حج از منظر امام خمینی(ره)؛ کنگره جهانی برای بیداری امت

خبرگزاری شبستان، گروه بین‌الملل: امام خمینی(ره) به عنوان معمار انقلاب اسلامی ایران، نگاهی عمیق و چندبعدی به فریضه حج داشتند که فراتر از ابعاد فردی و عبادی، به عنوان یک کنگره عظیم سیاسی-اجتماعی برای جهان اسلام مورد توجه ایشان بود.

امام خمینی(ره) حج را نه تنها به عنوان یک فریضه عبادی، بلکه به عنوان «کنگره عظیم عبادی- سیاسی» می‌دانستند که خداوند متعال برای مسلمانان فراهم آورده است.

امام خمینی(ره) معتقدند که ابعاد مختلف این فریضه سرنوشت‌ساز متاسفانه به دلیل انحراف‌های رخ داده در مذهب در پرده ابهام باقی مانده است و آنگونه که باید زوایای پنهان این فریضه مورد توجه قرار نگرفته است.

ابعاد عرفانی و روحانی حج

امام خمینی(ره) در تبیین ابعاد عرفانی حج به تفسیر تلبیه‌های حج اشاره دارد و می گوید که لبیک‌های مکرر از کسانی حقیقت دارد که ندای حق را به گوش جان شنیده و به دعوت الله تعالی به اسم جامع جواب می دهند. مسئله، مسئله حضور در محضر است و مشاهده جمال محبوب. گویی گوینده از خود در این محضر بیخود شده و جواب دعوت را تکرار می کند.

تلبیه‌های حج عباراتی هستند که حجاج در حین انجام مناسک حج تکرار می‌کنند. این عبارات نشان از پاسخ به دعوت خداوند و تجدید عهد بندگی با او هستند. در واقع، تلبیه به معنای پاسخ دادن به ندای الهی است.

امام(ره) معتقد بود که در هر موقف و مشعری و وقوف و حرکتی و سکون و عملی، این مطلب و مقصد اعلی جاری است و خلاف آن، شرک به معنای اعم است .

بعد سیاسی حج

امام خمینی(ره) به بعد سیاسی حج نیز توجه ویژه‌ای داشتند، به طوری که آن را مهجورترین بعد حج می‌دانستند. امام (ره) معتقد بود که دست خیانتکاران برای مهجوریت آن بیشتر در کار بوده و هست و خواهد بود و مسلمانان امروز و در این عصر - که عصر جنگل است - بیشتر از هر زمان موظف به اظهارآن و رفع ابهام از آن هستند.

امام (ره) تاکید داشت که بازیگران بین المللی با اغفال مسلمانان و عقب نگه داشتن آنان از یک سو، و عمال سودجوی آنان از سوی دیگر و غفلت‌زدگان نادان از طرفی، افراد کج فهم از سوی دیگر، در محو این بعد سرنوشت ساز در فعالیت هستند .

وحدت اسلامی و رسالت حجاج

یکی از محوری‌ترین مباحث امام خمینی(ره) درباره حج، مسئله وحدت اسلامی بود. امام خمینی(ره) در پیام‌های متعدد خود به حجاج بیت الله الحرام، بر این موضوع تأکید ویژه‌ای داشتند.

امام خمینی(ره) حج را فرصتی بی‌بدیل برای ایجاد وحدت بین مسلمانان می‌دانستند. امام(ره) معتقد بود که یکی از مهم‌ترین آثار حج، ایجاد وحدت بین مسلمین است.

در دیدگاه امام(ره)، حج می‌تواند ملل مختلف غیر مرتبط با یکدیگر را که نه یک نژاد دارند و نه یک زبان و نه یک حکومت و نه یک ملیت، در یک سرزمین جمع کند .

ایشان همچنین در پیام‌های خود به مشکلات جهان اسلام اشاره کرده و درک نکردن احکام الهی از جمله حج را بزرگ‌ترین درد جوامع بشری می‌دانستند.

برائت از مشرکین

یکی از بارزترین وجوه دیدگاه امام خمینی(ره) درباره حج، تأکید بر مراسم برائت از مشرکین بود که این موضوع را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از حج ابراهیمی تلقی می‌کرد.

امام خمینی(ره) در تبیین مفهوم فریاد برائت می‌گوید که فریاد برائت ما فریاد مردم مسلمان آفریقاست، فریاد برادران و خواهران دینی ما که به جرم سیاه بودن، تازیانه ستمِ سیهروزان بیفرهنگِ نژادپرست را می‌‍خورند. فریاد برائت ما، فریاد برائت مردم لبنان و فلسطین و همه ملت‌ها و کشورهای دیگری است که برقدرت‌های شرق و غرب، خصوصاً آمریکا و اسرائیل به آنان چشم طمع دوخته‌اند.

امام (ره) برائت از مشرکین را حافظ عزت مسلمانان می دانست و معتقد بود که  این فریاد، فریاد دفاع از مکتب و حیثیات و نوامیس، فریاد دفاع از منابع و ثروت‌ها و سرمایه‌ها، فریاد دردمندانه ملت‌هایی است که خنجر کفر و نفاق قلب آنان را دریده است.

فرصت‌های حج در اندیشه امام

از نظر امام خمینی(ره)، حج فرصتی استثنایی برای تصمیم گیری‌های مهم نمایندگان بیش از یک میلیارد مسلمان از سراسر جهان فراهم می‌کند. امام(ره) معتقد بود که این اجتماع عظیم می‌تواند زمینۀ فرصت‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، عبادی و حتی اقتصادی را برای جهان اسلام فراهم سازد .

امام خمینی(ره) به بُعد اخلاقی و عرفانی حج نیز توجه داشت و معتقد بود که اسرار و معارف حج می‌تواند زائر سرزمین وحی را در مسیر سیر و سلوک و عرفان ناب قرار دهد.شرط اساسی ایجاد یک تحول عظیم که تا پایان عمر توشه زائر باشد، آشنایی با اسرار و راز و رمزهای حج است .

امام خمینی(ره) با نگاهی جامع به فریضه حج، آن را از حصار محدودیت‌های فردی و عبادی خارج کرده و به عنوان یک کنگره عظیم جهانی برای مسلمانان معرفی کردند. دیدگاه ایشان ترکیبی از ابعاد عرفانی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی بود که توانست تحولی عظیم در نحوه نگاه به این فریضه الهی ایجاد کند.

 تأکید بر وحدت اسلامی، برائت از مشرکین، توجه به مشکلات جهان اسلام و استفاده از فرصت‌های بی‌نظیر این اجتماع بزرگ، از جمله ویژگی‌های بارز نگاه امام خمینی(ره) به حج بود که تا امروز نیز تأثیرات عمیق آن در نحوه برگزاری این فریضه مشهود است.