به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، وقتی صحبت از تربیت درست فرزندان به میان میآید، بسیاری به دنبال روشها و راهکارهای پیچیده روانشناسی میگردند، اما آنچه گاه نادیده گرفته میشود، نقش ساده ولی عمیق «ارتباط مؤثر» است. ارتباطی که اگر از سنین پایین به درستی شکل گیرد، میتواند ستون اصلی تربیتی محکمتری برای آینده کودک بنا کند.
در دنیایی که پر از هیاهو، فشارهای رسانهای و چالشهای اجتماعی است، کودک بیش از هر زمان دیگری نیازمند «درک شدن» و «شنیده شدن» است. ارتباط مؤثر، علاوه بر صحبت کردن با کودک، هنر شنیدن، دیدن، همدلی کردن و همقدمشدن با دنیای کودکانهای است که در ظاهر ساده، اما درونش پر از پرسش، هیجان، ترس و رویاست.
زمانی که کودک احساس میکند شنیده میشود و نظراتش اهمیت دارد، شخصیت او در مسیری سالم و متعادل رشد میکند.
این ارتباط، در نگاه والد به فرزند، در لبخند پدر هنگام شنیدن حرفهای کودک، در آغوشی که بیمقدمه به وقت دلتنگی باز میشود، در همراهی مادر کنار دغدغههای کودکانه و حتی در مشارکت پدربزرگها و مادربزرگها در تجربههای روزمره خلاصه میشود. اینها ریزنقشهاییاند که تصویر بزرگی از امنیت روانی، عزت نفس و اعتماد به نفس را برای کودک ترسیم میکنند.
شنیده شدن، مسیر رشد شخصیتی کودک را هموار میکند
زمانی که کودک احساس میکند شنیده میشود و نظراتش اهمیت دارد، شخصیت او در مسیری سالم و متعادل رشد میکند. او یاد میگیرد چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند، احساسات خود را بیان کند و در آینده، پدر یا مادری توانمند و همراه باشد.
در مقابل، نبود این ارتباط یا وجود ارتباطی خشن، سرد، یا نادیدهگیرنده، کودک را به سمت انزوا، پرخاشگری یا وابستگیهای ناسالم میکشاند. گاهی والدین در پی ساختن آیندهای روشن برای فرزندانشان، آنقدر سرگرم تأمین مادیات میشوند که از مهمترین نیاز کودک ـ یعنی توجه و محبت بیقید و شرط ـ غافل میمانند.
در نهایت، آنچه در ذهن کودک باقی میماند، نه میزان اسباببازیهایش است و نه مدل لباسهایی که بر تن داشت؛ لحظههاییست که احساس کرده مهم است، دیده میشود، دوستداشته میشود و در برابر سؤالهایش، پاسخی مهربانانه گرفته است. اینجاست که تربیت مؤثر، از دل ارتباط مؤثر آغاز میشود.
والدین باید ارتباط صمیمی و مؤثر را در سنین پایین کودک آغاز کنند. والدینی که عشق و درک زیادی نسبت به کودکان خود دارند، زمینه را برای برقراری ارتباط مؤثر آماده میکنند.
ارتباط مؤثر، پایهای برای اعتماد به نفس کودکان
یک مشاور و مددکار اجتماعی با اشاره به همین موضوع تأکید میکند: «والدین باید ارتباط صمیمی و مؤثر را در سنین پایین کودک آغاز کنند. والدینی که عشق و درک زیادی نسبت به کودکان خود دارند، زمینه را برای برقراری ارتباط مؤثر آماده میکنند.»
مرضیه محمودی، معتقد است کودکانی که مورد حمایت عاطفی قرار میگیرند، تمایل بیشتری به بیان احساسات و هیجانات خود دارند؛ این یعنی شکلگیری پایهای محکم برای اعتماد به نفس، درک هیجانات و کاهش اختلالات روانی در آینده.
جملات ساده، اثرات عمیق دارند
ارتباط مؤثر تنها به گفتوگو محدود نمیشود، به باور کارشناسان، والدین باید بتوانند به شیوههای کلامی و غیرکلامی علاقه خود را ابراز کنند. محمودی توضیح میدهد: «والدین میتوانند به صورت کلامی از طریق صحبت کردن، حمایت خود را نسبت به کودک نشان دهند. مهارت گوش دادن فعال نقش مهمی در ارتباط مؤثر با فرزندان دارد، والدین باید شنونده خوبی باشند و نسبت به احساسات فرزندان خود بیتفاوت نباشند.»
اما همین گفتوگوهای ساده روزمره نیز نیازمند آگاهی و دقتاند. استفاده از جملات منفی، بیتوجهی به زبان بدن و نادیده گرفتن نیازهای عاطفی کودک، میتواند اثرات جبرانناپذیری داشته باشد. محمودی در همین راستا هشدار میدهد: «هر نوع جملهای که والدین به کودک خود بیان میکنند، نشاندهنده احساس آنها نسبت به کودک است. مثلاً اگر یکی از والدین بگوید: مزاحمم نشو، کار دارم، ممکن است کودک تصور کند خواستههایش بیاهمیت است.»
راهکارهایی برای ارتباط صمیمیتر با فرزند
به حرفهای فرزندتان با دقت گوش دهید؛ احساسات آنها را درک و تأیید کنید؛ از قضاوت و سرزنش بپرهیزید و زمانهای خاصی را برای گفتوگوی خانوادگی اختصاص دهید.
او در ادامه، توصیههایی کاربردی برای ایجاد این ارتباط صمیمانه و سازنده ارائه میدهد: به حرفهای فرزندتان با دقت گوش دهید؛ احساسات آنها را درک و تأیید کنید؛ از قضاوت و سرزنش بپرهیزید و زمانهای خاصی را برای گفتوگوی خانوادگی اختصاص دهید.
این مشاور اجتماعی، داشتن صداقت در گفتار و رفتار را نیز یکی از پایههای اصلی حفظ ارتباطات خانوادگی میداند و میگوید: «وجود ارتباط نزدیک با والدین میتواند به تأمین امنیت عاطفی فرزندان کمک بسزایی داشته باشد و احساس آرامش و رضایت در زندگی را تقویت کند.»
نقش ارتباط در کاهش مشکلات رفتاری آینده
از نگاه کارشناسان، ارتباط مؤثر میان والد و فرزند بر سلامت روحی کودک اثر دارد و باعث شکلگیری مهارتهای ارتباطی قویتر، افزایش قدرت تعامل اجتماعی، و در نتیجه کاهش مشکلات رفتاری در دوره نوجوانی و بزرگسالی میشود.
در پایان، محمودی به نقش مهم والدین در تنظیم رفتار و گفتار متناسب با وضعیت روحی کودک اشاره میکند و یادآور میشود: «ارتباط کودک با والدین باید دوطرفه باشد. ارتباط چشمی، پرهیز از قطع کردن صحبت کودک و تطبیق رفتارهای جسمانی با نیاز کودک از جمله نکاتی است که باید رعایت شود.»
در دورانی که کودکان بیشتر از همیشه در معرض بمباران اطلاعات و تنهاییهای دیجیتال قرار گرفتهاند، ارتباط انسانی گرم و صمیمی با والدین میتواند همان پناهگاهی باشد که آنها برای رشد روانی سالم و در امان ماندن از آسیبها نیاز دارند. ارتباط مؤثر، مهارتی برای امروز و سرمایهای است برای ساختن آیندهای روشنتر.
نظر شما