خبرگزاری شبستان، گروه بین الملل: انقلاب اسلامی پدیده نوظهوری بود که حیرت بسیاری از صاحبنظران علوم اجتماعی و سیاسی را برانگیخت. این انقلاب نه از جنبه زمینهها و علل وقوع که از نظر ماهیت، کاملا تازگی داشت. اندیشمندان اردوگاه غرب و شرق در آن روزگار، وقوع و مهمتر از آن پیروزی آن را غیرمنتظره معرفی و آن را انقلابی استثنایی توصیف کردند.
برهمین اساس، نظریه پردازی گستردهای در مورد انقلاب اسلامی صورت گرفته است . در اینجا نگاه کوتاهی به سخنان نظریه پردازان داخلی و خارجی و اندیشمندان و شخصیتهای سیاسی و اجتماعی جهان درباره این انقلاب و امام خمینی(ره) خواهیم داشت.
«چارلز کورزمن»، استاد جامعهشناسی در دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل با نگاه اقتصادی به انقلاب میگوید که عقل اقتصادی هزینه- فایدهگرا در پیروزی انقلاب اسلامی بیشترین نقش را داشته است.
کورزمن میگوید، هنر بزرگ رهبران انقلاب اسلامی در این بود که مشارکت انقلابی را برای توده مردم امری عقلایی و پرمنفعت تصویر کردند و این نکته که فروپاشی رژیم پهلوی گریزناپذیر و نزدیک است.
«جان فوران»، استاد جامعهشناسی دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا در کتاب مشهور خود «مقاومت شکننده» درباره تحولات اجتماعی ایران از دوران صفویه تا انقلاب آورده است که مهمترین علت بروز انقلاب وابسته بودن ایران درحال توسعه در دوران پهلوی است.
«نیکی آرکدی» نویسنده و محقق آمریکایی معتقد است که در سال ۱۳۵۶ مجموعهای از عوامل نظیر رکود اقتصادی، تورم، افزایش بیش از حد جمعیت شهری، برخی از سیاستهای دولت که به طبقات بازاری به شدت لطمه وارد میساخت، اختلاف چشمگیر سطح درآمدها، مصرفزدگی آشکار طبقه ممتاز جامعه به سبک غربی و سرانجام فقدان آزادی و مشارکت سیاسی باعث شده بود تا مردم در سطح گستردهای احساس کنند، پیشبینیهای حکومت در مورد ایجاد یک تمدن بزرگ و پیشرفته ایرانی یک دروغ بزرگ است.
«میشل فوکو»، فیلسوف فرانسوی درباره انقلاب ایران میگوید که از زمان انقلاب فرانسه تاکنون برای نخستین بار، انقلاب و معنویت به یکدیگر پیوند خوردهاند.
فوکو معتقد است که وابستگی رژیم پهلوی به انگلیسیها و سپس آمریکاییها، حکومت را در چشم نخبگان جامعه، به صورت اشغالگرانی بیگانه پرست نشان میداد.
«تدا اسکاچپول»، جامعه شناس و دانشمند علم سیاست در آمریکا درباره انقلاب ایران میگوید که انقلاب ایران را مورد منحصر به فرد بود.
وی معتقد است که لزوما با وقوع انقلاب سیاسی، انقلاب اجتماعی رخ نمی دهد. عواملی مانند بحران سیاسی دولت،شورش از پایین و مشارکت نخبگان را حاشیه ای از عوامل تعیین کننده در وقوع هر انقلاب است.
«نجمالدین اربکان»، نخست وزیر فقید ترکیه در مورد انقلاب اسلامی ایران معتقد است، انقلاب ایران واقعهای مختص ایران نیست. مختص منطقه هم نیست. یک رخداد تاریخی برای تأسیس یک دنیای جدید است.
«آنتونی نیل» محقق، عضو سابق پارلمان انگلیس و از وزرای سابق دولت انگلیس در مورد انقلاب اسلامی ایران میگوید که انقلاب ایران یک انقلاب ضداستعماری و متفاوت از انقلابات ضداستعماری دیگر بود.
«دکتر الجابر جابری»، فعال سیاسی فرهنگی در عراق میگوید: انقلاب اسلامی در میان انقلابهای روی داده در جهان منحصر به فرد بوده است. انقلاب امام، انقلاب نوارهای ضبط و انقلاب سخنرانیها و انقلاب بدون سلاح، انقلاب ایمان و عقیده بود.
«ماکسیم شفچنکو»، روزنامهنگار برجسته ایتالیایی معتقد است که انقلاب اسلامی ایران بزرگترین رویداد در تاریخ جنبشهای سیاسی و اجتماعی بود که خصلت خدامحوری و هدف آزادی و انسانسالاری دارد.
«میشل عون» نخست وزیر اسبق لبنان، مذهبی بودن و الگو بودن انقلاب ایران دو شاخص مهم آن ارزیابی میکند و میگوید که انقلاب اسلامی ایران به لحاظ ظاهری شباهتهایی با انقلابهایی نظیر انقلاب فرانسه دارد، اما ویژگی مهم انقلاب ایران، این است که این انقلاب اسلامی است و بر پایه مبانی دینی برپا شده است... انقلاب اسلامی، دارای ویژگیهای خاصی است که توجه به سعادت انسان و آزادی اندیشه، ویژگی بارز آن است.
عون درباره نقش امام خمینی(ره) در شکل دادن انقلاب معتقد است که امامخمینی بر بنیانهای اساسی نظیر کرامت انسانی و عدالت تأکید کرد و سپس به ساختارسازی امت و کشور پرداخت.
«جمعه العطوانی»، نویسنده و مسئول سیاسی جنبش جهاد و سازندگی در عراق معتقد است که این انقلاب با هدف انسانیت و برای بشریت آمده است، نه چیز دیگر. وجود ایران و انقلاب اسلامی، در واقع برای حمایت از کرامت ما و دفاع از اعراب و مسلمین است. اعراب و مسلمین باید با همبستگی از این انقلاب حمایت کنند؛ چرا که این انقلاب برای حمایت از آنها شکل گرفته است.
«پرفسور اختر الواسع»، متفکر هندی و رئیس مطالعات اسلامی هند معتقد است که خصوصیت بزرگ این انقلاب این است که به اسم اسلام برپا شد. پس از رنسانس در اروپا، اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مسلمانان رو به زوال بود. این اولین فرصت در اواخر قرن بیستم بود که برای اولین بار مسلمانان به اسم اسلام موفق شدند. از این رو امام خمینی(ره) آن عملی را امکانپذیر کردکه در آن زمان معمولاً متصور نبود.
«مکس سیسیلو»، عضو برجسته کنگره ملی آفریقا میگوید: انقلاب ایران انقلاب حقیقی بود. انقلاب ایران در مبارزات آفریقا تأثیرات عمیقی در مبارزات گذاشت. ما از آن الهام گرفتیم و میگیریم. و به واقع میگوییم که برای فرهنگ مبارزه برای آزادی و مردم، آیتالله خمینی برای ما الهام بخش بود. نام امام خمینی نامی بود که تمام مردم آفریقای جنوبی با آن آشنا شدند. چرا که نام او با تعهد، تغییر و تحول همراه بود.
«ویکتور شویلوخ»، نماینده اسبق دومای روسیه معتقد است که مردمی بودن انقلاب ایران، شاخص مهم آن است. زیبایی انقلاب ایران در آن است که رهبران انقلاب ایران از زمان پیروزی تا امروز رابطه گسستناپذیری با مردم دارند و بیانگر منافع و اقتدار ملی ایران میباشند.
«الدنیز قلیاف»، رئیس جمعیت روشنفکران جمهوری آذربایجان معتقد است که انقلاب اسلامی ایران به همان میزان که غیرمنتظره بود، عجیب نیز بود. در اثر این حادثه بزرگ تمام جهانیان دچار بُهت و حیرت شدند. انقلاب اسلامی ایران باعث به قدرت رسیدن نگرش معنوی اسلامی در بخش مهمی از جهان گردید.
«تمل اغلو»، معاون حزب سعادت ترکیه معتقد است: اولین ویژگی بارز انقلاب اسلامی ایران این بود که ملت ایران با پیروی از اعتقادات خود، حکومتی را سرنگون کرد که رابطهای کاملا نزدیک با غرب داشت. ایران به صورت یکپارچه شکلی جدید و غیرمتعارف مرسوم جهانی به خود گرفت. البته این کار بسیار سخت و طاقتفرسا بود. همه چیز به یکباره تغییر پیدا کرد که این لازمه یک انقلاب واقعی و مردمی است.
«دکتر محیالدین کبیری»، رهبر حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، معتقد است: فرق بین انقلاب اسلامی ایران و دیگر انقلابها در آن است که این انقلاب از طرف مردم و برای خود مردم بود و این ویژگی باعث آن شد که آرمانهای انقلاب روز به روز و ساعت و به ساعت تقویت شود و این خود مردمند که از آرمانهای انقلاب پشتیبانی میکنند. این انقلاب زمینهای الهی داشت و پشتیبان اصلی این انقلاب خداوند بود و بعد مردم با دل و جان از این انقلاب پشتیبانی کردند.
برهمین اساس میتوان گفت که هرکدام از این شخصیتها و نظریه پردازان از نگاه خود برخی از عوامل را در شکلگیری انقلاب اسلامی موثر دانستند.
نظر شما