بهویژه در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نه صرفاً یک اجرای مذهبی، بلکه یک مأموریت فرهنگی–اجتماعی برای صیانت از هویت شیعی و انقلابی بوده است.
در این میان، استانهایی چون خراسان جنوبی که بهلحاظ فرهنگی و اعتقادی ریشهدار هستند، نقش ویژهای در ترویج این فرهنگ داشتهاند. مداحی و مرثیهسرایی در فرهنگ دینی ایران اسلامی، فراتر از یک ابزار شعری یا آئینی، جایگاهی راهبردی در انتقال مفاهیم ایثار، مقاومت و حماسه دارد.
این جایگاه در دوران دفاع مقدس، در بزنگاههای اجتماعی و سیاسی کشور و در دوران معاصر با تهدیدات فرهنگی نیز همواره حفظ شده است. در همین راستا، سیدابوالفضل نوفرستی، مداح باسابقه اهل بیرجند، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان از تجربه ۴۰ ساله خود در این مسیر، نقش رجزخوانی، اهمیت تولید محتوای حماسی، چالشهای مداحی در استان و لزوم همگرایی ذاکران سخن گفته است.
*آغاز مسیر از دل نوفرست
نوفرستی در روایت آغاز فعالیت خود چنین گفت: بنده حدود ۳۵ تا ۴۰ سال است که در عرصه مرثیهسرایی و ذکر توسل برای امام حسین (ع) فعالیت میکنم.
وی ادامه داد: شروع کار ما از دوران دبستان در روستای نوفرست بود، اما بعد از شهادت برادرم در سال ۶۵ و زمانی که در مقطع سوم راهنمایی تحصیل میکردم، این مسیر را با جدیت بیشتری دنبال کردم. سپس وارد حوزه علمیه امام جعفر صادق (ع) شدم و آموزشهای تخصصیتری را در قم نزد اساتید برجسته فرا گرفتم.
*مداحی در خدمت مفاهیم ایثار و مقاومت
این مداح با سابقه با تاکید بر پیوند مداحی با فرهنگ ایثار، ادامه داد: در دوران دفاع مقدس، مفاهیم مقاومت و ایثار در نوحهها و مراثی به وضوح دیده میشد.
نوفرستی در ادامه عنوان کرد: تشییع پیکر شهدا، مراسم نماز جمعه و ایاماللهها، همگی بستری برای انعکاس این مفاهیم در اشعار بودند. سبکهای مختلف نوحهسرایی نقش مهمی در زنده نگهداشتن فرهنگ عاشورا ایفا کردند.
*ریشهدار بودن مدح و مرثیه در تاریخ اسلام
نوفرستی با نگاهی به تاریخ اسلام گفت: مداحی و شعر آئینی از زمان پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) جایگاه خاصی داشتهاند. شاعران بزرگی چون دعبل خزاعی و کمیت اسدی نزد ائمه اطهار (ع) بسیار محترم بودند.
وی ادامه داد: رجزهایی که از اصحاب امام حسین (ع) در عاشورا و یاران امام علی (ع) در جنگها سروده شدهاند، از همان زبان شعر و حماسه بهره بردهاند.
*شهدا؛ ذاکران و رجزخوانان عصر ما
وی با ذکر خاطرهای از برادر شهیدش افزود: برادر شهیدم نیز مداحی میکرد و صدای بسیار دلنشینی داشت. آثار صوتی ایشان اکنون در فضای مجازی موجود است.
نوفرستی در ادامه اظهار داشت: بسیاری از شهدا در جبههها با رجزهایی برگرفته از عاشورا مردم را تهییج میکردند. بسیاری از شهدا در جبههها با رجزهایی برگرفته از عاشورا مردم را تهییج میکردندرجزهای دفاع مقدس از همان جنس رجزهای عاشورا بود؛ با هدف بسیج مردم به سوی جبهه حق.
*رجزخوانی، کانالی برای انتقال مفاهیم مقاومت
نوفرستی با تاکید بر اهمیت رجزخوانی در فضای هیئتها اظهار داشت: رجزخوانی ابزار قدرتمندی برای انتقال مفاهیم مقاومت به نسل جوان است. مداحان انقلابی امروز این وظیفه را بهخوبی بر عهده دارند و مفاهیم شهادت و ولایت در آثارشان موج میزند.
*پیوند ناگسستنی هیئت و مقاومت
وی با اشاره به نقش هیئتها در تولید نیروهای جبهه مقاومت بیان کرد: بسیاری از جوانانی که امروز در میدانهای مقاومت قهرمانانه ظاهر میشوند، تربیتشدگان هیئتها هستند. بسیاری از جوانانی که امروز در میدانهای مقاومت قهرمانانه ظاهر میشوند، تربیتشدگان هیئتها هستند. در فضای هیئتها بود که فرهنگ عاشورا در جان این نسل رسوخ کرد.
*جنگ روایتها و نقش محوری مداحان
نوفرستی درباره شرایط امروز جامعه جهانی گفت: امروز دشمن در میدان روایتها حضور دارد و تلاش میکند با ناامیدسازی مردم از طریق رسانه، در محاسبات ملت خطا ایجاد کند.
وی در ادامه تاکید کرد: در این میان، اشعار و نوحههای حماسی میتواند بهمثابه سپری دفاعی عمل کند و روحیه مردم را تقویت نماید.
*جهان اسلام و تأثیر الگوی مقاومت ایران
وی در ادامه به بازخورد جهانی عملکرد مقاومت اشاره کرد: در سفر حج، رانندگان و زائران کشورهای مختلف از مقاومت مردم ایران تعریف میکردند و ایران را الهامبخش ملتهای مظلوم میدانستند. چرا که برای نخستین بار پس از سالها، کسی جرئت کرد با صهیونیسم جهانی مقابله کند.
*جای خالی انسجام و تولید محتوای جمعی در استان
نوفرستی از نبود تشکلهای متمرکز در استان گلایه کرد و افزود: در خراسان جنوبی، با وجود ظرفیتهای فراوان شاعران و مداحان، هنوز کار سازمانیافتهای برای تولید محتوای آئینی و حماسی انجام نشده است. اتاق اندیشهورزی با حضور شاعران و مداحان ضروری است تا بتوان محتوای فاخر تولید کرد.
*چالشهای موجود در فضای مداحی
نوفرستی به برخی از آسیبها و چالشها در این حوزه اشاره کرد و گفت: یکی از آسیبها ورود افراد بدون استاد به عرصه مداحی است. کسی که بدون خودسازی و بدون شناخت نیاز روز جامعه وارد این فضا میشود، ممکن است با چند آهنگ سطحی محبوب شود اما محتوای مناسبی ارائه ندهد.
وی در ادامه عنوان کرد: بصیرت، دشمنشناسی، شناخت اولویتهای جامعه و تبعیت از ولی فقیه، از ضروریات مداحی انقلابی است.بصیرت، دشمنشناسی، شناخت اولویتهای جامعه و تبعیت از ولی فقیه، از ضروریات مداحی انقلابی است.
*ضرورت تشکیل هیئتهای متحد و همگرا
در پایان، نوفرستی با اشاره به لزوم ایجاد هیئتهای همگرا گفت: اگر مجموعههای فرهنگی مثل سازمان تبلیغات اسلامی بتوانند مداحان و هیئتها را دور هم جمع کنند و یک محتوای واحد، عمیق و بصیرتی برای مناسبتها طراحی شود، قطعاً شاهد برکات فراوانی خواهیم بود. همگرایی، رمز موفقیت جریان مداحی انقلابی در استان ماست.
نظر شما