به گزارش خبرنگار گروه زنان و خانواده خبرگزاری شبستان، ازدواج مقولهای است که در عین سادگی، پیچیدگی های خاص خود را دارد و شاید یکی از عواملی که امروز موضوع «ازدواج» را به مرز بحران کشانده همین ساده انگاری ها و ساده اندیشی های قبل از ازدواج است. سادهاندیشی های قبل از ازدواج یعنی فرد در دوران قبل از ازدواج، بعضی جنبههای مهم زندگی مشترک را با دیدگاهی ساده و غیرواقعبینانه تصور میکند. این باورها معمولاً بر پایه عشق، هیجان، و تصورات ایدهآل از زندگی مشترک استوار هستند و ممکن است در واقعیت با چالشهای زیادی روبهرو شوند. بعنوان مثال باور به اینکه عشق بر هر مشکلی غلبه میکند ... در حالی که ما پس از ازدواج آداب، رسوم، اخلاق، تربیت و خصوصیات خود را به خانواده جدید می بریم و در آن تاثیرگذار هستیم و متقابلا از آداب و رسوم، اخلاق، تربیت و خصوصیات خانواده مقابل تاثیر می پذیریم. در همین رابطه با «معصومه ظهیری»، دبیر ستاد راهبری زن و خانواده، استاد حوزه و دانشگاه، کارشناس رسانه ملی گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می خوانید؛
«معصومه ظهیری» با بیان اینکه «پیوند عمیق ازدواج» میثاق عظیمی است که در قرآن و سخنان اهل بیت علیهم السلام از آن یاد شده است، اظهار کرد: ازدواجی که با عقل، اراده، انتخاب و قابلیت تولید نسل در دو جنس مخالف یعنی بین زن و مرد واقع می شود در اسلام مورد تاکید است و تاکید بر آن نیز به دلیل آثار و فواید فردی و اجتماعی است که به دنبال دارد.
«فرهنگ» را خودمان ایجاد نمی کنیم اما در فرهنگ و خرده فرهنگ ها زندگی می کنیم
وی با بیان اینکه کوچکترین واحد اجتماعی ما خانواده است که در جامعه بزرگ زیستی ما نیز تاثیر دارد، تصریح کرد: سلامت و سعادت خانواده در سلامت و سعادت اجتماع تاثیرگذار است. از همین رو در اسلام برای ازدواج شاخص ها و معیارهایی در نظر گرفته شده است که به دو بخش تقسیم می شود؛ «شاخص های فردی» و «شاخص های موثر بر فرد» شاخص های فردی مانند تحصیل، ظاهر، خلق و خوی شخصی افراد، برون گرا یا درون گرا بودن، شغل، درآمد و ...و ازجمله شاخص های موثر بر فرد نیز می توان به موضوع «فرهنگ» اشاره کرد.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: افراد «فرهنگ» را خودشان ایجاد نمی کنند ولی در فرهنگ و خرده فرهنگ ها زندگی می کنند، در آداب و رسوم آن رشد می یابند، از آن تاثیر می پذیرند و در آینده نیز این تاثیرپذیری را با خود حمل می کنند.
دبیر ستاد راهبری زن و خانواده با اشاره به برخی از معیارهای مهم ازدواج که در سخنان و احادیث اهل بیت(ع) به آنها اشاره شده، تصریح کرد: امام صادق(ع) می فرمایند: «تَزَوَّجُوا فی الحِجْزِ الصالِحِ، فإنّ العِرْقَ دَسّاسٌ؛ با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید؛ زیرا رگ و ریشه (ژن) اثر دارد. یعنی برای ازدواج، از دامن های پاک و صالح همسر انتخاب کنید چرا که «ژن» سرایت کننده است. این روایت یعنی تاکید بر این که توجه کنید با چه خانواده ای و با چه نسلی پیوند برقرار می کنید. روایت دیگری از اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین نقل شده مبنی بر اینکه با دختری که ظاهر زیبایی دارد اما در محیط و شرایطی طیب و طاهر رشد نکرده، ازدواج نکنید. به عبارت دیگر از دخترانی با ظاهر زیبا که در محیط غیر طیب و پاک رشد و نمو کرده اند، همسر انتخاب نکنید.
کارشناس رسانه ملی خاطرنشان کرد: نکته ظریف و دقیقی که در اینجا وجود دارد پاسخ به این سوال است که آیا همه این موارد صددرصدی هستند؟ یعنی همه دخترانی که زیبارو هستند اما در شرایط، محیط یا حتی خانواده ای پاک نبوده اند خودشان هم پاک نیستند؟ خیر، این گونه نیست. زیرا انسان شخصیتی مختار دارد که ذاتی نیست بلکه اکتسابی است. یعنی حتی اگر در یک محیط نامناسب بزرگ شده باشد، می تواند اراده کند و تصمیم بگیرد که روش زندگی عفیفانه و پاکی را انتخاب کند. در تاریخ نیز نمونه هایی در این خصوص داریم؛ به عنوان مثال «پسر یزید» (معاویه دوم) او معلمی داشت که به شدت تحت تاثیر این معلم خود بود و به رغم لقمه، محیط و سلسله ای که بدان متصل بود، اما محب اهل بیت(ع) شد. در تاریخ نقل شده که خودش از خلافتی که به او ارث رسیده بود کناره گیری کرد و به همین دلیل وی را کشتند. لذا در آداب اخلاق دینی این موضوع ذکر شده که انسان ها می توانند از فضای تربیتی خود جدا شده و تغییر یابند.
«کفویت»، یعنی انتخاب متعادل
ظهیری با تاکید بر این که تغییر خلق و خو، کار بسیار دشواری است به روایتی از امیرالمومنین علیه السلام در این زمینه اشاره کرد و افزود: حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «اگر کوهی از جای خود تکان خورد باور کنید اما اگر خصلت کسی تغییر کرد، باور نکنید» این سخن امیرالمومنین(ع)، کنایه ای است از اینکه «تغییر کردن بسیار سخت است اما غیرممکن نیست»؛ بنابراین اگر فردی بخواهد از فضا، محیط و خانواده ای که در آن رشد کرده به راحتی گسست پیدا کند، کار دشواری پیش رو دارد.
استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: هرگز نباید به این امید که کسی را تغییر دهیم با او ازدواج کنیم؛ اینکه می گویند «پسرتان را زن بدهید خوب می شود» درست نیست. البته ازدواج زمینه کمال، رشد و تعالی فرد را فراهم می کند اما اینطور نیست که تمامی خصوصیات ما یا همه اختلال های ما به وسیله ازدواج از بین برود؛ به همین جهت اصولا ازدواج واجب نیست بلکه مستحب موکد (تاکید شده) است. لذا انسان باید ابتدا قابلیت پذیرش ازدواج را داشته باشد. باید توان و اقبال نسبت به ازدواج را در خود داشته باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به دو مسئله اشتباه در عرف جامعه گفت: دو مسئله غلط در عرف ما وجود دارد؛ یکی این که برخی به دنبال سوءاستفاده هستند؛ یعنی فرد به جای اینکه زن بگیرد می خواهد پدرزن بگیرد. می خواهد با خانواده ای وصلت کند که زمینه رشد مالی وی را فراهم کند و از پول و امکانات آن خانواده بهره ببرد. فردی نزد امام صادق علیه السلام آمد و عرض کرد: من دو گزینه برای ازدواج دارم، یک مورد را خودم دوست دارم و دیگری را مادرم تمایل دارد، تکلیف من چیست؟ حضرت فرمودند: «با کسی که خودت به او علاقه داری ازدواج کن!» یعنی علاوه بر شاخص های متناسب مانند «کفویت» در «فرهنگ»، «آداب و رسوم»، «طبقه مالی»، «سلامت» و «طهارت» و... مسئله علاقه شخصی نیز در اینجا مطرح می شود. اما اگر تنها صرف علاقه و بخصوص دلبستگی به ظاهر باشد، این موارد بر اساس میل و شخصیت انسان تغییر می کنند؛ و بعد سایر شاخص هایی که درنظر گرفته نشده اند، ظهور و بروز پیدا کرده و منجر به تزلزل در خانواده می شوند.
ظهیری افزود: بنابراین نه تایید کلی داریم که برای ازدواج فقط خانواده را در نظر بگیرید و صرفا عقلانی انتخاب کنید نه اینکه مانند برخی بگوییم «من با شخص آن فرد ازدواج می کنم و کاری با خانواده اش ندارم» هر دو غلط هستند. «کفویت» یعنی متعادل انتخاب کردن. باید برای هر یک از این موارد درصدی قائل شد. به این معنا که درصدی برای محیط رشد فرد، درصدی برای تربیت، درصدی برای خانواده، درصدی برای انتخاب و علاقه خودم، درصدی برای ظاهر و درصدی برای معیارها و اهداف ازدواج.
در ازدواج باید به خانواده و محیط و فضایی که فرد در آن پرورش یافته توجه داشت
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به ضرورت آموزش جوانان در زمینه ازدواج و مولفه های انتخاب همسر، تصریح کرد: ما باید قبل از ازدواج برای جوانان کارگاه ها و کلاس های آموزشی تعبیه کنیم نه اینکه دو ساعت مانده به زمان عقد به آنها آموزش هایی داده شود(آن چه که امروز در حال اجراست) چرا که در آن شرایط فرد بقدری اضطراب و استرس دارد که به تنها چیزی که فکر نمی کند، همان آموزش هاست. باید برای افرادی که به سن و موقعیت ازدواج می رسند، کارگاه هایی تدارک دیده و به آنها آموزش داده شود. در حال حاضر شاهد این هستیم که برای افرادی که تصمیم به طلاق و جدایی دارند دوره هایی برگزار می شود و دادگاه آنها را برای شرکت در این دوره ها معرفی می کند. اکثر افرادی که در این دوره ها شرکت می کنند، عنوان می کنند که چرا این دوره ها و آموزش ها قبل از ازدواج برگزار نشد؟ این آگاهی ها را باید قبل از ازدواج به ما می دادند تا آگاهانه ازدواج کنیم نه اکنون که دچار تزلزل و گرفتار متلاشی شدن خانواده شده ایم.
وی خاطرنشان کرد: رسانه ها اعم از رسانه های دیداری، نوشتاری، شنیداری، فضای مجازی و ... هرچند به میزان اندک اما می توانند با یک روایت، یک شاخص، یک معیار و یک سوال که ذهن جوانان را درگیر می کند در این زمینه نقش آفرین باشند.
ظهیری افزود: نکته دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد موضوع «خویشاوندی» است. خویشاوندان ما یا نسبی هستند یا سببی. در خویشاوندی های سببی (که از طریق ازدواج انجام می شود) دو ژن مختلف، دو شخصیت مختلف و دو خلق و خوی متفاوت با یکدیگر آمیخته می شوند؛ بنابراین باید بسیار مراقبت کرد. زیرا فقط آن دختر یا آن پسر به تنهایی نیست که وارد زندگی ما می شود. بلکه از طریق او همه آن ژن ها، شخصیت ها، خلق و خوها به نسل بعد (نَسَب بعد) منتقل می شود؛ بنابراین حتما باید در ازدواج به خانواده و محیط و فضایی که فرد در آن پرورش یافته توجه داشت.
وی خاطرنشان کرد: ما خویشاوندان جدیدی پیدا می کنیم؛ با آنها رفت و آمد می کنیم و در آداب و رسوم و برنامه های آنها نیز شریک هستیم. چون انسان ها مدنی بالطبع (اجتماعی) هستند، این گونه نیست که بگوییم ما پس از ازدواج غارنشین می شویم و دیگر با هیچ کس ارتباطی برقرار نمی کنیم. آنها هیچ تاثیری در زندگی ما ندارند و ما نیز در زندگی آنها تاثیرگذار نیستیم. ما پس از ازدواج آداب، رسوم، اخلاق، تربیت و خصوصیات را به خانواده جدید می بریم و آن خانواده جدید حامل آنهاست و در آن تاثیرگذار است؛ بنابراین ما یک پیوند خویشاوندی را گسترش می دهیم، تا الان خویشاوندان ما نسبی بودند اما اکنون خویشاوندان سببی نیز ایجاد می کنیم. بنابراین سعی کنیم این موازنه ارتباط، خویشاوندی، انتخاب و شاخص ها را مورد توجه قرار دهیم.