به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، هنر همواره یکی از مؤلفههای تأثیرگذار در فرهنگ و جامعه بوده است و نقش آن در انتقال مفاهیم انسانی، اخلاقی و معنوی بر هیچکس پوشیده نیست. در این میان، دیدگاه معمار کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره)، نسبت به هنرهای تجسمی و ارتباط آن با ارزشهای دینی و اخلاقی، جایگاه ویژهای دارد. امام خمینی(ره) هنر را نه تنها وسیلهای برای بیان زیباییها، بلکه ابزاری مهم برای تقرب به حقیقت و حمایت از مظلومان میدانستند. در گفتگو با «محمد علی رجبی»، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و هنرمند نقاش، عضو پیوسته فرهنگستان هنر و چهره سال هنر انقلاب به بررسی دیدگاه امام راحل درباره اصول و فلسفه هنرهای تجسمی، جایگاه اخلاق در هنر و ویژگیهای هنر انقلاب اسلامی پرداخته ایم که این گفتگو به روشنی مسیر هنرمند متعهد در تحقق اهداف والای انقلاب اسلامی و فرهنگ اصیل اسلامی را ترسیم میکند.
دیدگاه امام خمینی(ره) درباره هنرهای تجسمی و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی چیست؟
امام خمینی(ره) بیش از هر چیز به ریشهها و اصول هنر اهمیت میدادند و معتقد بودند اصلاح اصول، زمینهساز اصلاح مسائل فرعی است. ایشان میفرمودند باید ابتدا بدانیم که «مرعوب کدام رعب هستیم؟»؛ منظور کسانی است که به جای خداوند متعال، خدایان ساختگی را محور قرار دادهاند و از حقیقت غافلاند. جهان امروز به دلیل محور قرار دادن انسان به جای مبداء متعالی، دچار بشرمداری شده که معیارهای اخلاقی را به سود منافع فردی تفسیر میکند. امام ما را به بازگشت به فرهنگ اسلامی و ارزشهای معنوی دعوت میکنند.
امام خمینی(ره) درباره هنرهای مختلف مانند نقاشی و موسیقی چه موضعی داشتند؟
امام خمینی(ره) از پرداختن به مسائل جزئی پرهیز میکردند و همواره توصیه میفرمودند که هدف والای خود را مشخص کنیم. ایشان معتقد بودند چنانچه هنر در مسیر خداوند باشد، نه تنها ممنوع نیست بلکه واجب است.همچنین تاکید داشتند که هنرمند حق ندارد فعالیت خود را متوقف کند و باید در راه تعالی و استمرار هنر تلاش نماید. هنر برای امام به منزله واسطهای برای تقرب به حقیقت بود و خود هنر هدف نهایی نیست.
در خصوص دیدگاه امام درباره حرام بودن نقاشی یا مجسمهسازی چه نکاتی قابل توجه است؟
برخی به دلیل شباهت آثار هنری به موجودات زنده، آن را مورد ایراد قرار میدادند، اما امام خمینی(ره) این مسائل فرعی را کنار گذاشتند و هنر را وسیلهای برای دفاع از حقیقت و حمایت از مظلومان و مستضعفان استکبارستیز دانستند. ایشان مستضعفان را کسانی میدانستند که در راه خدا علیه ظلم و استکبار قیام میکنند، نه کسانی که به دنبال جایگزینی ظالمان هستند.
ارتباط میان اخلاق و هنر در دیدگاه امام خمینی(ره) چگونه است؟
اخلاق در نظر امام خمینی(ره) امر جداگانهای نیست بلکه در نسبت با حقیقت شکل میگیرد. اگر محور تفکر، نفس اماره یا شیطان باشد، اخلاق انسان نیز شیطانی و نفسانی خواهد بود. اما زمانی که نگاه به حقیقت متعالی معطوف شود، اخلاق و هنر هر دو پاک و قدسی میشوند. این رویکرد باعث میشود آثار هنری از جمله نقاشیها مطهر باشند، چنانکه در آموزههای پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز به این موضوع اشاره شده است.
هنر انقلاب اسلامی چه ویژگیهای اخلاقی و فرهنگی دارد؟
هنر انقلاب اسلامی در شاخههای مختلفی همچون گرافیک، نقاشی و کاریکاتور، رعایت دقیق اخلاق اسلامی را سرلوحه قرار داده است. این هنر همواره مدافع مظلومان و ستیزهجوی استکبار است. چنین منش و اخلاقی برگرفته از آموزههای امام خمینی(ره) است که مسیر هنرمندان را به سوی خلق آثار متعالی و تحولآفرین هدایت میکند.
نظر شما