اولین مسجد و اولین نماز/ همیشه اولین ها قدری مهمتر است!

خبرگزاری شبستان؛ مدینه شهر پیامبر است... شهری که رسول خداصل الله علیه وآله ده سال از عمر خویش را در آن گذرانده است... شهر مهاجر و انصار، شهر اوس و خزرج، شهر بدر، احد، احزاب، شهر بقیع، قبرهای بزرگواران بی نشان، مسجد النبی و کوچه های بنی هاشم... در جای جای این شهرآثار گام های پیامبر را می بینی... آهسته گام بردار که بر جای قدم های او پا می گذاری.

مسجد قبا
خانه، خانه خداست، اولین بهانه سلوک، اولین نماز عاشقانه در حریم عشق. اولین مسجد، اولین میعادگاه... همیشه اولین ها قدری مهمتر است. مسجد اول، یعنی قرار اولِ دل؛ آن جا که گرد هم آمدند اولین عاشقان. آن جا که قرار قامت های سپیدپوش شد. مسجد اول، یعنی میعادگاه دسته دسته پرنده های مهاجر و خانگی مدینه که گرد محمد صل الله علیه و آله طواف عشق می کنند و محمد رخصت ساختن اگر بدهد، هر برگ، هر شاخه، هر تکه چوب، زبان باز می کند به شکرانه این که در بنای رفیع عشق و نور سهیم است.

تاریخچه ساخت مسجد
قبا دهکده‏ای خوش آب و هوا و از جمله مناطق زراعی و پر آب اطراف مدینه به شمار می‏آید. به همین دلیل نخلستان های زیادی در قبا وجود داشته و دارد و به دلیل واقع شدن در جنوب شهر، نخستین محلی است که از رسول خدا استقبال کرد. پیامبر پس از ورود به مدینه در روز دوشنبه 12 ربیع الاول در توقف چهار روزه اش با کمک اصحاب و یاران اولین مسجد را که «قبا» نامگذاری شد در همین مکان بنا نمود. این مکان در آن زمان بیش از یک فرسخ با یثرب فاصله داشت. در اطراف این مسجد دیواری از سنگ های حره کشیده شد و تا زمان توسعه ولید، سقف نداشت‏ یا اگر هم داشت از همان شاخه‏های خرما بود. پیامبر در این مدت در منزل کلثوم بن هدم میهمان بود و در منزل سعد بن خیثمه با مردم ملاقات می‏کرد. این دو منزل در سمت قبله مسجد قبا بوده و در توسعه اخیر مسجد قبا دردرون مسجد قرار گرفته است. پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و آله پس از ترک قبا به خانه ابو ایوب در یثرب (مدینه) وارد شد و به برکت حضور ایشان، مادر ابو ایوب که نابینا بود شفا یافت و بینا شد. رسول خدا بعدها نیز که در مرکز مدینه ساکن شد، هرهفته،گاه روزهای شنبه و گاه دوشنبه به قبا می‏آمد و در این مسجد نماز می‏گزارد. ساکنان قبا نوعاً ازچهره‏های بسیار خوب اصحاب آن حضرت بودند. در آخرین دهه اول هجری، عمر بن عبد العزیز به دستور ولید بنای اولیه مسجد قبا راتخریب کرد و از نو بنایی استوار بر پا کرد و برای آن رواق هایی نیز ساخت. بعدها نیز این مسجد به دست جواد اصفهانی، یکی از وزرای حکام موصل، در سال 555 قمری بازسازی شد و پس از تغییرات دیگر در سال 1388 قمری ملک فیصل رواق های آن را در جهت ‏شرقی مسجد توسعه داد.

در پشت این مسجد منزلی بوده است متعلق به امیرالمومنین علیه السلام و جلوی مسجد چاه آب شیرینی که فعلاً اثری از آن نیست. گفته شده است که انگشتر پیغمبر در آن چاه افتاد و بدین جهت «چاه انگشتر» نامیده شده است. (1)
در باب ساخت این مسجد در کتاب تفسیر المیزان آمده است: « جماعتی از بنی عمروبن عوف مسجد قبا را ساختند و از پیامبر تقاضا کردند که در آن نماز بخواند. پیامبر نیز چنین کرد و در آن نماز خواند. پس جماعتی از بنی غنم بن عوف به آن ها حسادت کردند، این ها افرادی منافق بودند مسجدی در کنار مسجد قبا ساختند تا به وحدت مومنین ضربه بزنند و بین مومنین تفرقه ایجاد کنند. آن ها به انتظار ابن عامر راهب نشستند. او کسی بود که به آن ها وعده داده بود با سپاهی از روم به حمایت آنان در جنگ با پیامبر خواهد آمد. خداوند پیامبر را از نیات پلید آنان مطلع کرد ولی ایشان سوگند یاد کردند از ساختن این مسجد قصد خیر دارند. خداوند شهادت داد که این افراد کاذب و دروغگو هستند.» (2)

بنا به نقل روایات بسیار، مسجد قبا مصداق آیه‏ «لمسجد اسسعلی التقوی من اول یوم احقان تقوم فیه »(3) می‏باشد. این آیه اشاره به این نکته‏ داردکه این مسجد از روز نخست بر پایه تقواساخته شده و لذا سزاوار است تا رسول خدا نه در مسجد ضرار که در این مسجد نماز بگزارد. به دلیل نزول همین آیه در شان مسجد قبا، در آن زمان مسجد قبا را به نام‏ «مسجدالتقوی‏» می‏شناختند و پیامبر در این مورد فرمود « هر کس در مسجد قبا نماز بخواند ثوابش معادل با ثواب عمره است.» (4) و در باب پاداش نماز گزاردن در قبا می فرمود: « الصلاه فی مسجد قبا کعمره» نماز در مسجد قبا مانند (پاداش) عمره است. (5)

فضیلت های مسجد قبا
در فضیلت مسجد قبا روایات فراوان است. از جمله دو رکعت نماز در مسجد قبا برابر با حج عمره است. همچنین در کتب صحاح و سنن آمده است که رسول خدا هر شنبه با پای پیاده یا سواره به مسجد قبا می آمده و در آن نماز می گزاردند.پیامبر اسلام نیز در باب فضایل این مسجد فرموده است:« دو رکعت نماز در مسجد قبا برای من بهتر از آن است که دوباره به بیت المقدس بروم، اگر می دانستند در قبا چیست جگرهای شتران را می زدند و به سوی آن می تاختند تا از فضیلت آن بهره مند شوند.»

حدود مسجد
مسجد قبا هم اکنون یکی از مهم ترین و زیباترین مساجدی است که در محدوده فعلی مدینه قرار دارد، چرا که با توسعه شهر، قبا نیز در محدوده مدینه قرار گرفته است. بنای جدید آن مربوط به سال 1406 هجری قمری می باشد وکتیبه‏ای سنگی که مربوط به این بازسازی است نیز در بیرون مسجد نصب شده است. مساحت تقریبی این مسجد که در منطقه قبا که در فاصله شش کیلومتری جنوب مسجدالنبی قرار دارد و بناهای جانبی مربوط به آن، به 13500 متر مربع می‌رسد و به شکل زیبایی با 4 مناره با 47 متر طول ساخته شده است و گنجایش 20 هزار نمازگزار را دارد.

منابع:
1. سامعی، احمد.راهنمای زائران مکه و مدینه. ص 330.
2. سلیم الحسن: مختصر المیزان فی تفسیر القرآن، ص 204.
3. قرآن مجید. سوره توبه/آیه 107.
4. باقر نجفی، سید محمد: مدینه شناسی، ج 1، ص 11.
5. محمدی ری شهری، برکات سرزمین وحی، ص 309، به نقل از: سنن الترمذی

پایان پیام/