به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: حادثه خیبر از رویدادهای مهم صدر اسلام محسوب می شود که در هفتمین سال از هجرت پربرکت پیامبر اسلام(ص) به مدینه روی داد؛ این رویداد از جهات گوناگون مخصوصا در شرایط کنونی و آتش افروزی رژیم اسرائیل در منطقه و از جمله هجوم به تمامیت ارضی ایران دارای اهمیت بوده و تبیین این رویداد تاریخی را ضروری میسازد.
این جملات بخش های از یادداشت اختصاصی «محمدجواد گودینی» مورخ و استاد دانشگاه است؛ در ادامه متن کامل این یادداشت را میخوانید:
در جریان رخداد تاریخی خیبر؛ نقش امام المتقین علی بن ابی طالب(ع) در وارد ساختن شکست بر پیکره یهودیان خیبر، بی مانند و مثال زدنی و از حقایق مسلم تاریخی است؛ از این رو آن حضرت را «فاتح خیبر» نامیده اند. علت اصلی برخورد نظامی سپاه اسلام با یهودیان خیبر، پیمان شکنی و عدم پایبندی آنان به مفاد عهد نامه و همکاری گسترده آنان با مشرکان مکه به شمار می رود.
پس از آنکه در رویداد احزاب (خندق) به سال پنجم هجری، مشرکان مکه با کمک و همراهی یهودیان، منافقان داخل مدینه و همدستی و مساعدت دیگر گروهها و جریان های موثر در حوادث سیاسی صدر اسلام در تحقق اهداف خود ناکام شدند و خداوند نقشه آنان را در هم شکست، سرزمین خیبر به مکانی برای توطئه برضد اسلام و مسلمانان تبدیل و یهودیان ساکن در خیبر، گروهی دیگر از یهودیان (بنی قریظه) را به عهد شکنی و خیانت نسبت به اسلام تحریک و از این رو (بویژه پس از صلح حدیبیه)، پیامبر اسلام(ص) که از خطر بنیادین پیمان شکنان سرزمین خیبر آگاهی داشت، از این فرصت بهره جست و نیروهای اسلام را به سمت خیبر هدایت فرمود.
پیامبر اسلام(ص) و مسلمانان تحت امر خاتم پیامبران(ص)، با روحیه ای سرشار از ایمان، اخلاص و باور به وعده های الهی راهی سرزمین خیبر گردیده و یهودیان خیبر که چنین چیزی را پیش بینی نمی کردند، غافل گیر شده و گرفتار تشویش و اضطراب شدند.
مسلمانان در محرم سال هفتم هجری، قلعه های یهودیان در سرزمین خیبر را محاصره نمودند و نبرد تاریخی مسلمانان با عهدشکنان خیبر آغاز گردید.
در ادامه، نقش مولای متقیان در فتح و گشودن خیبر، بسیار قابل تامل بوده و این پیروزی بزرگ بدستان توانای آن حضرت رقم خورد.
از عبد الله بن عمر، انس بن مالک و دیگر اصحاب پیامبر اسلام(ص) این جریان تاریخی چنین روایت گردیده است: (پس از شروع واقعه ی خیبر و ناکامی برخی از اصحاب در گشودن قلعه های خیبر که بسیار مستحکم بوده)، پیامبر اسلام(ص) فرمود: فردا پرچم را به کسی تسلیم خواهم کرد که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول نیز او را دوست دارند. او کسی است که (به دشمنان) یورش آورده و هرگز فرار نمی کند و خداوند گشایش را به دست او قرار می دهد؛ در حالی که جبرییل در سمت راست او و میکاییل در سمت چپ او قرار دارند. فردای آن روز، فرمود: علی بن ابی طالب(ع) کجاست؟ گفتند: درد چشم دارد. پیامبر(ص) فرمود: او را نزد من آورید. زمانی که او را آوردند، پیامبر اسلام(ص) فرمود: نزدیک من بیا. علی(ع) نزدیک آمد و پیامبر(ص) آب دهان خود را بر چشم او زد و با دست مبارک خویش، دیدگان او را لمس نمود. علی بن ابی طالب(ع) از جای برخاست؛ گویی اصلا دردی در چشم نداشته است.(ر.ک: المناقب، ص۱۷۰)
در این خصوص گنجی شافعی (از دانشمندان برجسته ی اهل سنت که در قرن هفتم می زیسته و در سال ۶۵۸ هجری کشته شد) نیز در کتاب مشهور خود با عنوان "کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب(ع)" این حکایت را از اسرائیل بن عبد الله نقل کرده است:
به مکه رفتم و سعد بن ابی وقاص را ملاقات نمودم. به او گقتم: آیا منقبت و فضیلتی از علی(ع) شنیده ای؟ او در پاسخ من چنین گفت: چهار مطلب (از پیامبر) درباره ی او شنیده ام که اگر تنها یکی از آن برای من بود، برایم بهتر از این بود که به اندازه ی نوح(ع) در دنیا زندگی کنم.
نخست آنکه پیامبر اکرم(ص)، ابوبکر را با آیه ی برائت (آیه ی نخست سوره ی مبارکه توبه) نزد مشرکان قریش فرستاد. او نیز یک روز و شب در راه بود. سپس به علی(ع) فرمود: نزد ابوبکر برو و آیات را از او بگیر و خود ابلاغ کن (و این ماموریت مهم را به امام علی واگذار فرمود). ابوبکر نیز گریان بازگشت و گفت: ای پیامبر خدا، آیا درباره ی من چیزی نازل گردیده است؟ پیامبر(ص) فرمود: نه، جز خیر نیست. اما این کار را کسی انجام نمی دهد، جز من و یا مردی از من (و یا فرمود: مردی از خاندان من).
دوم: ما به همراه پیامبر(ص) در مسجد بودیم که در شب منادی ندا سر داد: کسی در مسجد نماند، جز آل پیامبر(ص) و آل علی(ع). ما نیز از مسجد خارج شدیم. صبح آن شب، عباس عموی پیامبر اسلام(ص) نزد ایشان رفت و گفت: عموها و اصحاب خود را (از مسجد) بیرون کردید و تنها این جوان را نگاه داشتید؟ پیامبر(ص) فرمود: من دستور ندادم شما را بیرون کرده و این جوان (در مسجد) بماند؛ خداوند چنین امری کرده است.
سوم: (در جریان فتح خیبر)، پیامبر اکرم(ص) عمر و سعد را برای نبرد به خیبر فرستاد (و آنان را مامور فرمود قلعه های خیبر را فتح نمایند؛ اما نتوانستند پیروزی به ارمغان آورند).
رسول خدا(ص) فرمود: پرچم را به کسی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند و بسیار ثنا فرمود. فردای آن روز پیامبر(ص)، علی(ع) را نزد خود فراخواند. به ایشان (ص) گفتند: او درد چشم دارد. زمانی که علی(ص) نزد پیامبر اسلام(ص) آمد، حضرت(ص) فرمود: دیدگانت را باز کن. او گفت: نمی توانم. پیامبر(ص) آب دهان خویش را به دیدگان او زده و پرچم نبرد را به او تسلیم نمود…. (ر.ک: کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، ص۲۸۶-۲۸۵)
ابن حجر عسقلانی نیز در حدیثی مشابه، این جریان تاریخی را نقل کرده است: معاویه بن ابی سفیان (در روزگار خلافتش) به سعد بن ابی وقاص گفت: چه چیز مانع شده است ابوتراب(ع) را لعن گویی؟ سعد پاسخ داد: تا زمانی که سه چیز از او را که از پیامبر(ص) درباره او شنیدم، به یاد دارم (نمی توانم به بدی از او یاد کنم)؛ اگر تنها یکی از آن فضیلت ها از آن من بود، برایم از شتران سرخ موی بهتر بود … شنیدم رسول خدا(ص) در روز خیبر فرمود: پرچم را به کسی خواهم داد که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند … (ر.ک: الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۳ ص۵۶۹-۵۶۸).
به هر روی، امام علی بن ابی طالب(ع) به اجماع سیره نویسان و مورخان، از سوی پیامبر اسلام(ص) برای انجام این مهم برگزیده گردید. امام علی(ع) در جریان خیبر، با پهلوان یهودیان به نام "مَرحَب" درگیر شد و او را با شجاعت بسیار و در نبردی جوانمردانه، از پای درآورد و در ادامه، قلعه های خیبر را گشود و به نصرت پروردگار جهانیان، این پیروزی بزرگ نصیب مسلمانان شد.
در این رخداد مهم و سرنوشت ساز، امدادهای غیبی نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد. از جابر بن عبد الله انصاری روایت است: در روز خیبر، علی (با عنایت ویژه ی الهی)، درب خیبر را (از جای کند) و مسلمانان از آن عبور کردند، دری که چهل مرد می توانستند آن را حمل نمایند. (ر.ک: اخبار الدول و آثار الاول، ج۱ ص۳۰۵)
بدین ترتیب این فتح بزرگ حاصل شد و خداوند سبحان خطر پیمان شکنان خیبر را از مسلمانان دفع نمود. پس از این رویداد که به برکت رشادت مولای متقیان(ع)، غنیمت های بسیاری به دست مسلمانان رسید و عده ای نیز به اسارت مسلمانان درآمدند؛ از جمله ی اسیران، صفیه دخت حیی بن اخطب بود که مسلمان گردید و رسول خدا(ص) او را به همسری برگزید.
از طرف دیگر، جناب جعفر بن ابی طالب برادر بزرگتر امیر مومنان(ع) که از سوی پیامبر(ص) سرپرستی مسلمانان در هجرت به حبشه را برعهده داشت، در سال هفتم هجرت به یثرب (مدینة الرسول) بازگشت و هنگامی که نبرد خیبر با پیروزی مسلمانان به پایان رسید، با پیامبر اکرم (ص) ملاقات کرد. رسول خدا (ص) که از دیدار پسر عمویش جعفر بسیار شاد و خشنود بود، میان دیدگانش را بوسید و چنین فرمود: نمیدانم از کدام یک خوشحالترم؛ فتح خیبر یا آمدن جعفر. (ر.ک: مقاتل الطالبیین، ص۳۰)
بدین ترتیب پیکار مهم و سرنوشت ساز خیبر با رشادت امام المتقین(ع) به پیروزی بزرگی برای مسلمانان تبدیل گردید و به پیمان شکنان خیبر، شکست سنگینی وارد گردید و آخرین پایگاه یهودیان مدینه سقوط کرد و در اختیار مسلمانان قرار گرفت.
فهرست منابع:
۱- ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، انتشارات الشریف الرضی ۱۴۱۶ ق
۲- خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، موسسه النشر الاسلامی ۱۴۲۵ق
۳- عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، دار الجیل ۱۹۹۲
۴- قرمانی، احمد بن یوسف، اخبار الدول و آثار الاول، عالم الکتاب ۱۹۹۲
۵- گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، دار احیاء تراث اهل البیت، ۱۴۰۴ق
نظر شما