به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان- نازلی مروت: برپایی جشن میلاد حضرت علی بن موسی الرضا(ع) از دیرباز یکی از سنتها و رسوم مردم مشهد و آستان مقدس امام رضا(ع) بوده است. آنچه در حرم رضوی و آستان قدس درطول تاریخ رخ داده است، دارای سند و مدرک است.
شمار زیادی از برگ‌های اسناد مربوط به جشن‌های میلاد امام رضا (ع) و ائمه اطهار(ع) در حرم مطهر رضوی وجود دارد که در نوع خود منحصربه‌فرد و گویای چگونگی برگزاری مراسم جشن در طول تاریخ است. این اسناد از دوران صفویه به بعد ثبت شده است.
بر اساس اسناد مکتوب و تصویری موجود، می‌توان از چگونگی برگزاری این مراسم در طول تاریخ با شرح جزئیات آن با خبر شد. مجلس سلام، چراغانی صحن‌ها و تهیه شربت و شیرینی از مراسم این اعیاد و همچنین عید میلاد امام رضا از جمله برنامه های این ایام در حرم است. صورت هزینه‌ها، نحوۀ پذیرایی، زمان، مکان، مشاغل مرتبط با برگزاری این مراسم و پرداخت خلعت و انعام به کارکنان و مداحان از دیگر اطلاعات در این اسناد دیده می شود.
با توجه به اسناد موجود، این مراسم بیشتر در صحن انقلاب (عتیق) و و صحن آزادی برگزار می‌شدکه کانون این جشن در ایوان طلای صحن انقلاب و همواره با چراغانی و پذیرایی با شیرینی و شربت و اهدای تبرکی بود.
این جشنها ویژه بزرگان و شخصیت‌های حکومتی نیز در تالار تشریفات حرم مطهر با مراسم ویژه‌ایی چون قرائت قرآن تصدرالحفاظ، مدیحه‌سرایی ملک الشعرای وقت آستان قدس، و قرائت خطبه توسط مشهورترین وعاظ وقت تؤام بود.
در این میان اسنادی از دستورات متولی‌باشی یا نایب التولیه به تحویلداران کل یا دربانباشیان برای برگزاری جشن میلاد امام رضا نیز دیده میشود.
آیین دوره قاجار برای جشن میلاد امام رضا(ع)
جشن میلاد امام هشتم(ع) در دوره قاجار بنا به قول شیخ صدوق با آداب و آیین خاصی در روز یازدهم ربیع الاول برگزار می شده است. در این دوره مجالس جشن میلاد امام رضا(ع) که در قالب «مجالس سلام» بوده، به طور رسمی در ایوان طلای صحن عتیق یا گنبد الله وردیخان و با حضور متولی باشی، والی خراسان و سایر صاحب منصبان آستانه ترتیب داده می شده است.
در این مراسم، اسباب شربت و شیرینی و سایر ملزومات آن توسط تحویلداران تهیه و برای پذیرایی در اختیار پیشخدمت آستانه قرار می‌گرفته است.
چراغانی کردن صحن‌ها به ویژه صحن عتیق (انقلاب اسلامی) از دیگر اقداماتی است که در شب میلاد امام هشتم(ع) انجام می‌گرفته است، امری که بر انجام آن در نهایت شکوه تأکید داشتند.
نواختن نقاره توسط نقاره چیان برای عرض تهنیت و شادیانه و دادن خلعت به برخی کارکنان آستانه از جمله خطیب در این روز از نکات قابل توجه در اسناد موجود در مدیریت اسناد آستان قدس رضوی است.
یکی از این اسناد مکتوب مدیریت آستان قدس رضوی دربردارنده دستوری است که در سال ۱۲۸۹ ه. ق، توسط متولی باشی وقت آستان قدس به منظور برپایی جشن میلاد امام رضا(ع) صادر شده است. در بخشی از این سند می‌خوانیم: «از بابت ازدیاد شکوه و شعائر اسلام و اعلام کافه خلایق از خاص و عام حسب الامر نواب امجد والا دام اقباله محض ظهور موفور السرور مولود مسعود هشتمین سلیل سید انبیاء ثامن الائمه النجبا علیه افضل التحیه و الثناء صحن مقدس را چراغان نمایان نموده گویا در هر صفه پرده از نور آویخته یا نوری از نور برانگیخته بودند که عیون محبین از نظاره خیره و قلوب مغرضین مکدر و تیره شده بود که عموماً همه ناظرین شاهد بر این بودند که الی حال بر این منوال رسمی مترسم نشده بود وکرناخانه (نقاره خانه) را به جهت ظهور تهنیت و شادیانه به نوازش درآورده تا ساعت چهار از شب بر این قرار بود».
آیین جشن میلاد امام رضا(ع) تاکنون برپا میشود. مردم از اقصی نقاط جهان برای حضور در این مراسم به مشهد می آیند و در این بزم تاریخی حضور می یابند.
در ادامه چند سند از برپایی جشن های میلاد امام رضا به همراه توضیحات ارایه می شود.
دستور متولی باشی آستان قدس به تحویلداران مبنی بر تحویل وجه نقد و روغن چراغ جهت چراغانی هر دو صحن قدیم و جدید به مناسبت میلاد امام رضا (ع). تاریخ: دوره ناصرالدین شاه قاجار (سال ۱۳۰۷ قمری /۱۲۶۹ خورشیدی/۱۸۸۹ میلادی) جشن میلاد امام هشتم(ع) در دوره قاجار بنا به قول شیخ صدوق با آداب و آیین خاصی در روز یازدهم ربیع الاول برگزار می شده است.
*نمونه کارت دعوت برای شرکت در مراسم جشن میلاد امام رضا(ع)
هزینه های برگزاری مراسم جشن میلاد امام رضا(ع) در ایوان طلا (نادری). سال:۱۳۲۵ قمری.
در یکی از اسناد، خطاب به حاجی‌ملامحمدعلی و میرزا آقاجان که تحویلداران آستان قدس در زمان ناصرالدین شاه بودند، دستورهای لازم برای برپایی مجلس سلام داده شده است. این مراسم در تاریخ ۲۷ آذر ۱۲۶۴ خورشیدی (۱۱ ربیع‌الاول سال ۱۳۰۳ قمری) در حرم مطهر و در ایوان طلا برگزار شده است. خادمان آستانه باید سه‌ساعت‌ونیم مانده به غروب (حدود ساعت ۱۵) دو من حلوا، سه من قند برای چای و شربت، دو سیر و نیم چای، یک شیشه آبلیمو، پنج من زغال و ...تهیه می‌کردند تا در جشن سلام استفاده شود. در سیاهه دیگری برای شب یازدهم ماه ربیع‌الاول (بنا به نقلی میلاد حضرت رضا (ع)) است، مبلغ هشت تومان به‌همراه ۱۳۵ کیلو (۴۵ من) روغن‌چراغ را تحویلداران آستان قدس به دربان‌باشی کل آستان قدس سپرده‌اند تا در شب میلاد امام‌هشتم (ع) استفاده شود. روغن‌چراغی که به خادمان آستان قدس تحویل داده‌اند، برای این است که دو صحن مقدس حرم مطهر چراغانی شود. این برات در دهم ربیع‌الاول سال ۱۳۰۷ قمری (۱۳ آبان ۱۳۶۸) در روزگار ناصرالدین‌شاه قاجار صادر شده است.
نظر شما