«محمدصادق فضلی»، مشاور وزیر خارجه و مدیرکل سابق وزارتی در گفتگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری شبستان در مورد ویژگی های شهید حسین امیرعبداللهیان و نقش این شهید بزرگوار در دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران گفت: درباره شهید دکتر امیرعبداللهیان در راس دستگاه دیپلماسی و عملکرد و خط مشی وی مطالب مختلف و زیادی می توان گفت، اما بنده به چند موضوع به صورت مشخص اشاره می کنم که معتقدم باید بیان شوند. قبل از حضور آقای امیرعبداللهیان لازم بود محتوا و ادبیاتی تولید شود که از دیپلماسی و میدان صحبت شود اما با حضور وی در راس دستگاه دیپلماسی یک نمونه عینی و واقعی ایجاد شد که معتقدم یک تعبیر همیشگی و یک الگوی همیشگی برای تجلی اوج یکپارچگی و انسجام میدان دیپلماسی است.
دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران افزود: در جمهوری اسلامی همانند سایر کشورهای دنیا وزارتخانه هایی با اسامی شبیه به هم داریم. این شباهت ها شاید این نگاه را ایجاد کند که عنوان شود وزارتخانه شبیه به هم بوده، کارهای مشابه هم انجام می دهند و جز فعالیت های معمول و مرسوم کار خاصی در آنها صورت نمی گیرد. اما به اعتقاد من در دل این وزارتخانه انسان هایی را می توان پیدا کرد که حاضرند برای نظام و کشور از جان خود بگذرند. دکتر امیرعبداللهیان دیپلمات ۶۰ ساله عزیز ما از جبهه تا دانشگاه از تغییر رشته دانشگاهی تا انجام خدمت در وزارت خارجه از میز تا ماموریت از همراهی با شهید سلیمانی تا رسیدن به اوج فعالیت دیپلماسی به عنوان وزیر تمام عیار این مسیر را فقط برای اعتلای نام ایران و اسلام طی کرد.
شهید امیرعبداللهیان خالصانه به دنبال اعتلای ایران اسلامی بود
فضلی یادآور شد: آنچه که واقعا وی برنامه ریزی کرد که ما از نزدیک شاهد آن بودیم و حتی آنهایی که مدت کوتاهی با ایشان همراهی کردند، شهادت دادند که شهید امیرعبداللهیان واقعا به دنبال اعتلای ایران و اسلام بود و این را خالصانه و باورمندانه دنبال می کرد. به نظرم شاید یکی از دلایلی که به شهید امیرعبداللهیان از همان روزهای اول فعالیتش در وزارت امور خارجه دیپلمات معتمد نظام اتلاق می شد، همین مدعایی است که ما کردیم. بعد از شهادت ایشان نیز رهبر معظم انقلاب وی را به عنوان دیپلمات مجاهد و فعال توصیف کردند که گمان می کنم این یک مدال ارزشمندی است که از سوی رهبر انقلاب به ایشان اهدا شد.
وی ادامه داد: شهید امیرعبداللهیان چه آن زمانی که مسئولیت در حوزه عربی و آفریقایی داشت چه زمانی که مشاور روسای مجلس بود و چه سه سال آخر عمر مبارکش که وزیر امور خارجه بود، یکی از مظاهر تلاش شبانه روزی دولت سیزدهم بود. وی هیچ وقت یک مدیر پشت میز نشین ساده نشد و از همان روزهای اول تلاش ها و بی خوابی هایی که برای رساندن واکسن کرونا انحام داد، فراموش نشدنی است و تمام نگاه وی این بود که چگونه می توان رخت نگرانی را از تن مردم برچید. سفرهای دوره ای، متعدد و پرفشار هفت ماه اخیر عمر وی به ویژه پس از شروع عملیات طوفان الاقصی و روشنگری های وی در مجامع بین المللی در دفاع از فلسطین، قدس و مردم مظلوم غزه و بیان جنایات رژیم صهیونیستی کودک کش در غزه داشت، فراموش شدنی است.
در وزارت خارجه به اندازه ۳۰ سال جنگید
وی با بیان اینکه شاید بتوان گفت در دوران وزارت آقای امیرعبداللهیان وزارت خارجه به اندازه ۳۰ سال جنگید تا فهرست بلندی از خدمات به مردم را به منصه ظهور برساند یادآور شد: آقای دکتر امیرعبداللهیان از همان بدو ورودش در اوایل دهه ۷۰ به وزارت خارجه با شناخت دقیق، حوزه عربی و منطقه خلیج فارس را انتخاب کرد. در سال ۷۶ وی در سفارت ایران در عراق معاون بودند، وقتی صحبت از عراق می کنیم یعنی همان نقاطی که اولین زمینه های تلاش و یاری جبهه مقاومت است و با همین شناخت دقیق همکاری با سردار سلیمانی برای پایه ریزی جریان مقاومت کلید می خورد. پس از آن چند سال رییس ستاد عراق بودند، بعد از آن سه سال سفیر ایران در بحرین شدند، سپس حدود دو سال مدیر کل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت خارجه شدند و پس از آن نیز به مدت پنج سال معاون عربی آفریقایی بود که این مسئولیت ها از دکتر عزیز ما یک متخصص حرفه ای در زمینه جبهه مقاومت و سیاست بین الملل ساخته بود.
وی ادامه داد: حتی در دوره ای که وی در خارج از وزارت خارجه بود، مشاور و دستیار بین الملل رییس مجلس، دبیر کل کنفرانس بین المللی حمایت از انتفاضه فلسطین و مسئولیت فصلنامه گفتمان راهبردی فلسطین را بر عهده داشت. وقتی این سوابق در کنار هم قرار می گیرد، اینجاست که به عنوان گزینه شهید رییسی برای تصدی وزارت امور خارجه معرفی می شوند، یکی از بالاترین رای ها را می آورد. به خاطر دارم یکی از سرفصل های برنامه وی در مورد خط مشی وزارت خارجه نهادینه سازی دستاوردهای میدانی مقاومت بود و این یک سرفصلی بود که بدان توجه داشت و کار می کرد.
فضلی تصریح کرد: شهید امیرعبداللهیان ذیل این سرفصل این را مطرح می کرد که ما با افتخار و قدرت از متحدین جبهه مقاومت در کمک به امنیت حداکثری مردم و همکاری حداکثری در منطقه کمک خواهیم کرد. آقای دکتر امیرعبداللهیان پس از آنکه مسئولیت وزارت خارجه را بر عهده گرفتند، این را در عمل نیز نشان دهند و در واقع اثبات کردند این برنامه ها شعار نبود. تعبیر مقاومت در اسلوب فکری شهید امیرعبداللهیان به این معنا بود که اصلا منتظر برجام نباید ماند، منتظر یک تحول خارجی خاصی نباید بمانند. وی معتقد بود باید همه مسیرهای تازه برای ایران باز شود و ایران در کانون عزت و اقتدار منطقه ای و جهانی قرار بگیرد.
مشاور وزیر خارجه و مدیرکل سابق وزارتی با بیان اینکه یکی از مهمترین محورهای فکری شهید امیرعبداللهیان این بود که تلاش می کرد حضور کشورهای منطقه ای مانند آمریکا در غرب آسیا را عامل اصلی بحران در منطقه بشناسد و آن را جا بیندازد افزود: شهید امیرعبداللهیان این امر را در مباحث منطقه ای و جهانی مطرح کرد، ما شاهد این هستیم که اوج تحرک آقای امیرعبداللهیان در فضای مقاومت همزمان با هفت ماه آخر زندگی وی می شود.
ابتکارات شهید امیرعبداللهیان در مبارزه با اسرائیل
وی گفت:بعد از طوفان الاقصی و شروع حملات وحشیانه رژیم صهیونیستی به غزه دکتر امیرعبداللهیان سعی کرد برتری جبهه مقاومت را حفظ کند. این را با سه اقدام انجام داد. اقدام اول ایجاد هماهنگی بیشتر بین سران جبهه مقاومت بود که این حرکت را با سفرهای دوره ای چند گانه خود انجام داد و بسیار نیز در آن موفق بود. اقدام دوم وی استفاده کامل و بهینه از ظرفیت مجامع جهانی برای رساندن صدای مردم مظلوم غزه به تمام مردم جهان بود.
فضلی با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات دنیا این است که بایکوت خبری راجع به رژیم صهیونیستی دارد که اجازه نمی دهد جنایات شان منتشر شود و سبب بی خبری راجع به جنایات اش می شود افزود: دکتر امیرعبداللهیان از ظرفیت مجامع جهانی استفاده کرد تا هم صدای مردم مظلوم غزه و هم جنایات این رژیم وحشی را به مردم دنیا معرفی کرد. سخنرانی وی در مجمع سازمان ملل در همان روزها، حضور وی در نشست ویژه شورای امنیت سازمان ملل، حضور شهید امیرعبداللهیان در اجلاس دائوس، درخواست از سران کشورهای اسلامی برای برگزاری جلسات متعدد سازمان همکاری اسلامی بخشی از تلاش های وی است که به صورت فشرده و سریع انجام شد تا زمان از دست نرود. اقدام دیگر ایشان این بود که سعی کند به تمام گروه های مقاومت رسمیت ببخشد؛ دیدارهای متعدد شهید امیرعبداللهیان با سران و مقامات انصارالله یمن، اعلام همبستگی با اهداف ارتش عراق در کمک به مردم غزه، برگزاری تشریفات کامل دیپلماتیک در دیدارهای وی با سران حماس و دبیر کل جنبش جهاد اسلامی با وی کنش های دیپماتیکی بود که توجه همه دنیا را به سمت جایگاه رسمی مقاومت در سطح منطقه و جهان برد. اینجاست که می توان درک کرد چرا غربی ها از همان روز اولی که دکتر امیرعبداللهیان در راس وزارت خارجه حاضر شد، وی را به وزیر مقاومتی توصیف کردند.
وی با یبان اینکه در سال ۲۰۲۱ مجله فارین پالیسی گزارشی در مورد وی نوشت و عنوان کرد امیرعبداللهیان یک قاسم سلیمانی اما در عرصه دیپلماسی است گفت: این موضوع فقط از دیدگاه آنها نبود و ما نیز چنین دیدگاهی داریم، حتی در جهان عرب یک روزنامه نگار برجسته به نام عبدالباری عطوان تعبیر می کند که امیرعبداللهیان معمار سیاست خارجی نوین جمهوری اسلامی است. اگر بپذیریم که دکتر امیرعبداللهیان این معماری را انجام داد، باید بدانیم آن را بر چه ستون ها و محورهایی استوار کرد. ابتدا اینکه حرکت بزرگی که در دستگاه خارجی جمهوری اسلامی صورت گرفت، نگاه به شرق آسیا بود.
مشاور وزیر خارجه و مدیرکل سابق وزارتی یادآور شد: در همان چند ماه حضور امیرعبداللهیان در وزارت خارجه موافقت نامه همکاری جامع ۲۰ ساله ایران با روسیه بین روسای جمهور دو کشور امضا شد. در زمستان سال ۱۴۰۰ هنوز شش ماه از عمر دولت نگذشته بود که برنامه ۲۵ ساله همکاری های ایران و چین اجرایی شد. تلاش های پیگیرانه شهید امیرعبداللهیان نقش اصلی را در ورود این سندها به فاز اجرایی ایفا کرد. ما شاهد هستیم اسنادی بین روسا و وزرا امضا می شود اما برخی از آنها زمانی طولانی را طی می کند تا وارد فاز اجرایی شود اما در دوره شهید امیرعبداللهیان به دلیل اهمیتی که برای این سندها قایل بود و به دلیل نقشی که می توانستند در حفظ منافع جمهوری اسلامی داشته باشند، این سندها از همان روزهای ابتدا وارد فاز اجرایی شد.
عضویت ایران در بریکس و شانگهای بخشی از تلاش های وزیر خارجه شهید
وی گفت: ما در سالهای بعد می بینیم که تجارت ایران با روسیه، مبادلات ایران با چین، با همسایگان ما در آسیای مرکزی روز به روز بیشتر شد و همچنان ادامه دارد. موافقت نامه تجارت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، امضای قرارداد سه جانبه ایران، ترکمنستان و آذربایجان، امضای ۱۷ سند همکاری و بیانیه مشترک میان ایران و ازبکستان، امضای ۹ یادداشت تفاهم و سند همکاری میان ایران و قزاقستان و بسیاری از موارد دیگر بخش کوچکی از توسعه روابط ایران با شرق بود که وارد فاز اجرایی شد که در آن دوره اتفاق افتاد. اقدام موثر دیگری که دکتر امیرعبداللهیان داشت، تقویت همسایه محوری در معادلات سیاست خارجی بود. معتقدم از همین دوره گره کور روابط راهبردی ما با کشورهای حوزه خلیج فارس باز شد. شهید امیرعبداللهیان به دلیل تسلط بر امور و ۳۰ سال فعالیت در این حوزه رایزنی های فشرده ای را صورت داد که نتیجه آن این بود که ابتدا رابطه با عربستان سپس با امارات بعد با کویت بهبود بخشیده شد، روابط قطع شده از سر گرفته شد و روابط مغفول مانده همچون روابط ما با مصر، اردن، جیبوتی، سودان و حتی بحرین در دستور کار قرار گرفت.
خلع ید آمریکایی ها از خلیج فارس با رایزنی شهید امیرعبداللهیان
فضلی اظهار کرد: دیدارهای متعددی که با ابتکار شهید امیرعبداللهیان با مسئولان و مقامات کشورها صورت می گرفت باید این گونه توصیف شود که شیرین ترین میوه این رایزنی ها قطع دست آمریکایی ها از منطقه خلیج فارس بود. نمونه کوچک توسعه روابط منطقه ای با ایران در مراسم شهادت خود دکتر امیرعبداللهیان تجلی پیدا کرد. در این مراسم که مقامات کشورها برای احترام به شهدای حادثه پرواز اردیبهشت به تهران آمده بودند، وزرای خارجه مصر و بحرین حضور پیدا می کنند. این ستون محکم و استواری که بنا گذاشته شد و از آن به عنوان معماری نوین صحبت شد در مدت حضور شهید امیرعبداللهیان در راس وزارت خارجه جلوه های دیگری نیز داشت. در سازمان های بزرگی مثل بریکس و شانگهای، توسعه ایران با کشورهای جنوب، عبور از یکجانبه گرایی و نگاه به ایجاد نظم نوین جهانی عاری از استکبار از نکات جدی سیاست خارجی بود که با پشتوانه اندیشه مقاومتی دنبال می شد. این توضیح در اینجا بدهم که مدتی است اصطلاح جنوب گان یا کشورهای جنوب تکرار می شود، این به معنای کشورهای توسعه یافته ای است که قدرت بازی دارند ولی جزو بلوک آمریکا و اروپا به شمار نمی روند و مدام تحت فشار این بلوک هستند. ایران در این دوره از سیاست خارجی فعال و هوشمندانه خود ارتباط خوبی با کشورهای جنوب برقرار کرد؛ به عنوان مثال تقویت روابط ما با برزیل، امضای سند همکاری بیست ساله ما با ونزوئلا، امضای ۲۰ سند همکاری بین ایران و کشورهای غرب آفریقا، امضای سند همکاری ایران و کوبا، همکاری های راهبردی جدی با هندوستان و ... در روزهای پایانی حیات آقای امیرعبداللهیان صورت گرفت و حضور هوشمندانه ایران در بلوک جدیدی از کشورهای دنیا را رقم زد. عضویت ایران در سازمان هایی مثل بریکس و شانگهای که جایی برای قدرت گرفتن اقتصادهای نوظهور است، دیپلماسی اقتصادی ایران را نیز به سطح بالایی رساند. اینها بخشی از طراحی و معماری سیاست خارجی امیرعبداللهیان است که با تلاش های شبانه روزی وی صورت گرفت و قطعا ثمرات پرشماری را برای کشورمان دربر خواهد داشت.
مقاومت فرهنگ و باور ایستادگی در برابر بازیگران سلطه طلب و قدرماب در نظام جهانی
وی در مورد دیپلماسی مقاومت توضیح داد: مقاومت فرهنگ و باور ایستادگی در برابر دخالت و زیاده خواهی کنشگران و بازیگران سلطه طلب و قدرماب در نظام جهانی است. این فرهنگ و این باور با مفاهیم مختلفی هم گاها بیان می شود؛ مفاهیمی مثل پایداری و بازدارندگی اما پایداری و بازدارندگی در برابر قدرت های مهاجم و دشمن است. در واقع مقاومت یک واکنش طبیعی به خشونت، تحمیل و زورگویی است که در عصر ما قوام یافته و در حال تکامل و تعالی است.
فضلی ادامه داد: از نظر جمهوری اسلامی مقاومت امری مشروع، مطابق با هنجارهای حقوق بین الملل است که جمهوری اسلامی از آن حمایت می کند. جبهه مقاومت یک ائتلاف دولتی و تشکلی متشکل از چند دولت نیست بلکه ائتلافی مردمی است که با رویکرد مقاومت در مقابله با قدرت های استعمارگر، اشغالگر و سلطه طلب حیات یافته و فعالیت می کند و هدف آن احقاق حق مشروع خودش برای تعیین سرنوشت و کسب آزادی است. انقلاب اسلامی خودش را عضوی از این محور و جبهه می داند و تداوم این مقاومت را یک ضرورت در تامین امنیت منطقه، ایجاد دوستی و برادری میان ملت ها و همکاری میان ملت ها تلقی می کنیم. مفاهیمی که بعضا به صورت خصمانه علیه مقاومت در جای دیگری تعبیر می شود یا به صورت ناقص نزد ما مطرح می شود، باید اصلاح شود.
مشاور وزیر خارجه و مدیرکل سابق وزارتی تصریح کرد: همین طور باید اشاره کنم در بیانیه گام دوم انقلاب در جایی که خطوط کلی سیاست خارجی توسط حضرت امام خامنه ای بیان می شود، نکاتی را داریم که تاکید می کند مقاومت و حمایت از جبهه مقاومت یکی از محورهای سیاست خارجی ماست و عبارتی در آن وجود دارد که مقاومت و مستحکم کردن داخل کشور بدون کمک گرفتن از غرب و مقاومت مدبرانه شرط عبور از فشارهای دشمن است یعنی ما نه تنها در حفظ منافع و در پیشبرد اهداف سیاست خارجی باید به مسئله مقاومت بپردازیم بلکه برای عبور از فشارهای دشمن با مقاومت مدبرانه می تواند مسیر لازم را برای ما ایجاد کند.
شهید امیرعبداللهیان؛ به تمام معنا اخلاق مدار و اخلاقمند
وی در مورد ویژگی های فردی وزیرخارجه شهید افزود:شهید امیرعبداللهیان یک انسان به تمام معنا اخلاق مدار و اخلاق مند بودند. اگر با افرادی که وی را می شناختند، صحبت کنید از تواضع، مهربانی، بی پیرایگی و خلوص وی سخن می گویند. انصافا یکی از افرادی بودند که اخلاق و اصول اخلاقی را ملکه رفتار فردی و حتی اجتماعی خود کرده بودند. این قدر این رفتار اخلاق مدارانه است که حتی در ملاقات های خارجی چه در داخل ایران و چه در سفرهای خود افرادی که با وی ملاقات می کردند به این نکته می رسیدند و بعضا به ما می گفتند چه وزیر اخلاق مندی اما در این مصاحبه سعی کردم عنوان کنم که این وزیر اخلاق مند، این شخصیت فردی عالی در رفتار حرفه ای و در آنچه که به عنوان وزیر امور خارجه به او سپرده شد، چگونه عمل کرده و چه موفقیت هایی داشته و چه منافعی را برای جمهوری اسلامی حفظ یا افزایش داده است.
وی خاطر نشان کرد: شهید امیرعبداللهیان جلوه گری و خودنمایی را دوست نداشت؛ خودنمایی نه از باب غرور، نه از باب خود را نشان دادن و نه از باب اینکه من هم هستم بلکه از باب اینکه چه لزومی هست اگر کاری انجام می شود من اعلام کنم که من آن کار را انجام دادم؛ البته این امر در بسیاری از مقامات ما وجود دارد. من خیلی از مقامات کشور را می شناسم که این گونه هستند البته برخی از مقامات بر حسب اقتضای کار خود بیشتر رسانه ای شده و مجبور هستند بیشتر صحبت کنند و توضیح دهند که امری طبیعی است ولی معنای آن این نیست که به دنبال خودنمایی هستند ولی شهید امیرعبداللهیان به این موضوع توجه ویژه داشتند.
فضلی گفت: به یاد دارم که در بسیاری از موارد وقتی ما می خواستیم گزارش عملکرد را بنویسیم وقتی گزارش تهیه شده به وی داده می شد تا اصلاح و جمع بندی کنند، آن را به دقت می خواندند و در بسیاری از جاها عنوان می کرد چه لزومی دارد که بگوییم من یا ما به عنوان وزیر خارجه این کار را کردم، مهم این است که بگوییم وزارت امور خارجه این کار را کرد؛ حتی در جاهایی که می خواستیم عکس دسته جمعی بگیریم، عنوان کرد عکس را جوری بگیرید که من جلو نباشم، من گوشه ای بایستیم که شماها محور باشید؛ حتی آقای جهرمی سخنگوی دولت نیز عنوان می کند در جایی اعضای دولت دور هم بودند و می خواستند عکسی بگیرند که همه اعضای دولت باشند، ظاهرا آقای امیرعبداللهیان لحظه ای کاری داشتند و تا زمانی که بقیه اعضای دولت جمع شوند، فاصله ای می افتد. همه جمع شده بودند و آقای امیرعبداللهیان حضور نداشتند و آقای رییسی هم صبر می کنند، می گویند منتظر بمانید تا آقای امیرعبداللهیان تشریف بیاورند. آقای امیرعبداللهیان نگفت، کمتر گفت ولی آن قدر تواضع کرد و آن قدر آرام در این حوزه حرکت کرد، خداوند چنان مدالی بر سینه ایشان گذاشت که یک ستاره درخشانی که برای همیشه خودش را نشان می دهد و در افق جمهوری اسلامی ثبت شد.
نظر شما