گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: امام کاظم(ع) روز ۲۵ رجب سال ۱۸۳ قمری در زندان هارون الرشید، مسموم و در ۵۷ سالگی به شهادت رسیدند. آن حضرت سالهای بسیاری در زندان به سر برد؛ در منابع تاریخی آمار متفاوتی از سالهای حصر حضرت بیان شده است؛ اما در تحقیقاتی که من داشتم به این نتیجه رسیدم که ایشان یک سال در بصره و چهارسال در بغداد در زندان بودهاند. این جملات بخشهایی از مباحث مطرح شده از سخنان آیتالله «حبیبالله احمدی» مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، نویسنده و پژوهشگر حوزه و دین و تاریخ اسلام است که با خبرنگار شبستان در میان گذاشته است. در ادامه متن کامل این مصاحبه را میخوانید:
آیت الله «حبیب الله احمدی» در گفتوگو با خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان با بیان اینکه یکی از مهمترین میراثی که از امام کاظم(ع) برای ما به یادگار مانده است، درسهای سیره اخلاقی آن حضرت است، گفت: امام در دوران سی و پنج ساله امامت خود مظهر صبر و شکیبایی در برابر ناملایمات زندگی فردی و اجتماعی بودند. صبوری امام و اخلاق مداری ایشان موجب شد تا زندانبانهای سنگدل عباسی را متحول کند.
عزت نفس از شاخصههای اخلاقی که امام موسی کاظم (ع) ما را به آن دعوت کرده است
مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و تاریخ اسلام افزود: پرهیز از دنیاطلبی، از ویژگی های بارز امام کاظم (ع) بوده است که در منابع تاریخی و کلامی به آن اشاره شده است اما این رویه اخلاقی هرگز به منزله انس با فقر نیست؛ حضرت سفارش میکنند که انسان نباید فقر را به خود تلقین کند، زیرا موجب بخیل شدن او می شود، از طرف دیگر به خود آرزوهای طولانی و طول عمر را تلقین نکند، زیرا موجب حرص و دنیا طلبی می شود؛ داشتن عزت نفس برای حضرت یکی از شاخصه های اخلاقی بوده و ما را نیز به آن دعوت کرده اند؛ حضرت فرمود: عزت نفس با ظلم به دست نمی آید، بلکه با دین مداری حاصل می شود. اگر کسی با ظلم به عزت نفس این دنیا دست پیدا کند در آخرت به واسطه عدل الهی ذلیل خواهد شد.
مانند کوه استوار باشید
مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در ادامه به موضوع مقاومت در برابر ظلم در سیره امام هفتم شیعیان اشاره کرد و گفت: پایداری و مقاومت موسی بن جعفر در زندان هارون و در برابر ناملایمات و حوادث روزگار نشان داد که برای احقاق حق باید مانند کوه استوار بود؛ این درس امام متعلق به همه زمان هاست و محدود به جغرافیا و زمان خاصی نیست؛ حضرت فرمود: مومن در برابر مشکلات از کوه استوارتر است. این سخن و سیره امام در برابر فشارهای سیاسی حکومت عباسیان و ظلم برمکیان نشان دهنده این است که ما باید در برابر ناملایمات زندگی و اجتماعی استوار و محکم باشیم.
وی به دیگر توصیه های اخلاقی امام کاظم(ع) اشاره کرد و گفت: توصیه امام به دوری از ریاکاری از دیگر آموزه های اخلاقی است که برای ما بسیار درس آموز است، اگر این رویه اخلاقی در زندگی ما مورد توجه قرار گیرد چه در زندگی فردی و چه سلوک اجتماعی از بسیاری آفات و آسیبهای اخلاقی در امان خواهیم بود.
نویسنده کتاب «امام کاظم (ع) الگوی زندگی» در ادامه به یک روایت از زندگی امام اشاره کرد و گفت: یکی از یاران امام می گوید نزد امام کاظم (ع) رفتم و دیدم ایشان لباس بسیار زیبایی به تن دارد. روز بعد که خدمت امام رسیدم دیدم که لباس امام مانند روز گذشته نبود و جنس خشنی دارد. علت را جویا شدم. حضرت فرمود: دیروز من نزد همسر خود بودم و به همین دلیل لباس مناسب با شرایط پوشیدم. حتی لباس پوشیدن امام آداب دارد و این آداب به ما می آموزد که در هر عرصه ای چگونه ورود پیدا کنیم، چگونه لباس خود را انتخاب کنیم و چه رفتاری داشته باشیم. انسان باید شفاف باشد و تظاهر به زهد نکند زیرا این تظاهر حرام است. همانگونه که امام صادق(ع) در زمان باغداری، لباس کار به تن می کردند اما در زمان دیدار با مردم لباس مناسب مراودات اجتماعی به تن داشتند. این مجموعه سیره رفتاری اهل بیت به ما می آموزد که از تظاهر و ریاکاری بپرهیزیم.
اطعام یا اغناء!؟
نویسنده و پژوهشگر حوزه دین در ادامه به یکی از نکات مهم سیره اخلاق اجتماعی امام اشاره کرده و گفت: امام کاظم(ع) در سفر حج با همسفران خود بودند که در مسیر برای صرف غذا اتراق کردند. بعد از صرف غذا یکی از یاران خرده نان ها و باقیمانده غذا را جمع کرد که همراه خود ببرد، امام منع کردند و فرمودند: این سهم حیوانات است.
وی در ادامه به شیوه کمرسانی به محرومین توسط حضرت موسی بن جعفر اشاره کرده و گفت: امام به نیازمندان کیسههای دویست و سیصد دیناری هدیه میکردند تا به کسب و کار بپردازند و نیازمند نماند؛ این رفتار امام یک درس آموزنده دارد که امام به افراد آسیب پذیر جامعه به اطعام اکتفا نمیکردند، گرچه اطعام خوب است اما کافی نیست آنچه مهم و لازم است این است که فرد فقیر غنی شود، برای امام زنده ماندن تنها کافی نبود، امام می خواست انسان زندگی کند و اغناء شود، کیسه های پولی که موسی بن جعفر(ع) به فقرا می داد سرمایه زندگی آنها بود، رهنمود امام و کمک ایشان باعث می شد که افراد نیازمند به مردم و حاکمیت باقی نمانند، در سیره اهل بیت(ع)، مردم فقط نزد خداوند نیازمند هستند، و نباید در برابر دیگران دست دراز کند.
آیت الله احمدی افزود: ما در دنیای امروز علاوه بر سیره اخلاق فردی باید در سیره اخلاق اجتماعی نیز پیرو آموزه های موسی بن جعفر باشیم. تأسی به این شیوه رفتاری بخصوص با افراد آسیب پذیر جامعه موجب میشود تا زیست مومنانه در جامعه ما جاری و ساری باشد، اگر کم و کاستی در حوزه مسایل اخلاق اجتماعی دیده می شود، به این دلیل است که زیست بوم زندگی ما متأثر از آموزههای اجتماعی اهل بیت نبوده است. این ضعف است در حالی که اهل بیت(ع) در حوزه تربیت و اخلاق مداری اجتماعی بسیار کوشا و دغدغه مند بودند و همین دغدغه مندی موجب شد تا آن عزیزان مدت زمان بسیاری از عمر خود را در زندان و یا مبارزه با حکام جور زمانه سپری کنند. آنچه در سیره اجتماعی موسی بن جعفر(ع) نیز شاهدیم ناظر به همین موضوع است که افراد جامعه باید غنی و با عزت نفس باشند.
نظر شما