به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: ازدواج و تشکیل خانواده همواره یکی از مهمترین مسایل در زندگی بشر بوده است و نَه تنها انسان که جامعهای که او در آن زیست کرده را تحت تاثیر قرار داده است چراکه جمعیت ساکن در یک منطقه، شهر و کشور است که به آبادانی و هویتبخشی معنا میبخشد و از سوی دیگر سببساز اقتدار جمعی می شوند.
با این وجود اما در چند سال اخیر توجه به امر ازدواج آنچنان که شایسته است در جامعه ایرانی اسلامی ما دیده نمیشود و افراد به بهانه مشکلات معیشتی زیر بار تشکیل خانواده نمیروند و بعضا آن دسته هم که ازدواج میکنند خود را درگیر تجملات و ریختوپاشهایی میکنند که شاید با هزینه هرکدام این امکان ایجاد میشد که ازدواجی ساده برای یک زوج کمبضاعت را ترتیب داد.
«طاهر قلیزاده»، کارشناس مباحث خانواده در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری شبستان قرار داده است؛ مفهوم ازدواج را از جنبه نگاه دین مبین اسلام و از سوی دیگر نقش این پیوند مقدس در جامعه بررسی کرده است که در ادامه مشروح آن را میخوانید:
در سالهای اخیر، ازدواج که در منظومه تعالیم اسلامی وسیلهای برای حفظ عفت، آرامش و استمرار نسل انسانی تعریف شده است در عمل، به یکی از دشوارترین و پرهزینهترین مراحل زندگی جوانان بدل شده است. تشریفات پرزرق و برق، مهریههای گزاف، جهیزیههای تجملاتی، مراسم پرهزینه، و شروط غیرمنطقی و دور از منطق شرع و عقل، نه تنها مانعی جدی در مسیر ازدواج محسوب میشوند، بلکه روح این سنت نبوی را نیز مخدوش کردهاند.
این در حالی است که سیره عملی اهلبیت علیهمالسلام و بهویژه نحوه ازدواج امیرالمؤمنین علی (علیهالسلام) و حضرت زهرا (سلاماللهعلیها)، الگویی متعالی، دستیافتنی و الهامبخش از یک ازدواج موفق، ساده و آبرومند در اختیار جامعه قرار میدهد؛ الگویی که از پیرایههای مادی به دور، و سرشار از معنویت، محبت، و برکت است.
اما نکته قابل تأمل آن است که این ازدواج در ظاهر، به سادهترین شکل ممکن برگزار شد؛ بدون تجملات، بدون مهریههای سنگین، و بدون جهیزیه و یا سایر تشریفات پرهزینه. آنچه این پیوند را با ارزش ساخت، اخلاص، پاکینیت، و نگاه معنوی به زندگی مشترک بود.
مهریه؛ از حقیقت شرعی تا تحریف عرفی
یکی از مهمترین چالشهای ازدواج در عصر حاضر را باید موضوع مهریه دانست. در حالی که فلسفه مهریه در فقه اسلامی، هدیهای نمادین و نشانهای از صداقت مرد در پیشنهاد ازدواج است، در عرف امروز، به ابزاری برای سنجش «ارزش» دختر یا ضمانتی برای آینده او تبدیل شده است؛ برداشتی که با روح تعالیم اسلام و حتی حقیقت آنچه تحقق مییابد سازگار نیست.
در ازدواج حضرت زهرا (س)، مهریه ایشان تنها پانصد درهم نقره ذکر شده است؛ روایات حاکی از آن است که این مبلغ از طریق فروش زره حضرت علی (ع) تأمین گردید و بخشی از آن صرف تهیه جهیزیه شد؛ امری که امروز به ندرت دیده میشود و مهریه تبدیل شده است به ابزار فشار بر مرد و یا عاملی برای آزار رساندن روحی یا جسمی به زن تا درنهایت او ناچار شود مهریه را بخشیده و در اصطلاح جانش را آزاد کند، و تنها چیزی که در آن دیده نمیشود این است که بتوان مهریه را وسیلهای برای رفاه حال و بهبود زندگی مشترک قرار داد.
جهیزیهای ساده و آراسته به قناعت
فهرست جهیزیه حضرت زهرا (س) که در منابع تاریخی نقل شده شامل چند قلم کالای ابتدایی و کاربردی از قبیل یک پیراهن، یک زیرانداز از لیف خرما، یک مشک آب، چند ظرف سفالی و سادهترین لوازم زندگی بوده است تا آنجاکه پیامبر اسلام (ص) با دیدن این جهیزیه اشک در چشمانش حلقه زد و سر به آسمان کرد و فرمود: «بار خدایا، بر زندگی قومی که وسایلشان ساده و از سفال است، برکت عطا فرما».
این جمله پیامبر (ص) نشان میدهد که ارزش زندگی مشترک در محتوا و نیت طرفین است، نه در ظاهر و کالای مصرفی. امروزه جهیزیه تبدیل به نماد فخر فروشی به خانواده داماد و رقابتهای اجتماعی شده است، بهگونهای که خانوادهها گاه ناچار به استقراض و فشار اقتصادی برای تهیه جهیزیههای پرزرق و برق میشوند؛ در حالیکه اساساً در دین، وظیفه تأمین زندگی بهعهده شوهر گذاشته شده و جهیزیه، اگرچه پسندیده، اما الزامی نیست.
مراسم ازدواج؛ شکوه در سادگی
مراسم ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) به دور از هرگونه تجمل، در نهایت وقار، سادگی و معنویت برگزار شد. خطبه عقد توسط پیامبر اکرم (ص) قرائت گردید و با حضور اصحاب و نزدیکان، این پیوند مبارک شکل گرفت. هیچ نشانهای از اسراف، چشموهمچشمی و یا رقابت طبقاتی در آن دیده نمیشد؛ نکتهای که امروزه بهعنوان یک آسیب اجتماعی، بسیاری از خانوادهها را تحت فشار قرار داده است.
ثمره ازدواجی ساده؛ بنیانی برای تاریخ
نتیجه این ازدواج ساده اما نورانی، خانهای شد که منشأ فضیلت و فرزندان و نسلی بزرگ گردید؛ خانوادهای که با کمترین امکانات مادی و بیشترین سرمایههای معنوی اداره میشد. این در حالی است که بسیاری از ازدواجهای پرهزینه امروز، تنها در ظاهر آراستهاند اما از درون دچار تزلزل، سردیروابط و ناپایداریاند.
بیشک آگاهسازی خانوادهها نسبت به سیره اهلبیت (ع) و تبیین جایگاه واقعی مهریه، جهیزیه و تشریفات، و جایگزین کردن انتخابهای صحیح و معقول به جای امور مادی و ظاهری گامی مهم در مسیر رسیدن به سعادت دو دنیا و تحقق یک جامعه انسانی و پسندیده خواهد بود.
و چه نیکو فرمودهاند: «أفضلُ النساءِ أیسرُهُنَّ مؤونةً»؛ برترین زنان کسانیاند که هزینهی ازدواج با آنان سبکتر و آسانتر باشد که این بیان، نه از کاستن شأن زن، بلکه از تعظیم عقلانیت و پرهیز از تکلّف و رنج برای آغاز یک زندگی مشترک حکایت دارد؛ زن مؤمن و خردمند، کسی است که مسیر تشکیل خانواده را تسهیل میکند، نه آنکه آن را به میدان رقابتهای مادی و اجتماعی بدل سازد و در کنار این معیار الهی برای زنان، پیامبر رحمت (ص) درباره مردان نیز ملاک روشن و انسانسازی ارائه کردهاند: «خیرُکم خیرُکم لأهلِه، وأنا خیرُکم لأهلی» یعنی بهترین شما کسی است که برای خانوادهاش بهترین باشد، و من نیکوترین شما برای خانوادهام هستم. این سخن، درخشانترین الگو را برای مرد مسلمان ترسیم میکند؛ مردی که ملاک برتریاش نه قدرت مالی یا جایگاه اجتماعی، بلکه میزان مهربانی، گذشت، و مسئولیتپذیری او در قبال همسر و خانواده است.
امروز، بیش از هر زمانی، نیازمند بازگشت به این نگاه متعادل و متعالی هستیم؛ نگاهی که در آن، سادگی و عقلانیت از جانب زن و مهربانی و خدمت از جانب مرد، بنیان ازدواج را شکل میدهد و زمینهساز آرامشی میشود که قرآن از آن بهعنوان «سکینه» یاد میکند. بازخوانی این معیارهای ناب، میتواند ازدواج را از بحرانهای ساختگی برهاند و به یک سنت اصیل و مردمی بازگرداند.
نظر شما